Geluidseisen voor warmtepompen onder de Omgevingswet: regels, toepassing en praktische aandachtspunten

Published by Redactie on september 25, 2025 | Category warmtepomp

De opmars van warmtepompen als duurzame oplossing voor het verwarmen en afkoelen van woningen heeft geleid tot een snelle toename van installaties in zowel nieuwbouw als bestaande woningen. Tegelijkertijd zijn er ook vragen opgekomen over het geluidsniveau van deze installaties en hun impact op de omgeving. Dit heeft geleid tot nieuwe juridische en technische kaders, zoals de Omgevingswet en het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl), waarmee de geluideisen voor warmtepompen worden gereguleerd. In deze artikel geef ik een overzicht van de huidige regels, jurisprudentie en praktische toepassingen van de geluidseisen voor warmtepompen.

Wat zijn de huidige geluidseisen voor warmtepompen?

Sinds 1 april 2021 zijn er landelijke geluidseisen ingesteld voor warmtepompen en airco’s die buiten opgesteld worden. Deze regels zijn opgenomen in het Bouwbesluit 2012 en zijn verwerkt in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). De eisen gelden voor zowel nieuwbouw als bestaande woningen die worden gerenoveerd in het kader van de energietransitie.

Het centrale geluidsnorm is 40 decibel (dB) op de perceelgrens. Dit betekent dat de warmtepomp niet meer geluid mag veroorzaken dan 40 dB bij de buurman. Tijdens de avond- en nachtperiode (van 19:00 tot 7:00 uur) geldt deze 40 dB-norm. Tijdens de dagperiode (7:00 tot 19:00) mag het geluidsniveau maximaal 45 dB zijn.

Voor appartementen is de eis iets anders. Daar wordt het geluid niet gemeten op de perceelgrens, maar in de ramen van de buren die open kunnen. Dit komt vooral voor wanneer warmtepompen op een gemeenschappelijke terrein of balkon staan en het geluid via de lucht of de bouwconstructie naar binnen dringt.

Bij airco’s moet de geluidsmeting uitgevoerd worden bij een minimale buitentemperatuur van 23°C, zodat de airco representatief draait en de geluidsemissie realistisch wordt gemeten. Deze norm is opgenomen in de Regeling Bouwbesluit 2012 en is geldig voor installaties die vanaf 1 april 2021 zijn of worden geïnstalleerd.

De geluidseisen gelden niet voor de warmtepomp zelf (uit de fabriek), maar voor de installatie op locatie. Dit betekent dat de warmtepomp in de fabriek vaak niet aan de 40 dB-norm voldoet, maar dat deze eis kan worden gerealiseerd door het apparaat op voldoende afstand te plaatsen of te afschermen.

Hoe wordt de geluidscomplimentariteit beoordeeld?

Om te beoordelen of een warmtepomp aan de geluidseisen voldoet, zijn er twee opties: een geluidsmeting op locatie of akoestische berekeningen. De eerste methode is de meest accuraat, maar vereist de aanwezigheid van een geluidsdeskundige. De tweede methode is een theoretische berekening die vooraf aannemelijk kan maken dat de eisen zullen worden geraakt.

De minister van BZK heeft daarvoor een rekentool ontwikkeld (ODS-bestand) en een handleiding bijgeleverd. Deze tool helpt bijvoorbeeld bij het bepalen van de benodigde afstand tot de perceelgrens of de benodigde afscherming. In de praktijk is het gebruik van deze rekentool een efficiënte manier om voldoende aannemelijkheid te bieden zonder direct een meetcampagne te starten.

Een voorbeeld van een juridische toetsing van deze aannemelijkheid is te vinden in de 49e rechterlijke uitspraak betreffende de BOPA (Bewonersorganisatie Plansebuurt Amsterdam) en warmtepompen. In deze uitspraak concludeerde de rechtbank dat het college van bestuur voldoende had gemotiveerd dat aannemelijk was dat de warmtepompen aan de geluidseisen voldoen, op basis van berekeningen van de Omgevingsdienst. De rechtbank erkende ook dat cumulatieve aspecten niet verplicht zijn onder de huidige regels, maar dat ze wel in overweging zijn genomen.

