COP en SCOP: begrijpen van de efficiëntie van warmtepompen

Published by Redactie on september 25, 2025 | Category warmtepomp

Een warmtepomp is een technologische oplossing die steeds belangrijker wordt in de overgang naar duurzame energie. Het rendement van deze systemen wordt uitgedrukt in twee belangrijke getallen: de COP (Coefficient of Performance) en de SCOP (Seasonal Coefficient of Performance). Deze getallen zijn essentieel voor iedereen die overweegt om te investeren in een warmtepomp, omdat zij direct bepalen hoe efficiënt en kosteneffectief het systeem zal werken. In dit artikel leggen we de betekenis van COP uit, hoe deze wordt berekend, en welke factoren erop invloed uitoefenen. Ook bespreken we waarom het begrijpen van deze waarden belangrijk is voor eigenaren, installateurs en professionals in de bouwsector.

Wat is de COP van een warmtepomp?

De COP, afgekort van Coefficient of Performance, is een maat voor de efficiëntie van een warmtepomp. Het getal geeft aan hoeveel warmte de warmtepomp levert per eenheid elektriciteit die hij verbruikt. Dit is een directe manier om te bepalen hoe zuinig een warmtepomp werkt.

Hoe wordt COP berekend?

De COP wordt berekend door de hoeveelheid afgegeven warmte (in kWh) te delen door de hoeveelheid opgenomen elektriciteit (in kWh). Bijvoorbeeld:

Als een warmtepomp 4 kWh warmte levert met slechts 1 kWh elektriciteit, dan is de COP gelijk aan 4.
Dit betekent dat de warmtepomp 4 keer meer warmte levert dan het elektriciteitsverbruik.

Het is belangrijk om te weten dat een COP-waarde hoger dan 1 betekent dat de warmtepomp efficiënter werkt dan een elektrische verwarmingsinstallatie. In het voorbeeld hierboven is het rendement van de warmtepomp 400%, wat in de verwarmingssector ongekend is. Bij conventionele verwarmingsinstallaties zoals een elektrische cv-ketel is het rendement maximaal 100%.

Hoe hoger de COP, hoe efficiënter de warmtepomp

Een hogere COP betekent dat de warmtepomp minder elektriciteit verbruikt voor dezelfde hoeveelheid afgegeven warmte. Dit heeft directe voordelen op het energieverbruik, de kosten en de duurzaamheid van het systeem. Bovendien betekent een hoge COP dat de terugverdientijd van de investering in een warmtepomp korter is en dat minder zonnepanelen nodig zijn om het verbruik van de warmtepomp te compenseren.

COP in de praktijk: voorbeeld

Om het concept van COP te verduidelijken, geven we een concreet voorbeeld. Stel dat een warmtepomp 5 kWh warmte produceert. Deze warmte bestaat uit 4 kWh die wordt onttrokken uit een natuurlijke bron (zoals lucht of water) en 1 kWh die wordt verbruikt aan elektriciteit. In dit geval is de COP:

$$ \text{COP} = \frac{\text{afgegeven warmte}}{\text{verbruik elektriciteit}} = \frac{5 \text{ kWh}}{1 \text{ kWh}} = 5 $$

Dit betekent dat de warmtepomp 5 keer meer warmte levert dan het elektriciteitsverbruik. Hoe hoger de COP, hoe efficiënter de warmtepomp werkt.

Factoren die COP beïnvloeden

De COP van een warmtepomp is geen vast getal. Het varieert afhankelijk van een aantal factoren. Deze variatie maakt het belangrijk om COP niet alleen als een momentopname te beschouwen, maar ook in verband te brengen met seizoensgebonden omstandigheden. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste invloedsfactoren.

1. Buitentemperatuur

De COP van een warmtepomp neemt af bij lagere buitentemperaturen. Dit komt omdat de warmtepomp harder moet werken om voldoende warmte te onttrekken uit de omgeving. Bij temperaturen onder nul graden is de efficiëntie van een warmtepomp het laagst. Dit is het gevolg van het feit dat warmtepompen laagtemperatuursystemen zijn, in tegenstelling tot gasgestookte cv-ketels die op hogere temperaturen werken.

2. Gewenste binnentemperatuur

De gewenste binnentemperatuur heeft ook invloed op de COP. Hoe hoger de gewenste temperatuur, hoe meer warmte moet worden opgewaardeerd. Dit betekent dat de warmtepomp meer energie moet verbruiken om warmte op te wekken op een hoger niveau, wat de COP verlaagt.

