Douchen met een warmtepomp: hoe werkt het en wat zijn de aandachtspunten?

De transitie naar een gasloze woning en de toename van duurzame warmteproductie zorgt ervoor dat warmtepompen steeds vaker worden ingezet als alternatief voor gasketels. Eén van de toepassingen waar warmtepompen een belangrijke rol in spelen is het aanmaken van warm tapwater – onder andere voor het douchen. In dit artikel bespreken we hoe douchen met een warmtepomp werkt, wat de aandachtspunten zijn, en welke technische keuzes een rol spelen in het comfort en de efficiëntie van de oplossing.

Hoe werkt een warmtepompboiler voor douchen?

Een warmtepompboiler is een compacte oplossing die specifiek ontworpen is om warm tapwater aan te maken, zonder dat het ook direct wordt gebruikt voor de ruimteverwarming. De warmtepomp haalt warmte uit de lucht (meestal de buitenlucht of ventilatielucht) en zet deze om in warm water. Dit gebeurt via een warmtewisselaar, die energie verbruikt om de boiler op temperatuur te brengen. In tegenstelling tot een gasketel of een elektrische boiler is een warmtepompboiler een duurzamere oplossing, aangezien het gebruik van stroom efficiënter is dan directe elektrische verwarming.

De boiler zelf fungeert als een opslagvat voor warm water. Dit betekent dat het water niet direct wordt opgewarmd bij het opentrekken van de kraan, maar eerst in het vat wordt opgeslagen. De hoeveelheid warm water die beschikbaar is, hangt af van de grootte van de boiler. Een typische boiler heeft een capaciteit van 150 tot 300 liter, wat voldoende is voor een gemiddeld tot groot huishouden.

Omdat de warmtepompboiler alleen bedoeld is voor tapwater, heeft de isolatie van de woning hier weinig invloed op. Dit maakt deze oplossing een goede eerste stap voor woningen die nog niet optimaal geïsoleerd zijn. Daarnaast vereist de oplossing geen ingrijpende bouwkundige veranderingen, wat het een aantrekkelijke optie maakt voor de duurzame renovatie van bestaande woningen.

Aandachtspunten bij de keuze en installatie van een warmtepompboiler

Hoewel een warmtepompboiler een duurzamere oplossing biedt, zijn er wel een aantal aandachtspunten waaraan moet worden voldaan om zowel comfort als efficiëntie te waarborgen.

1. Grootte van de boiler

De grootte van de boiler bepaalt hoeveel warm tapwater beschikbaar is. Voor een huishouden van twee tot drie personen is een boiler van 150 liter meestal voldoende. Bij grotere gezinnen of bij huishoudens waarin lang wordt gedoucht, is een boiler van 200 of 300 liter aan te raden. In dit geval is het ook belangrijk om rekening te houden met het verbruiksgedrag: hoe vaak en hoe lang wordt gedoucht, heeft invloed op de keuze van de juiste capaciteit.

2. Duur van het opwarmen van de boiler

Een warmtepomp is een relatief trage opwarmingssysteem. Het duurt ongeveer 4 uur voordat een boiler van 150 liter volledig op temperatuur is. Dit is een belangrijk aspect, vooral als het huishouden een hoge tapwaterbehoefte heeft of als er tegelijkertijd op meerdere plekken warm water wordt gebruikt. Om het comfort te vergroten, kunnen aanvullende maatregelen worden genomen, zoals:

• Combineer de warmtepomp met zonnecollectoren. Thermische zonnecollectoren zorgen ervoor dat het water in de boiler sneller op temperatuur komt, wat het comfort vergroot.
• Installeer een douche-wtw (douchepijp-wtw of douchegoot-wtw). Deze technologie zorgt voor warmteterugwinning uit het afvoergekoelde douchewater. Hierdoor wordt minder warm water uit de boiler gebruikt, wat het comfort en de efficiëntie verbetert.
• Gebruik een close-in boiler in de keuken. Voor het afwassen is het vaak voldoende om in de keuken een aparte kleinere boiler aan te leggen. Dit zorgt voor extra warm water op momenten dat de hoofdboiler nog niet volledig op temperatuur is.

3. Gelijktijdig tapwatergebruik

Een ander belangrijk aandachtspunt is de gelijktijdige vraag naar warm water. Als er tegelijkertijd op meerdere punten warm water wordt gebruikt – bijvoorbeeld in de badkamer én in de keuken – kan dit leiden tot een snelle afkoeling van de boiler. Dit is vooral het geval bij een boiler met een klein volume. Om dit te voorkomen, is het aan te raden om:

• De boiler groter te kiezen.
• Een buffervat aan te leggen. Een buffervat fungeert als tijdelijke opslag voor extra warm water en zorgt ervoor dat de warmtepomp minder vaak hoeft aan te gaan.

4. Type doucher

De keuze voor het type doucher beïnvloedt ook het warmwaterverbruik. Een stortdouche gebruikt bijvoorbeeld veel meer water per minuut dan een energiebesparende douchekop. Daarom is het verstandig om bij de renovatie of modernisering van een badkamer een douchekop te kiezen die het waterverbruik beperkt. Dit zorgt niet alleen voor comfort, maar ook voor lagere energiekosten.