Technische ontwikkelingen en markttrends

De warmtepompmarkt vertoont een blijvende sterke groei, zowel qua aantallen als qua warmteproductie. Deze groei wordt mede aangemoedigd door de nieuwe geluidseisen, die ervoor zorgen dat warmtepompen steeds stiller worden. Consumenten vragen namelijk steeds meer naar stilere installaties, en producenten reageren op die vraag door innovatieve technologieën te ontwikkelen.

In de praktijk produceren de meeste nieuwe warmtepompen circa 55 dB geluid wanneer ze op volle toeren draaien. Dit is vergelijkbaar met het geluid van een koffiemachine voor koffiebonen. Volgens Europese regels mogen warmtepompen met een vermogen tot 6 kW maximaal 65 dB produceren, en voor vermogens tot 12 kW maximaal 70 dB. In de praktijk zijn echter de meeste warmtepompen stiller, vanwege technologische vooruitgang en consumentenwensen.

Daarnaast zijn er ook warmtepompen met een speciale nachtstand, waarin het geluidsniveau verlaagd wordt. Dit helpt bij het naleven van de avond- en nachtnormen van 40 dB. Voor de buurman is dit een belangrijk aandachtspunt, aangezien geluidsoverlast ’s nachts extra lastig kan zijn.

Cumulatieve geluidsaspecten en de praktijk

Een van de kwesties die in de rechtspraak zijn aan de orde gekomen, is of cumulatieve geluidsaspecten ook in aanmerking moeten worden genomen. In de uitspraak over de BOPA werd duidelijk dat, hoewel er geen wettelijke verplichting is om cumulatieve geluidsbronnen te berekenen, de Omgevingsdienst deze aspecten wel meenam in haar beoordeling. Dit betekent dat een warmtepomp niet alleen op zichzelf moet voldoen aan de norm, maar ook in samenhang met andere geluidsbronnen in de omgeving.

Een voorbeeld is een woning waar meerdere warmtepompen zijn geïnstalleerd of waar de warmtepomp zich in een straat bevindt met andere geluidsbronnen zoals auto’s of industriële machines. In dergelijke gevallen kan het cumulatieve geluidsniveau belangrijk worden. Hoewel er geen expliciete regel is voor een cumulatieve berekening, is het dus belangrijk om deze aspecten in overweging te nemen bij het bepalen van de juiste locatie en afstand van de warmtepomp.

Plaatsing en installatie: voldoet het aan de regels?

De geluidseisen kunnen vaak worden gerealiseerd door de warmtepomp op voldoende afstand te plaatsen van de perceelgrens of door een afscherming te installeren. In de praktijk is het meestal de verantwoordelijkheid van de installateur om ervoor te zorgen dat het geluidsniveau niet overschreden wordt. De bouwmeester of gemeente kan dit controleren bij inspectie of bij klachten van buren.

Er zijn ook tips om geluidsoverlast te voorkomen. Zo is het verstandig om de buitenunit van de warmtepomp op een plek te plaatsen waar er geen directe buren zijn en waar er geen geluidsschermen zijn die het geluid kunnen reflecteren. Bovendien kan het gebruik van akoestisch materiaal of het plaatsen van de unit op een fundament met demperen helpen om het geluidsniveau te verlagen.

Rechtspraak en administratieve beoordeling

De rechtspraak heeft in de afgelopen tijd een aantal belangrijke uitspraken gedaan die betrekking hebben op de toepassing van de geluidseisen voor warmtepompen. In de rechtspraak wordt gekeken naar of het college van bestuur voldoende heeft gemotiveerd dat aannemelijk is dat de warmtepompen aan de eisen voldoen. Deze aannemelijkheid kan op basis van akoestische berekeningen worden gegeven, zoals in de uitspraak over de BOPA is gebeurd.

