Bouwbesluit en warmtepompen: Wettelijke eisen, praktijkuitdagingen en toekomstige richtingen

Published by Redactie on september 25, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

De overstap naar duurzame verwarmingsoplossingen is in volle gang in Nederland. Warmtepompen spelen daarbij een centrale rol, maar hun toepassing in de praktijk wordt bepaald door een aantal wettelijke kaders, waaronder het Bouwbesluit 2012. Dit artikel biedt een gedetailleerde beschouwing van de relevante eisen en richtlijnen uit het Bouwbesluit in relatie tot warmtepompen, inclusief geluidsnormen, energieprestaties, ventilatieverplichtingen en de noodzaak voor marktonderzoek. Op basis van de informatie uit diverse bronnen, met name Alklima, Catch Legal, en andere overheidspagina’s, legt dit artikel uit wat bouwenden en installateurs op dit moment moeten weten, en welke ontwikkelingen op de horizon liggen.

Wettelijke kaders en eisen voor warmtepompen

Bouwbesluit 2012 en geluidseisen

Het Bouwbesluit 2012 bevat specifieke eisen inzake geluidsoverlast van warmtepompen, met name op de perceelgrens. Volgens artikel 3.8, tweede lid, van het Bouwbesluit mag een warmtepomp niet meer dan 40 dB geluid op de perceelgrens produceren. Deze norm is bedoeld om geluidsbelasting voor buurlagen te beperken.

Om aan deze eisen te voldoen, zijn een aantal praktische maatregelen mogelijk. Zo kan de warmtepomp op een zo ver mogelijk afstand van de perceelgrens worden geplaatst. Uit onderzoek is gebleken dat een afstand van 12 meter tussen de warmtepomp en de perceelgrens het geluidshinder-effect vrijwel volledig elimineert. Daarnaast kunnen geluiddempende kasten of trillingsdempende maatregelen worden toegepast om de geluidsproductie verder te beperken.

Een belangrijk kritiekpunt op de huidige geluidsrichtlijnen komt van Alklima, die stellen dat de geluidseisen te streng zijn in relatie tot het huidige aanbod aan warmtepompen. Ze wijzen erop dat de regeling is opgesteld zonder voldoende rekening te houden met praktijkervaringen van gebruikers en dat het beeld van de markt vertekend is door aandacht voor uitzonderingen.

Energieprestatie-eisen

Vanaf 1 januari 2026 geldt een nieuwe energieprestatie-eis voor verwarmingsinstallaties in grondgebonden woningen en gebouwen. Deze aanscherping van de bestaande eisen in het Bouwbesluit houdt in dat bij vervanging van een cv-ketel, een substantieel efficiëntere verwarmingssysteem moet worden ingevoerd.

Een hybride warmtepomp voldoet aan deze eisen, zeker als deze goed wordt ingeregeld. Onderzoek van Nieman Raadgevende Ingenieurs en W/E Adviseurs adviseert een energieprestatieniveau van 0,7 voor ruimteverwarmingssystemen, wat overeenkomt met een goed presterende hybride warmtepomp. In de meeste gevallen levert de investering in een hybride warmtepomp een terugverdientermin van 7 tot 10 jaar, afhankelijk van subsidies zoals de ISDE-subsidie.

Ventilatieverplichtingen

Ventilatie speelt een cruciale rol bij de energieprestatie van gebouwen, en het Bouwbesluit verwijst hiervoor naar de NEN 1087 en NPR 1088. Deze normen beschrijven eisen voor luchttoevoer in verblijfsruimten. Volgens het Bouwbesluit moet minstens 50% van de ventilatielucht uit de buitenlucht komen, inclusief toevoer via balansventilatieunits.

De eisen zijn per ruimte of gebied gesteld: - Per m² verblijfsruimte: 3,24 m³/h of 0,9 dm³/s - Per m² verblijfsgebied: 2,5 m³/h of 0,7 dm³/s

Een WTW-unit (warmte- en vochtregeneratie) kan het ventilatievermogen aanzienlijk verbeteren, met een rendement tot 95%. In vergelijking met mechanische afzuiging van type C, waarbij alle binnenkomende lucht volledig moet worden opgewarmd, levert een WTW-unit een aanzienlijk energiebesparing op. Dit is een belangrijke overweging bij het ontwerp van duurzame verwarmings- en ventilatiesystemen.

Praktijkuitdagingen en aanbevelingen

Marktonderzoek en gebruikerservaringen

Hoewel er duidelijke wettelijke eisen zijn voor warmtepompen, blijft er ruimte voor verbetering van het kader op basis van praktijkervaringen. Alklima wijst erop dat de huidige geluidsrichtlijnen geen rekening houden met het daadwerkelijke gebruik en ervaringen van bewoners. Dit leidt tot een vertekend beeld van de markt en onnodige klachten of problemen.

