Gasverbruik omrekenen naar warmtepomp: een uitgebreide handleiding voor energiebesparing

Inleiding

Bij de overgang naar duurzame verwarmingsoplossingen, zoals warmtepompen, is het belangrijk om het huidige energieverbruik van een woning nauwkeurig te begrijpen. Voor huiseigenaren die van plan zijn om van een gascv-ketel over te stappen naar een warmtepomp, is het omrekenen van het gasverbruik naar elektriciteitsverbruik een essentieel onderdeel van de beslissing. Dit artikel biedt een gedetailleerde uitleg over hoe gasverbruik kan worden omgerekend naar een schatting van het elektriciteitsverbruik van een warmtepomp, op basis van de beschikbare informatie en tools.

De focus ligt op het begrijpen van de energiebehoeften van een woning, het gebruik van COP (Coefficient of Performance) als maatstaf voor efficiëntie, en de invloed van bouwkenmerken zoals isolatie en vloerverwarming op het verbruik. Daarnaast worden mogelijke energiebesparingsscenario’s en het rendement van warmtepompen vergeleken met conventionele verwarmingsmethoden besproken.

Het artikel is bedoeld voor huiseigenaren, ambetante DIY-aars, en professionele installateurs die willen weten hoe ze hun verwarmingsinstallatie duurzamer kunnen maken, zonder onnodig veel energie of geld te verspillen.

Het omrekenen van gasverbruik naar kWh

Voor een correcte berekening van het elektriciteitsverbruik van een warmtepomp is het noodzakelijk om eerst het gasverbruik van de woning in kWh om te zetten. Dit proces is gebaseerd op het rendement van de huidige cv-ketel en het calorisch equivalente van aardgas.

1. Conversieformules

Het standaardverhouding tussen gas en elektriciteit wordt als volgt gegeven:

• 1 m³ aardgas ≈ 9,77 kWh (bovenwaarde)
• HR-ketel rendement ≈ 85%

Dit betekent dat een HR-ketel slechts 85% van de energie uit een kubieke meter gas kan omzetten in bruikbare warmte. Voor een exacte schatting is het belangrijk om het werkelijke rendement van de gasketel te kennen, wat soms afwijkt van het genormeerde 85%.

Voorbeeldberekening

Stel dat een huishouden per jaar 1.500 m³ aardgas verbruikt voor verwarming en warm water. Dit gasverbruik kan worden omgezet in kWh als volgt:

1. Berekening zonder rendementcorrectie:

   • 1.500 m³ × 9,77 = 14.655 kWh (bovenwaarde van gas)

2. Berekening met rendementcorrectie (HR-ketel 85%):

   • 14.655 kWh × 0,85 = 12.456 kWh (bruikbare warmte)

Dit laat zien dat het rendement van de cv-ketel een grote invloed heeft op het daadwerkelijke verbruik en dus op de benodigde elektriciteitsinput voor een warmtepomp.

2. Aanvullende factoren

Het gasverbruik moet worden opgedeeld in twee categorieën:

• Verwarming
• Warm water (tapwater)

Het verbruik voor warm water wordt vaak geschat op 1000 kWh per persoon per jaar (of 100 m³ gas). Voor een gezin van vier personen is dit 4.000 kWh. Dit verbruik dient apart te worden geïdentificeerd, omdat warmtepompen deze energie niet altijd volledig kunnen dekken, afhankelijk van het type en de configuratie (volledig elektrisch of hybride).

Tabel: Gasverbruik omrekenen naar kWh

Deze tabel helpt bij het inschatten van de benodigde elektriciteitsinput voor een warmtepomp. Het werkelijke verbruik van de warmtepomp hangt echter ook af van de COP-waarde.

Het berekenen van het verbruik van een warmtepomp

Een warmtepomp gebruikt elektriciteit om warmte op te wekken, en de efficiëntie van deze opwekking wordt uitgedrukt in de COP (Coefficient of Performance). De COP is het quotiënt van de uitgangsvermogens (warmte) gedeeld door het ingangspotentieel (elektriciteit). Een COP van 4,5 betekent dat voor elke 1 kWh elektriciteit, 4,5 kWh warmte wordt opgewekt.

1. COP en SCOP

• COP is het rendement op een moment, bijvoorbeeld op een warme zomerdag.
• SCOP (Seasonal Coefficient of Performance) is het gemiddelde rendement over het hele jaar, rekening houdend met seizoensinvloeden.

In de praktijk wordt meestal uitgegaan van een gemiddelde SCOP van 4,5, wat als een goede benadering geldt voor lucht-water warmtepompen in Nederland.