De rechtbank concludeerde daar dat het college voldoende had gemotiveerd dat aannemelijk was dat de warmtepompen aan de normen voldoen, op basis van berekeningen van de Omgevingsdienst. De rechtbank benadrukte ook dat het voldoende is om aannemelijkheid te bieden, niet een absolute zekerheid. Dit is belangrijk, omdat het het administratieve proces vergemakkelijkt en het toepassen van nieuwe technologieën mogelijk maakt zonder onnodige vertraging.

Regels voor bestaande woningen

Ook voor bestaande woningen gelden de nieuwe geluidseisen. In de toelichting op de wijzigingen in het Bouwbesluit staat vermeld dat de nieuwe voorschriften voor installatiegeluid ook van toepassing zijn op bestaande woningen, bijvoorbeeld in het kader van renovaties of energieverbeteringen. Voor utiliteitsbouw is de geluidsemissie gereguleerd via de Wet milieubeheer, en zijn er geen aparte eisen in het Bouwbesluit opgenomen.

Voor bestaande installaties is in het Bouwbesluit niets geregeld, en geldt het principe van verworven rechten. Dit betekent dat bestaande warmtepompen die al zijn geïnstalleerd voordat de nieuwe regels in werking zijn getreden, niet automatisch onder de nieuwe normen vallen. Echter, bij een vervanging of verbetering van de warmtepomp kan het nodig zijn om de nieuwe eisen te volgen.

Laagfrequent geluid: een aandachtspunt

Laagfrequent geluid, ook wel infrageschuiver genoemd, is een ander aandachtspunt bij warmtepompen. Het is geluid met een frequentie lager dan 500 Hz en is vaak lastiger te detecteren met standaardmeetapparatuur. Buren kunnen er echter wel hinder van ondervinden, aangezien het geluid dieper en onrustiger klinkt dan normaal geluid.

Hoewel er geen specifieke normen voor laagfrequent geluid zijn opgenomen in het Bouwbesluit of het Bbl, is het belangrijk om dit aspect in overweging te nemen bij de keuze en installatie van een warmtepomp. Sommige modellen zijn speciaal ontworpen om laagfrequent geluid te minimaliseren, en het is verstandig om dit in overleg met een professionele installateur te bespreken.

Conclusie

De geluidseisen voor warmtepompen zijn een essentieel onderdeel van de regelgeving onder de Omgevingswet en het Besluit bouwwerken leefomgeving. Deze eisen zijn bedoeld om buren te beschermen tegen geluidsoverlast en om de ontwikkeling van stillere warmtepompen te bevorderen. De huidige normen zijn 40 dB voor de nachtperiode en 45 dB voor de dagperiode, met een afwijkende methode voor appartementen.

De aannemelijkheid van naleving van deze eisen kan worden getoetst via akoestische berekeningen of geluidsmeetcampagnes. De rechtspraak heeft bevestigd dat het voldoende is om aannemelijkheid te bieden, wat het administratieve proces voor de installatie van warmtepompen vergemakkelijkt. Bovendien zijn er technologische ontwikkelingen die ervoor zorgen dat warmtepompen steeds stiller worden, wat positief is voor zowel de omgeving als de buurman.

Voor bestaande woningen en renovaties is het belangrijk om te weten dat de nieuwe geluidseisen in sommige gevallen van toepassing kunnen zijn, afhankelijk van de situatie. Ook moet rekening worden gehouden met cumulatieve geluidsaspecten en laagfrequent geluid, die in de praktijk belangrijke aandachtspunten kunnen zijn.

Bij de installatie van een warmtepomp is het dus verstandig om rekening te houden met de geluidsrichtlijnen, zowel uit juridisch als uit praktisch oogpunt. Dit helpt om eventuele problemen met buren te voorkomen en om ervoor te zorgen dat de installatie aan alle wettelijke eisen voldoet.