Daarom pleiten ze voor een gedegen en gefundeerd marktonderzoek, waarbij gebruikerservaringen met warmtepompen centraal staan. Dit onderzoek zou niet alleen de gebruikers maar ook de fabrikanten in staat stellen om realistische en onderbouwde geluidseisen te stellen. Het doel is om een beter evenwicht te creëren tussen wettelijke kaders en praktische toepassing.

Omgevingsvergunning en bouwhoogte

Het plaatsen van warmtepompen kan ook beperkt worden door bouwhoogte-eisen in het bestemmingsplan. In sommige wijkregelgevingen is het bijvoorbeeld verboden om een warmtepomp op een aanbouw te plaatsen als de hoogte deze overschrijdt. In dergelijke gevallen is het mogelijk om een omgevingsvergunning aan te vragen, mits aan specifieke voorwaarden wordt voldaan.

Een voorbeeld hiervan is de wijk Land van Matena in Papendrecht, waar het college van de gemeente heeft besloten om beleidsregels vast te stellen voor het toestaan van warmtepompen op daken van aanbouwen. Dit is mogelijk via een afwijkingsbevoegdheid, maar enkel onder voorwaarden die zijn vastgelegd in het beleidsdocument.

Subsidies en terugverdientijd

Subsidies spelen een belangrijke rol bij de haalbaarheid van investeringen in warmtepompen. Een hybride warmtepomp, in combinatie met 30% ISDE-subsidie, verdient zich in 7 jaar terug. Zonder subsidie ligt de terugverdientijd op 10 jaar, wat nog steeds rendabel is gezien de stijgende energieprijzen en de wettelijke verplichtingen.

Daarnaast draagt het gebruik van een milieuvriendelijk koudemiddel en groene elektriciteit bij aan een betere milieuprestatie van de warmtepomp. Dit is van groot belang in de context van de klimaatdoelen van Nederland en de Ecodesign-richtlijn.

Toekomstige ontwikkelingen

Energieprestatie-eisen en duurzame verwarming

De komende jaren zal de energieprestatie-eis van 0,7 voor ruimteverwarming een grote impact hebben op de keuze van verwarmingsinstallaties. Het Bouwbesluit wordt verder aangescherpt, en in de bestaande bouw is het gebruik van hybride warmtepompen verplicht bij vervanging van cv-ketels.

Een energieprestatie-eis van 0,7 betekent dat het verwarmingsstelsel efficiënter moet zijn dan traditionele systemen. Dit maakt de hybride warmtepomp een aantrekkelijke optie, zeker wanneer deze goed wordt ingeregeld en gecombineerd met een WTW-unit of zonnestroom.

Politieke moties en sectorinvoer

Er zijn ook politieke initiatieven om de rol van installateurs te versterken bij duurzame verwarming. Een motie roept op tot het onderzoeken van een energiebesparingsgarantie die installateurs kunnen afgeven bij het plaatsen van duurzame verwarmingsinstallaties. Het doel is om zowel de kwaliteit van de uitvoering als de garantie van het resultaat te verhogen.

Deze garantie zou binnen bepaalde bandbreedtes kunnen worden ingevoerd, en zou een extra stimulans kunnen zijn voor bouwenden om duurzame oplossingen te kiezen. Het succes van dergelijke initiatieven hangt af van samenwerking tussen de sector en overheidsinstanties.

Conclusie

Het Bouwbesluit speelt een cruciale rol in de regulering van warmtepompen en verwarmingsinstallaties in Nederland. De wettelijke eisen op het gebied van geluid, energieprestatie en ventilatie zijn duidelijk, maar de praktijk blijft uitdagingen opleveren. De huidige geluidsrichtlijnen zijn volgens enkele partijen te streng en niet op basis van praktijkervaringen opgesteld. Dit benadrukt de noodzaak voor marktonderzoek dat gebruikerservaringen beter in beeld brengt.

Het gebruik van hybride warmtepompen is niet alleen een duurzame keuze, maar ook een rendabele investering, zeker bij subsidie. De energieprestatie-eisen vanaf 2026 zullen de rol van warmtepompen verder versterken. Het combineren van een warmtepomp met een WTW-unit of zonnestroom leidt tot een betere energieprestatie en een lagere CO2-uitstoot.

Voor het toezicht op de bouwhoogte en de plaatsing van warmtepompen zijn omgevingsvergunningen soms nodig, afhankelijk van de lokale regelgeving. Dit benadrukt de belangrijkheid van samenwerking tussen gemeenten, bouwconsortia en installateurs om duurzame oplossingen binnen de wettelijke kaders te realiseren.

Tot slot benadrukt dit artikel het belang van een continu proces van evaluatie, innovatie en verbetering in de bouwsector, met als doel een duurzame, efficiënte en bewonergerichte toekomst.

Bronnen

bouwbesluit