3. Aanvoertemperatuur van cv- of tapwater

De benodigde aanvoertemperatuur van het cv-systeem of het warm tapwater beïnvloedt ook de COP. In systemen met een laagtemperatuursysteem (LTV) kan een warmtepomp efficiënter werken, omdat de temperatuur van de warmte die moet worden opgewaardeerd lager is. In een hoogtemperatuursysteem (HTV) moet de warmte op een hoger niveau worden opgewaardeerd, wat de COP negatief beïnvloedt.

4. Gebruik van een buffervat

Het gebruik van een buffervat kan de COP indirect verhogen. Een buffervat zorgt voor het opslaan van warmte, waardoor de warmtepomp niet constant hoeft te werken. Dit zorgt voor een soepeler werking en vermindert de pieken in elektriciteitsverbruik.

5. Warmteverlies in de woning

Het warmteverlies van een woning heeft ook invloed op de COP. Een woning met veel isolatie en weinig warmteverlies vereist minder warmte, waardoor de warmtepomp minder vaak hoeft te werken en daarmee efficiënter kan presteren.

COP versus SCOP: waarom de seizoensgemiddelde SCOP belangrijk is

De COP is een momentopname van de efficiëntie van een warmtepomp op een bepaald moment. Het geeft echter geen compleet beeld van het jaargemiddelde rendement. Daarom is de SCOP (Seasonal Coefficient of Performance) een betere maat voor het daadwerkelijke energieverbruik over het hele jaar.

De SCOP is het jaargemiddelde van de COP en houdt rekening met de verschillende weersomstandigheden die optreden gedurende de verschillende seizoenen. Het wordt berekend als een gewogen gemiddelde van de COP bij verschillende temperaturen en omstandigheden. Hierdoor geeft de SCOP een realistischer beeld van het rendement van de warmtepomp op lange termijn.

Waarom SCOP beter is dan COP

Reële prestaties: De SCOP geeft een betrouwbaarder beeld van het daadwerkelijke energieverbruik, omdat het rekening houdt met seizoensgebonden variaties.
Lange termijn: De SCOP helpt bij het inschatten van de kosten en het energieverbruik over het hele jaar.
Regio-afhankelijk: De SCOP verschilt per regio. In landen met milde winters, zoals Spanje of Italië, is de SCOP vaak hoger dan in Nederland of Scandinavië.

COP en SCOP in vergelijking

Als twee warmtepompen dezelfde COP hebben op een bepaalde temperatuur, maar een verschillende SCOP, dan zal de warmtepomp met de hogere SCOP op lange termijn zuiniger zijn. Dit heeft directe gevolgen voor de energierekening en de duurzaamheid van het systeem.

COP in de context van duurzame verwarming

Het begrijpen van COP en SCOP is van groot belang bij de keuze van een warmtepomp. Het rendement van het systeem heeft directe invloed op de energiekosten en de duurzaamheid van de woning. Een warmtepomp met een hoge COP en SCOP bespaart niet alleen energie, maar draagt ook bij aan een lagere CO₂-uitstoot en een kleinere ecologische voetafdruk.

Daarnaast speelt de COP ook een rol bij de keuze van zonnepanelen. Hoe hoger de COP, hoe minder zonnepanelen nodig zijn om het elektriciteitsverbruik van de warmtepomp te compenseren. Dit maakt een warmtepomp met een hoge COP een aantrekkelijke keuze voor eigenaren die ook investeren in duurzame elektriciteit.

COP en de keuze van een warmtepomp

Bij het kiezen van een warmtepomp is het belangrijk om niet alleen te kijken naar de COP, maar ook naar de SCOP en andere factoren zoals de soort warmtepomp, het type installatie en de warmteverliezen van de woning. Een professionele installateur kan helpen bij het kiezen van de juiste warmtepomp en het optimaliseren van het systeem voor het beste rendement.

Soorten warmtepompen

Er zijn verschillende soorten warmtepompen, afhankelijk van de bron waaruit warmte wordt onttrokken:

Lucht-water warmtepomp: onttrekt warmte uit de buitenlucht.
Aardwarmtepomp: onttrekt warmte uit de grond.
Water-water warmtepomp: onttrekt warmte uit oppervlaktewater.
Industriële restwarmte: onttrekt warmte uit industriële processen.

