Duurzame wateropvang en afvoer: Belangrijke aspecten van riolering en IBA in Vlaanderen

Published by Redactie on juli 5, 2025 | Category riolering

In de hedendaagse bouw en woningbouw speelt duurzaamheid een centrale rol. Een van de belangrijkste onderdelen hierbij is het beheren van regenwater en afvalwater. In Vlaanderen zijn er specifieke regelgevingen en maatregelen om de afvoer van afvalwater en het gebruik van regenwater te beheren. Hierbij komt ook de IBA (Individuele Behandelingsinstallatie) aan de orde, die een belangrijke rol speelt in het afvoeren van afvalwater in gebieden waar geen riolering aanwezig is. Deze artikelen tonen aan dat het gebruik van regenwater en het aanbrengen van een IBA niet alleen milieuvriendelijk zijn, maar ook economische voordelen bieden.

Toepassing van regenwater in woningen

In Vlaanderen is het gebruik van regenwater verplicht voor nieuwbouw. Een regenwaterput moet dan ook daadwerkelijk gebruikt worden in de woning. Dit geldt vooral voor appartementen, waar veel drinkwater wordt gebruikt voor toiletspoeling. Een mooi voorbeeld van een appartementencomplex dat regenwater opvangt is Haut in Amsterdam. Daarnaast zijn er ook kantoorcomplexen die regenwater gebruiken, zoals Unilever in Wageningen. Hierbij wordt het regenwater opgeslagen in ondergrondse putten en gebruikt voor toiletspoeling, wasmachines en tuinbewerking. Dit helpt om de drinkwaterverbruiken aanzienlijk te verminderen.

Het opvangen van regenwater begint op het dak. Het dak is een verzameloppervlak waar het regenwater naartoe stroomt. Het soort dak maakt voor het gebruik van regenwater niet uit, maar het materiaal is wel van groot belang om efficiënt en schoon regenwater op te vangen. Een plat of een hellend dak zijn geschikt voor regenwateropvang. De regenpijp of regenpijpen moeten naar de regenwatertank of regenwaterput gevoerd worden. Een regenwaterfilter is essentieel om het water schoon te houden. Daarnaast zijn er ook verschillende systemen zoals drainageplaten, infiltratiekratten en zakputten die gebruikt kunnen worden om regenwater op te vangen en te infiltreren in de bodem.

De rol van IBA in Vlaanderen

In Vlaanderen geldt bij nieuwbouw dat woningen verplicht moeten worden aangesloten op het rioleringssysteem, indien dit aanwezig is. Voor gebouwen die niet kunnen worden aangesloten op de riolering, is een IBA (Individuele Behandelingsinstallatie) verplicht. Dit geldt voor ongeveer 2 procent van de Vlamingen. De IBA zorgt ervoor dat het afvalwater van particulieren wordt behandeld voordat het in de bodem terechtkomt. De krant heeft gemeld dat slechts 28 procent van de 54.709 panden die een IBA moeten hebben, ook daadwerkelijk over een installatie beschikken. Veel van deze installaties zijn echter van een lage kwaliteit, zoals een ‘IBA light’ (septic tank), die het afvalwater niet goed zuivert.

De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) heeft in haar publicaties aangegeven dat het gebruik van gezuiverd afvalwater in gebouwen mogelijk is. Dit gezuiverde water kan worden gebruikt voor laagwaardige doeleinden zoals toiletspoeling, wasmachine en tuin. Het gebruik van gezuiverd afvalwater is echter alleen toegestaan bij een ontheffing van de aansluitplicht op de riolering. Dit geldt vooral voor gebouwen in landelijke gebieden waar het technisch en economisch niet haalbaar is om iedereen aan te sluiten op het rioleringsnetwerk.

Rioleringsgraad in Vlaanderen

De rioleringsgraad in Vlaanderen bedraagt nu 94 procent, een lichte stijging ten opzichte van 2024. Het percentage afvalwater van de Vlamingen dat wordt gezuiverd in een rioolwaterzuiveringsinstallatie of met een individuele behandelingsinstallatie, ligt lager: 88,4 procent. Dit blijkt uit de meest recente cijfers van de gemeentelijke rioolbeheerders (mei 2025), zoals aangegeven door de Vlaamse Milieumaatschappij. De rioleringsgraad geeft aan welk percentage van de inwoners van een gemeente is aangesloten op het openbare rioleringsnetwerk.

De Vlamingen streven niet naar een aansluitpercentage van 100 procent, in landelijke gebieden wordt naast riolering ook ingezet op individuele zuivering van afvalwater. Dit omdat het door verspreide bebouwing technisch en economisch vaak niet haalbaar is om iedereen aan te sluiten op het rioleringsnet. Daarom wordt er ook gekeken naar alternatieven zoals de IBA.

De toekomst van waterbeheer in Vlaanderen

De toekomst van het waterbeheer in Vlaanderen ligt op het gebied van duurzaamheid en innovatie. De Vlaamse overheid streeft ernaar om tegen 2027 propere waterlopen te hebben. Hierbij wordt ook gekeken naar het gebruik van regenwater en het optimaliseren van het gebruik van gezuiverd afvalwater. De Vlaamse Milieumaatschappij en andere instellingen zoals Vlario geven praktische uitvoeringsadviezen en geven nuttige informatie over de verschillende systeemcomponenten.

De evaluatie van het MAP-meetnet, dat de invloed van de landbouw op de kwaliteit van het oppervlaktewater monitort, is een belangrijk onderdeel van de toekomstplannen. Daarnaast wordt er ook gekeken naar de effectiviteit van de maatregelen rondom de IBA en het gebruik van regenwater. De Vlaamse overheid stimuleert met subsidies het uitbreiden van het rioleringsnetwerk en het aanbrengen van IBA’s bij woningen die niet kunnen worden aangesloten.

Conclusie

In Vlaanderen is de toepassing van regenwater en de aansluiting op het rioleringssysteem van groot belang voor duurzame woningbouw. Het gebruik van regenwater helpt bij het besparen van drinkwater en maakt het mogelijk om een woning energiezuiniger te maken. De IBA speelt hierbij een cruciale rol, vooral in gebieden waar geen riolering aanwezig is. Door de juiste combinatie van regenwateropvang, afvoer en afvalwaterbehandeling kunnen woningen niet alleen duurzamer worden, maar ook economisch efficiënter worden gemaakt. De toekomst van het waterbeheer ligt op het gebied van innovatie, duurzaamheid en regelgeving.