Gemiddeld stroomverbruik van warmtepompen in de winter: wat kun je verwachten?

Published by Redactie on september 25, 2025 | Category warmtepomp

Een warmtepomp is tegenwoordig een veelgebruikt systeem voor duurzame verwarming in huizen en appartementen. Het principe van een warmtepomp is simpel: het haalt warmte uit een energiebron zoals de buitenlucht, de bodem of grondwater en pompt deze naar een hoger temperatuurniveau om een woning te verwarmen. In de winter, wanneer de buitentemperatuur daalt, verandert ook het gedrag van de warmtepomp. Het stroomverbruik stijgt, het rendement vermindert tijdelijk en het comfort in de woning hangt af van isolatie, het type warmtepomp en de omgevingstemperatuur.

In dit artikel leggen we uit wat het gemiddelde stroomverbruik van een warmtepomp in de winter is, hoe dat verbruik beïnvloed wordt door verschillende factoren, en welke technologische ontwikkelingen zorgen dat een warmtepomp zelfs bij koude temperaturen efficiënt blijft werken. We kijken ook naar de rol van COP en SCOP als maatstaven voor het rendement van een warmtepomp in de wintermaanden en over het hele jaar.

De informatie is gebaseerd op recente gegevens over warmtepompinstallaties in Nederland, inclusief het gebruik van zowel lucht/water- als water/waterwarmtepompen. De nadruk ligt op feiten, berekeningen en technische uitleg die relevant zijn voor eigenaren van woningen, bouwprofessionals en andere partijen die betrokken zijn bij energie-efficiënte renovaties.

Werking van een warmtepomp in de winter

Een warmtepomp functioneert in de winter op hetzelfde principe als in andere seizoenen. Het haalt warmte uit de omgeving, maar doordat de buitentemperatuur lager ligt, moet het systeem harder werken om de gewenste verwarmingsgraad in de woning te behouden. Dit betekent dat het stroomverbruik in de winter maanden hoger is dan in de zomer.

Warmtepomp als omgekeerde koelkast

Net zoals een koelkast warmte uit een kamer haalt om de inhoud koud te houden, werkt een warmtepomp in de winter als een omgekeerde koelkast. Het trekt warmte uit de lucht, de bodem of het water en brengt die in de woning. De temperatuur van de warmtebron bepaalt de hoeveelheid energie die nodig is om de gewenste temperatuur te bereiken. Hoe lager de buitentemperatuur, hoe moeilijker het is om voldoende warmte uit de omgeving te halen.

Deze technologie is ontwikkeld in regio’s zoals Scandinavië, waar de winters nog strenger zijn dan in Nederland. Volgens gegevens van Weeronline had Nederland in 2024 ongeveer 34 dagen waarop de temperatuur onder nul graden zakte. Deze periode is echter niet lang genoeg om het jaarlijks rendement van een warmtepomp aanzienlijk te beïnvloeden.

Ijsvorming en ontdooicyclus

Bij temperaturen onder nul graden kan er ijsvorming optreden op de buitensensor van een lucht/waterwarmtepomp. Dit kan het warmteverlies verhogen en het rendement verlagen. Gelukkig zijn moderne warmtepompen uitgerust met een automatisch ontdooisysteem. Dit systeem draait het koelmiddel in de omgekeerde richting, waardoor het ijs smelt. Deze ontdooicyclus duurt meestal 2 tot 3 minuten, wat het systeem in staat stelt om zonder problemen te functioneren, zelfs bij vorst.

Factoren die het stroomverbruik in de winter beïnvloeden

Het stroomverbruik van een warmtepomp in de winter wordt beïnvloed door een aantal factoren. Deze zijn cruciaal om te begrijpen, omdat ze bepalen hoe efficiënt en kosteneffectief een warmtepomp werkt tijdens de koudere maanden. De belangrijkste factoren zijn:

1. Het type warmtepomp

Er zijn verschillende soorten warmtepompen, waaronder lucht/water, bodem/water en water/water warmtepompen. Elke variant heeft zijn eigen kenmerken, en het type bepaalt mede het stroomverbruik in de winter.