Desinfectie van de boiler: een belangrijk onderhoudsaspect

Omdat warmtepompen meestal met koudemiddelen zoals R407C of R410A werken, is het vaak niet mogelijk om het water in de boiler direct op een temperatuur van 60 tot 70 °C te brengen – wat nodig is om schadelijke bacteries zoals Legionella te doden. Daarom moet de boiler regelmatig worden gedesinfecteerd.

Volgens de richtlijnen van ISSO publicatie 30.5 en 55.1 dient de boiler wekelijks gedesinfecteerd te worden. Dit kan op verschillende manieren:

• Het gehele boilerinhoud wordt op 60 °C gebracht en daar minstens 20 minuten op gelaten.
• Het gehele boilerinhoud wordt op 65 °C gebracht en daar minstens 10 minuten op gelaten.
• Het gehele boilerinhoud wordt op 70 °C gebracht en daar minstens 5 minuten op gelaten.

Omdat de warmtepomp zelf deze temperaturen niet altijd kan halen, wordt vaak een elektrisch element ingezet om het laatste stukje temperatuur te bereiken. Het is daarom belangrijk om bij de keuze van een warmtepompboiler te kijken naar de beschikbaarheid van deze functie.

Veel moderne warmtepompen zijn uitgerust met een tijdprogramma dat de desinfectie automatisch uitvoert. Het is verstandig om dit proces zo te plannen dat er geen warm water wordt gebruikt, bijvoorbeeld 's nachts of op tijden dat het huishouden geen doucherbehoefte heeft.

Technische keuzes: monoblock versus split-unit

Bij het kiezen van een lucht-water warmtepomp is het belangrijk om rekening te houden met de technische uitvoering. Er zijn twee typen:

• Monoblock warmtepomp: bij deze uitvoering bevinden zowel de verdamper als de condensor in de buitenunit. De buitenunit is hierdoor groter, maar deze oplossing is vooral geschikt voor compacte oplossingen waar ruimte beperkt is.
• Split-unit warmtepomp: bij deze uitvoering bevindt de verdamper in de buitenunit en de condensor in de binnenunit. Deze oplossing biedt meer flexibiliteit in de inrichting, maar vereist wel meer ruimte voor de binnenunit.

De keuze tussen deze twee varianten hangt af van de ruimtebeschikbaarheid in de woning en de wensen van de gebruiker.

Hybride oplossingen: de rol van de HR-ketel

Als de woning nog niet optimaal geïsoleerd is of als de warmtepomp niet in staat is om de volledige verwarming en warm waterbehoefte te dekken, kan een hybride warmtepomp een goede oplossing zijn. Deze werkt samen met een HR-ketel (hoogrendementketel) die bijspringt bij koude weersomstandigheden of bij piekgebruik. De HR-ketel kan bijvoorbeeld zorgen voor extra warm water tijdens de desinfectie of bij lage omgeomstandigheden waarin de warmtepomp minder efficiënt werkt.

Hybride oplossingen zijn dus een goede tussenoplossing voor woningen die op termijn volledig gasloos willen worden, maar die op korte termijn nog niet in staat zijn om alle energiebehoefte van de warmtepomp te dekken.

Isolatie en lage temperatuur verwarmingssystemen

Hoewel de warmtepompboiler niet direct afhankelijk is van de isolatie van de woning, is het wel belangrijk om te weten dat een goed geïsoleerde woning als geheel efficiënter werkt met warmtepompen. Dit is vooral van toepassing op de verwarming, maar het helpt ook bij het optimaliseren van het energieverbruik van de warmtepomp.

Daarnaast is het aan te raden om lage temperatuur verwarmingssystemen zoals vloerverwarming of lagedruk radiatoren in te zetten. Deze systemen werken beter op de lagere temperaturen die een warmtepomp kan leveren.

Samenvatting van aandachtspunten

Om te zorgen voor een efficiënte en comfortabele oplossing voor douchen met een warmtepompboiler, zijn de volgende aandachtspunten van belang:

Conclusie

Douchen met een warmtepompboiler is een duurzame en energiezuinige oplossing voor het aanmaken van warm tapwater. Deze oplossing is vooral geschikt voor woningen die nog niet volledig geïsoleerd zijn of waar de eigenaar op korte termijn geen grote bouwkundige veranderingen wil doorvoeren. Door aandacht te besteden aan de grootte van de boiler, het verbruiksgedrag, en aanvullende maatregelen zoals het gebruik van zonnecollectoren of duchtwtw, kan het comfort en de efficiëntie van de oplossing worden vergroot.

Een warmtepompboiler is dus niet alleen een goede stap richting een gasloze woning, maar ook een realistische en toepasbare keuze voor woningen die op korte of midden termijn verduurzamingsmaatregelen willen doorvoeren. Het is echter belangrijk om bij de keuze van een warmtepompboiler rekening te houden met de technische aspecten en eventueel een gecertificeerd adviseur of installateur in te schakelen voor een maatwerkoplossing.

Bronnen

1. Lekker douchen op eigen zonnestroom, met een warmtepompboiler
2. Aandachtspunten warmtepomp bij gasloos
3. Extra alles over warmtepompen
4. Kies de juiste tapwaterboiler
5. Maatregel warmtepomp
6. Warmtepomp-tapwater-boiler-snelheid-leeg