Elke soort warmtepomp heeft een andere COP en SCOP, afhankelijk van de omstandigheden waarin het systeem werkt. Aardwarmtepompen hebben bijvoorbeeld minder seizoensgebonden variaties, waardoor de COP en SCOP meer gelijk blijven over het hele jaar. Lucht-water warmtepompen zijn daarentegen meer afhankelijk van de buitentemperatuur.

COP en het energieverbruik van het huis

Het energieverbruik van een warmtepomp is niet alleen afhankelijk van de COP, maar ook van het energieverbruik van het huis. Een woning met slechte isolatie en veel warmteverlies vereist meer warmte, waardoor de warmtepomp harder moet werken en de COP lager wordt. Daarom is het belangrijk om ook rekening te houden met de energieprestatie van het huis bij de keuze van een warmtepomp.

Warmteverlies en COP

Het warmteverlies van een woning wordt bepaald door factoren zoals:

De kwaliteit van de isolatie.
De aard van de ramen en deuren.
De ventilatie.
De oppervlakte van het dak, muren en vloeren.

Een woning met weinig warmteverlies vereist minder warmte en zorgt dus voor een hogere COP van de warmtepomp. Het is daarom verstandig om de energieprestatie van het huis te verbeteren vooraleer een warmtepomp wordt geïnstalleerd.

COP en de terugverdientijd van de investering

De COP heeft ook invloed op de terugverdientijd van de investering in een warmtepomp. Een warmtepomp met een hogere COP levert meer warmte per kWh elektriciteit en verlaagt daarmee de energiekosten. Hierdoor is de terugverdientijd van de investering korter.

Kostenbesparing door hogere COP

Een warmtepomp met een COP van 4 levert 4 keer meer warmte dan het elektriciteitsverbruik. Dit betekent dat de energiekosten voor verwarming aanzienlijk lager zijn dan bij een elektrische verwarmingsinstallatie. Bij een COP van 5 is de kostenbesparing nog groter.

COP en duurzaamheid

De COP speelt ook een rol bij de duurzaamheid van een warmtepomp. Een warmtepomp met een hogere COP produceert minder CO₂ per kWh warmte en draagt zo bij aan een duurzamere woning. Daarnaast verlaagt een hogere COP ook de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en maakt het huis minder kwetsbaar voor energieprijzen.

COP en de keuze van zonnepanelen

Een warmtepomp met een hoge COP vereist minder elektriciteit, wat de keuze van zonnepanelen beïnvloedt. Hoe hoger de COP, hoe minder zonnepanelen nodig zijn om het elektriciteitsverbruik van de warmtepomp te compenseren. Dit maakt het mogelijk om met minder zonnepanelen een zelfvoorzienend energiebeleid te realiseren.

COP en het gebruik van elektriciteit

Het gebruik van elektriciteit door een warmtepomp is afhankelijk van de COP. Een warmtepomp met een lage COP verbruikt meer elektriciteit, wat de kosten en de CO₂-uitstoot verhoogt. Een warmtepomp met een hoge COP verbruikt minder elektriciteit en draagt zo bij aan een duurzamere verwarming.

COP en de toekomstige energievoorziening

De COP van een warmtepomp is ook relevant in de context van de toekomstige energievoorziening. Met de transitie naar duurzame energie wordt elektriciteit steeds belangrijker als energiebron. Warmtepompen met een hoge COP en SCOP spelen hierin een centrale rol, omdat zij efficiënter werken en minder elektriciteit verbruiken.

Conclusie

De COP is een essentieel criterium bij het kiezen van een warmtepomp. Het geeft aan hoe efficiënt het systeem werkt en heeft directe invloed op de energiekosten, de duurzaamheid en de terugverdientijd van de investering. Een warmtepomp met een hoge COP levert meer warmte per kWh elektriciteit en is daarmee zuiniger en duurzamer dan systemen met een lagere COP.

Daarnaast is het belangrijk om ook rekening te houden met de SCOP, omdat deze een betrouwbaarder beeld geeft van het rendement van de warmtepomp over het hele jaar. Bij het kiezen van een warmtepomp is het daarom verstandig om zowel de COP als de SCOP te vergelijken en rekening te houden met de specifieke omstandigheden van de woning en de locatie.

Bronnen

coop
zin