Lucht/water warmtepomp: Deze haalt warmte uit de buitenlucht en pompt die naar een verwarmingswatercircuit. In de winter moet deze variant harder werken bij lagere temperaturen, wat leidt tot een hoger stroomverbruik. Het rendement (COP) is tijdens koude dagen lager, maar dankzij verbeterde technologieën blijft het systeem efficiënt genoeg om een comfortabele temperatuur te garanderen.
Bodem/water warmtepomp: Deze pomp haalt warmte uit de bodem, die in de winter warmer is dan de buitenlucht. Hierdoor is het temperatuurverschil kleiner, wat betekent dat de warmtepomp efficiënter kan werken. Het stroomverbruik is dus in de winter lager dan bij een lucht/water warmtepomp. De installatie van zo’n systeem is wel ingrijpender en duurder.
Water/water warmtepomp: Deze haalt warmte uit een waterbron zoals een meer of grondwater. Het werkt vergelijkbaar efficiënt als de bodem/water warmtepomp, maar vereist ook specifieke voorwaarden in de omgeving van de woning.

2. De isolatie van de woning

De isolatie van een woning bepaalt een groot deel van het energieverbruik van een warmtepomp. Een goed geïsoleerde woning verliest minder warmte en heeft dus minder behoefte aan verwarming. Dit betekent dat de warmtepomp minder moet werken en dus minder stroom verbruikt.

De kwaliteit van de isolatie van muren, daken, vloeren en ramen speelt een grote rol. Bovendien beïnvloedt de aard van het glas in de ramen (bijvoorbeeld dubbel of driedubbel glas) het warmteverlies. Woningen die zijn afgestemd op passieve warmtebehoefte zijn ideaal voor warmtepompinstallaties, omdat het systeem efficiënter kan functioneren.

3. De thermostaatinstelling

De ingestelde temperatuur in een woning heeft een directe invloed op het stroomverbruik van een warmtepomp. Hoe hoger de temperatuur, hoe meer warmte de woning nodig heeft en hoe meer stroom de warmtepomp verbruikt. Het is daarom belangrijk om de thermostaat niet te hoog in te stellen. Een temperatuur van 19 tot 20 graden Celsius is meestal voldoende voor comfort.

Bij hybride warmtepompen, waarbij een elektrische cv-ketel of gasketel in het systeem is opgenomen, kan het verbruik nog verder worden beïnvloed. In koude dagen kan de warmtepomp bijvoorbeeld gedeeltelijk worden aangevuld door de cv-ketel, wat het verbruik kan verlagen, maar ook het rendement van het gehele systeem kan veranderen.

4. De omgevingstemperatuur

De buitentemperatuur bepaalt het rendement van een warmtepomp. Hoe kouder het is, hoe moeilijker het is om voldoende warmte uit de omgeving te halen. Dit heeft als gevolg dat de warmtepomp langer moet draaien en meer stroom verbruikt om de gewenste temperatuur in de woning te behouden.

In Nederland zijn de winters over het algemeen niet extreem koud. Volgens Weeronline is het aantal dagen onder nul graden gemiddeld ongeveer 34 per jaar. Op strengere dagen, waarop de temperatuur onder -10 graden zakt, is de warmtepomp installatie meestal nog steeds in staat om de woning te verwarmen, zeker als het systeem is ontworpen voor extreme temperaturen zoals -20 graden Celsius.

5. De SPF en SCOP als maatstaven

Het rendement van een warmtepomp wordt vaak uitgedrukt in COP (Coefficient of Performance), maar dit is een momentopname en geeft geen volledig beeld van het jaarverbruik. Voor een beter overzicht van het verbruik in de wintermaanden wordt de SPF (Seasonal Performance Factor) of SCOP (Seasonal Coefficient of Performance) gebruikt.

De SPF is het gemiddelde rendement van een warmtepomp over een volledig jaar, berekend op basis van het daadwerkelijke gebruik en de weersomstandigheden. De SCOP is vergelijkbaar, maar is meestal gedefinieerd voor een specifieke regio of land. Deze waarden geven een betrouwbaarder beeld van het stroomverbruik in de wintermaanden, omdat ze rekening houden met de temperatuurschommelingen en de seizoensafhankelijkheid van het systeem.

