Hoe voorkom je pendelen van een warmtepomp: tips voor een duurzame verwarmingsinstallatie

Published by Redactie on september 25, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

De overstap van een traditionele CV-ketel naar een warmtepomp is een belangrijke stap in de richting van duurzame verwarming. Echter, het kiezen en installeren van een warmtepomp vereist zorgvuldige aandacht voor technische aspecten om de efficiëntie en de levensduur van de installatie te maximaliseren. Een van de voornaamste uitdagingen bij het gebruik van warmtepompen is het fenomeen van pendelen – het herhaaldelijke starten en stoppen van de compressor. Dit fenomeen heeft negatieve gevolgen voor het rendement, het energieverbruik en de levensduur van de warmtepomp.

Op basis van de voorliggende informatie is het mogelijk om technische oplossingen te identificeren en aanbevelingen te formuleren om pendelen effectief te voorkomen. Deze artikel biedt een gedetailleerde uitleg van de oorzaken van pendelen, de gevolgen ervan en concrete stappen die zowel installateurs als eindgebruikers kunnen ondernemen om het probleem te voorkomen. Daarnaast wordt ingegaan op het belang van juiste dimensionering, het gebruik van een buffervat en het kiezen van geschikte afgiftesystemen.

De focus ligt op technisch relevante informatie die uit de bronnen is afgeleid, met name op het onderwerp van warmtepompsystemen, afgiftesystemen en energie-efficiëntie. Op basis van deze informatie worden praktische richtlijnen en aanbevelingen geformuleerd.

Wat is pendelen en waarom is het problematisch?

Pendelen verwijst naar het herhaaldelijke starten en stoppen van de warmtepomp, meestal binnen een korte periode. Dit fenomeen ontstaat doordat het vermogen van de warmtepomp niet past bij de warmtebehoefte van het afgiftesysteem. Als de warmtepomp bijvoorbeeld te sterk is voor de radiatoren of vloerverwarming, kan deze zijn warmte niet volledig afgeven. Hierdoor start de compressor opnieuw en begint het proces opnieuw.

Volgens bron [1], is pendelen een teken dat de warmtepomp verkeerd is dimensioneerd. Het heeft grote negatieve gevolgen:

Kortere levensduur van de compressor: Het herhaalde starten en stoppen versnelt de slijtage van de componenten.
Hogere energiekosten: Door het vaker opstarten verbruikt de warmtepomp meer stroom.
Verlaagd rendement (SCOP): Het energieverbruik per verwarmde hoeveelheid stijgt, wat de efficiëntie vermindert.
Technische problemen: Als de warmtepomp zijn warmte niet kan afgeven, kan dit leiden tot hoge druk storingen of onbedoelde uitschakeling (zie bron [2]).

Daarom is het essentieel om pendelen te voorkomen door het systeem correct te dimensioneren en aan te passen aan de behoeften van het huis.

Oorzaken van pendelen bij warmtepompen

Bron [1] en [2] geven aan dat pendelen meestal het gevolg is van een verkeerde keuze van het afgiftesysteem of de warmtepomp zelf. Hieronder worden de belangrijkste oorzaken toegelicht.

1. Onjuiste dimensionering van de warmtepomp

Een te groot vermogen leidt tot pendelen omdat de warmtepomp meer warmte produceert dan het afgiftesysteem kan verwerken. Bron [1] benadrukt dat het vermogen moet worden gekozen op basis van het warmteverlies van het huis. Als het vermogen te hoog is, kan het systeem niet efficiënt werken.

2. Onjuist gekozen afgiftesysteem

Radiatoren of vloerverwarming die niet geschikt zijn voor een warmtepomp kunnen ook leiden tot pendelen. Bron [4] stelt dat vloerverwarming of lage-temperatuur convectoren het meest geschikt zijn voor warmtepompen. Traditionele radiatoren met hoge afgiftetemperaturen zijn vaak niet geschikt, omdat de warmtepomp dan te weinig warmte kan afgeven. Daardoor moet de compressor vaker starten.

3. Geen buffervat in het systeem

Een buffervat helpt bij het opslaan van warmte, waardoor de warmtepomp niet constant moet starten. Bron [2] verduidelijkt dat een buffer nodig is in gehele na-geregelde installaties, waarbij het afgiftesysteem per ruimte wordt afgeregeld. Zonder buffer kan de warmtepomp zijn warmte niet kwijt wanneer alle ruimtes op temperatuur zijn.

4. Onjuiste delta T in het systeem

Delta T verwijst naar het temperatuurverschil tussen afgifte en retour van het verwarmingssysteem. Bron [3] benadrukt dat een kleine delta T (zo rond de 5°C) optimaal is voor warmtepompen. Een te grote delta T kan leiden tot onbalans in het systeem, wat het risico op pendelen vergroot.

Hoe voorkom je pendelen van een warmtepomp?

Om pendelen te voorkomen is het essentieel om zowel de dimensionering van de warmtepomp als het afgiftesysteem correct te kiezen. Hieronder worden de belangrijkste maatregelen toegelicht, gebaseerd op de technische informatie uit de bronnen.

1. Kies een modulerende warmtepomp

Een modulerende warmtepomp kan het vermogen aanpassen van 100% naar 25% of lager, afhankelijk van de warmtebehoefte. Bron [1] benadrukt dat dit soort warmtepompen zuiniger is en een lengere levensduur heeft dan een klassieke aan/uit warmtepomp. Moduleren voorkomt het herhaalde starten en stoppen van de compressor, wat het pendelen significant vermindert.