2. Elektriciteitsverbruik van de warmtepomp

Het elektrische verbruik van een warmtepomp kan worden berekend met de volgende formule:

$$ \text{Elektriciteitsverbruik} = \frac{\text{Energiebehoefte in kWh}}{\text{COP}} $$

Voorbeeldberekening

Stel dat een woning een energiebehoefte heeft van 14.655 kWh (zie hierboven), en de warmtepomp een COP van 4,5 heeft:

$$ \text{Elektriciteitsverbruik} = \frac{14.655}{4,5} \approx 3.257 \, \text{kWh per jaar} $$

Dit betekent dat de warmtepomp ongeveer 3.257 kWh per jaar zal verbruiken om dezelfde hoeveelheid warmte te leveren als de huidige gascv-ketel.

Invloed van woningeigenschappen

De energiebehoefte van een woning is sterk afhankelijk van de bouwkenmerken. De volgende factoren spelen een rol bij het berekenen van het verbruik van een warmtepomp:

1. Gebruiksoppervlakte en isolatie

De grootte van de woning en de kwaliteit van de isolatie bepalen hoeveel warmte nodig is om de ruimte te verwarmen. Een goed geïsoleerde woning heeft minder warmte nodig, wat resulteert in een lager elektriciteitsverbruik van de warmtepomp.

Tabel: Gebruiksoppervlakte en energiebehoeften

2. Vloerverwarming of lage temperatuurverwarming

Een warmtepomp werkt het meest efficiënt wanneer het warmte op laag temperatuur kan leveren. Vloerverwarming of een warmtepomp met een laag temperatuurvermogen is daarom gunstiger dan een systeem dat op hogere temperaturen werkt.

3. Aantal volledige verwarmingsuren

Het aantal volledige verwarmingsuren (vollasturen) per jaar geeft aan hoe lang de verwarming op vol vermogen moet werken om de gewenste temperatuur te behouden. Dit varieert per regio en jaar.

Rekenhulpprogramma's en berekeningsmethoden

Meerdere rekenhulpprogramma's en tools zijn beschikbaar om het vermogen van een warmtepomp te bepalen op basis van het gasverbruik. De volgende methoden worden gebruikt:

1. Op basis van gasverbruik en vollasturen

Deze methode berekent het benodigde vermogen door het totale gasverbruik te corrigeren voor het rendement van de gasketel en te delen door het aantal vollasturen.

2. Op basis van gasverbruik en graaddagen

Graaddagen zijn een maat voor de hoeveelheid verwarming die nodig is om een woning te verwarmen. Het aantal graaddagen per jaar varieert per regio.

Kostenefficiëntie en rendement

Het rendement van een warmtepomp maakt het mogelijk om energie te besparen, maar de aanschafkosten en het onderhoud moeten ook worden meegenomen in de kosten-batenanalyse.

1. Vergeleken met een HR-ketel

• HR-ketel: Rendement 85–90%, geen elektriciteitsverbruik.
• Warmtepomp: Rendement gemiddeld 350–400%, maar verbruikt elektriciteit.

2. Aanschaf- en onderhoudskosten

• Aanschaf van een warmtepomp: € 10.000 – € 20.000
• Aanschaf van een HR-ketel: € 2.000 – € 4.000
• Onderhoud warmtepomp: € 200 – € 400 per jaar
• Onderhoud HR-ketel: € 150 – € 300 per jaar

Alternatieven bij lage gasverbruik

Als het gasverbruik van een woning zeer laag is, bijvoorbeeld minder dan 500 m³ per jaar, kan het economisch aantrekkelijker zijn om een alternatieve verwarmingsmethode te kiezen in plaats van een warmtepomp. Een mogelijke optie is infraroodverwarming, die minder investeringen vereist, maar minder efficiënt is.

Voorbeeld

Een huishouden met een gasverbruik van 500 m³:

• Elektriciteit via warmtepomp: 500 × 9,77 = 4.885 kWh, gecorrigeerd naar 4.157 kWh.
• Infraroodverwarming: 4.885 kWh, zonder COP.

De COP-methode bespaart dus 38% op het elektriciteitsverbruik.

Conclusie

Het omrekenen van gasverbruik naar warmtepompverbruik is een essentieel onderdeel bij de overstap naar duurzame verwarming. Het rendement van de gasketel, het COP van de warmtepomp, en de bouwkenmerken van de woning zijn allemaal belangrijke factoren die het elektriciteitsverbruik bepalen. Met behulp van beschikbare rekenhulpschermen en berekeningsmethoden kan een nauwkeurige inschatting worden gemaakt, die helpt bij het kiezen van de meest efficiënte en kostenefficiënte oplossing.

Voor huiseigenaren is het verstandig om een warmteverliesberekening uit te laten voeren en meerdere installateurs te raadplegen voor een passend advies. Zo kan de overgang naar een warmtepomp niet alleen duurzaam zijn, maar ook rendabel.

Bronnen

1. Elektriciteitsverbruik van een warmtepomp
2. Inzicht in gasverbruik
3. M³ gas omrekenen naar kWh
4. Is een warmtepomp zinvol bij laag gasverbruik?
5. Efficiëntie van een warmtepomp
6. Prijs en verbruik van warmtepompen