Gemiddeld stroomverbruik van warmtepompen in de winter

De stroom die een warmtepomp in de winter verbruikt, varieert afhankelijk van het type systeem, de isolatie van de woning en de buitentemperatuur. Een lucht/water warmtepomp verbruikt gemiddeld 2 tot 4 kWh per dag in de winter, wat neerkomt op ongeveer 730 tot 1460 kWh per jaar voor een gemiddeld huishouden. Dit is een aanzienlijke daling ten opzichte van een elektrische cv-ketel, die in de winter maanden gemiddeld veel meer energie verbruikt.

Bij een water/water warmtepomp is het jaarverbruik lager, omdat het systeem efficiënter werkt. Dit type pomp verbruikt tussen 2000 en 3000 kWh per jaar, afhankelijk van de grootte van het huis en de warmtevraag. Een goed geïsoleerde woning verlaagt dit verbruik nog verder, wat maakt dat deze variant een goede keuze is voor duurzaam verwarmen.

Hybride warmtepompen, waarbij een elektrische cv-ketel of gasketel in het systeem is opgenomen, kunnen het verbruik in de wintermaanden verlagen. Dit gebeurt door de warmtepomp gedeeltelijk te aanvullen met een traditionele verwarming. Het verbruik hangt dan af van het aandeel van de warmtepomp in het systeem en het rendement van de ketel.

COP en SCOP als maatstaven voor rendement in de winter

Om het rendement van een warmtepomp in de wintermaanden te begrijpen, is het belangrijk om COP en SCOP te onderscheiden. De COP (Coefficient of Performance) is de verhouding tussen de opgenomen energie en de afgegeven warmte. Het gemiddelde COP van een warmtepomp is 4, wat betekent dat voor 1 kWh elektriciteit er 4 kWh warmte wordt opgewekt. Bij koude temperaturen daalt de COP, wat het verbruik tijdelijk verhoogt.

De SCOP (Seasonal Coefficient of Performance) geeft een beter beeld van het jaarverbruik, omdat het rendement wordt gemeten over de hele winter. Het SCOP is een gemiddelde COP over een seizoen, gewogen op basis van de weersomstandigheden in een specifieke regio. Dit maakt het een betrouwbaardere maatstaf voor het energieverbruik in de wintermaanden.

Invloed van technologische ontwikkelingen

De laatste tien jaar zijn er grote technologische ontwikkelingen geweest in de warmtepompsector. Deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat warmtepompen efficiënter werken in de wintermaanden, zelfs bij koude temperaturen. Moderne warmtepompen zijn uitgerust met geavanceerde sensoren, automatische ontdooicycli en energie-efficiënte compressoren.

Een voorbeeld van zo’n technologische verbetering is het gebruik van het R290-koelmiddel, dat efficiënter is en minder schadelijk voor het milieu. Dit type koelmiddel zorgt voor een beter rendement bij lage temperaturen en vermindert het stroomverbruik in de wintermaanden. Bovendien zijn de installaties nu beter geïsoleerd en zijn er meer opties voor hybride systemen die het verbruik kunnen aanvullen.

Conclusie

Het gemiddelde stroomverbruik van een warmtepomp in de winter hangt af van het type systeem, de isolatie van de woning, de thermostaatinstelling en de buitentemperatuur. Lucht/water warmtepompen verbruiken gemiddeld 2 tot 4 kWh per dag, terwijl water/water warmtepompen efficiënter zijn en minder stroom verbruiken. Hybride systemen kunnen het verbruik in de wintermaanden verlagen door te aanvullen met een traditionele verwarming.

De COP en SCOP zijn belangrijke maatstaven om het rendement van een warmtepomp in de wintermaanden te begrijpen. De COP geeft een momentopname van het rendement, terwijl de SCOP een betrouwbaarder beeld geeft van het jaarverbruik. Moderne technologieën zorgen ervoor dat warmtepompen efficiënter werken in de wintermaanden, zelfs bij koude temperaturen.

In Nederland zijn de winters over het algemeen niet extreem koud, wat betekent dat een warmtepomp meestal voldoende is om de woning te verwarmen. Door een goed geïsoleerde woning en het kiezen van een geschikt type warmtepomp, kunnen eigenaren hun energieverbruik in de wintermaanden verlagen en zo bijdragen aan een duurzamere toekomst.