2. Gebruik een buffervat

Een buffervat helpt bij het opslaan van warmte en creëert ‘rust in het systeem’. Bron [1] en [2] stellen dat een buffer vooral nodig is in gehele na-geregelde installaties, waarbij het afgiftesysteem per ruimte geregeld wordt. Het buffer zorgt ervoor dat de warmtepomp zijn warmte kan opslaan en later afgeven, zodat het systeem niet constant moet starten. Bron [2] noemt ook dat de ISSO-richtlijnen aanbevelen dat een buffer het systeem moet kunnen laten draaien voor minstens 10 minuten bij de ontworpen delta T.

3. Kies het juiste afgiftesysteem

Volgens bron [4], is het kiezen van een geschikt afgiftesysteem cruciaal. Het ideale afgiftesysteem voor een warmtepomp is vloerverwarming of lagedrift convectoren. Deze systemen werken efficiënter bij lage afgiftetemperaturen, wat het rendement van de warmtepomp vergroot. Bron [3] benadrukt dat een afgiftetemperatuur van 35°C optimaal is. Dit betekent dat de warmtepomp minder energie moet inzetten om het huis warm te houden.

4. Voer een warmteverliesberekening uit

Bron [5] benadrukt dat een warmteverliesberekening essentieel is voor het juiste dimensioneren van de warmtepomp. Deze berekening geeft aan hoeveel warmte het huis verliest bij koude buitentemperaturen, zoals -10°C. Op basis van deze berekening kan de warmtepomp worden gekozen om het huis comfortabel te houden bij extreme weersomstandigheden. Een te klein vermogen kan leiden tot onvoldoende verwarming, terwijl een te groot vermogen het pendelen veroorzaakt.

5. Zorg voor een grotere broncapaciteit

Bron [1] stelt dat het vermogen van de warmtepomp klein gehouden moet worden, maar de broncapaciteit (zoals aardwarmte of buitenlucht) beter overdimensioneerd kan worden. Een grotere broncapaciteit zorgt ervoor dat de warmtepomp bij extreme kou of onverwachte warmtevraag toch efficiënt kan werken.

6. Optimaliseer de leidingen en het leidingwerk

Een warmtepomp pompt meer verwarmingswater door het systeem, omdat het werkt bij lagere temperaturen. Bron [4] benadrukt dat het leidingwerk, de ventielen en kranen daarom geschikt moeten zijn voor het vermogen dat moet worden afgegeven. Het is aan te raden om het leidingwerk vooraf te laten controleren door een installateur om eventuele stromingsgeluiden of onvoldoende verwarmingscapaciteit te voorkomen.

7. Voorkom hoge druk storingen

Wanneer de warmtepomp zijn warmte niet kan afgeven, kan dit leiden tot hoge druk storingen. Bron [2] verduidelijkt dat dit het geval is wanneer de compressor bijvoorbeeld alle ruimtes op temperatuur heeft verwarmd. Het opnemen van extra warmte in het systeem is dan niet mogelijk, zodat de compressor gedwongen uitschakelt of in een storing komt. Een buffervat of modulerende warmtepomp kan dit probleem voorkomen.

8. Combineer verwarming en warm tapwater in één systeem

Bron [1] en [2] noemen het gebruik van een combisysteem als een aanbeveling. Bij een combisysteem worden verwarming, koeling en warm tapwater in één systeem gecombineerd. Dit is efficiënter en voorkomt het installeren van een aparte boiler. Het is echter meestal alleen geschikt voor lage vermogens, onder de 10 kW.

Aanbevelingen voor installateurs

Bij het installeren van een warmtepompinstallatie is het essentieel dat de installateur zowel technisch als praktisch goed is op de hoogte van de vereisten. Bron [5] benadrukt dat het installeren van warmtepompen al snel maatwerk is, en dat installateurs een grote adviseerplicht hebben. De installateur moet:

Een warmteverliesberekening uitvoeren.
Het afgiftesysteem controleren op geschiktheid.
Het leidingwerk controleren op stromingscapaciteit.
Een buffervat installeren als nodig.
Een modulerende warmtepomp aanbevelen.
De klant informeren over de noodzaak van Steek- en F-gassen-certificeringen bij het werken met koudemiddelen.

Daarnaast zijn er wetten en regelgeving met betrekking tot geluidsoverlast. De installatie van de buitenunit moet daarom gecontroleerd worden op geluidsproductie, vooral in woningen in dichtbevolkte gebieden.

Samenvatting

Pendelen van een warmtepomp is een technisch probleem dat negatieve gevolgen heeft voor het rendement, de levensduur en het energieverbruik. Het ontstaat doordat het vermogen van de warmtepomp niet past bij het afgiftesysteem of wanneer het systeem niet correct is dimensioneerd. Om pendelen te voorkomen, zijn er meerdere technische maatregelen beschikbaar, zoals het gebruik van een modulerende warmtepomp, een buffervat, een geschikt afgiftesysteem en een juiste warmteverliesberekening.

Het is essentieel dat zowel de klant als de installateur goed is op de hoogte van deze technische aspecten. Het kiezen en installeren van een warmtepompinstallatie is niet alleen een kwestie van aanschaf, maar vereist ook een zorgvuldige planning en uitvoering. Door de juiste keuzes te maken, kan een warmtepompinstallatie efficiënt, duurzaam en comfortabel zijn voor jaren te gebruiken.

Bronnen

koel
prevent