Hybride warmtepomp in combinatie met stadsverwarming: een duurzame oplossing voor woningverwarming

Published by Redactie on september 25, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

De overstap naar duurzame energiebronnen is in volle gang, en op het gebied van woningverwarming speelt de hybride warmtepomp een steeds belangrijkere rol. Deze technologie combineert een warmtepomp met een traditionele warmtebron zoals een gasgestookte CV-ketel of stadsverwarming. Het resultaat is een systeem dat efficiënter werkt, minder fossiele brandstoffen gebruikt en bovendien beter aansluit op de energienetwerken in stadsgebieden.

In dit artikel bespreken we de toepassing van een hybride warmtepomp in combinatie met stadsverwarming. We bekijken hoe deze oplossing werkt, wanneer het rendabel is, welke voorwaarden van toepassing zijn, en welke rol de gemeenten, netbeheerders en particuliere partijen erin spelen. Daarnaast geven we een overzicht van de huidige situatie in Nederland, met aandacht voor zowel de technische aspecten als de praktische implementatie in nieuwbouwprojecten en bestaande woningen.

Wat is een hybride warmtepomp?

Een hybride warmtepomp is een combinatie van een warmtepomp en een alternatieve warmtebron zoals een gasgestookte CV-ketel of een stadsverwarmingssysteem. Deze oplossing maakt het mogelijk om de voordelen van een warmtepomp te combineren met de betrouwbaarheid van een traditionele verwarmingsbron. In de meeste gevallen is de warmtepomp het primaire systeem dat het huis de hele winter verwarmt. Pas wanneer de buitentemperatuur onder een bepaalde drempel komt of wanneer de warmtepomp niet voldoende vermogen levert, wordt de CV-ketel of stadsverwarming ingeschakeld als ondersteuning.

In de context van stadsverwarming werkt een hybride warmtepomp zoals volgt: de warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht of het grondwater en levert deze aan het verwarmingsnet. In het warmste deel van het jaar is de warmtepomp voldoende om het huis te verwarmen. Bij zeer koude temperaturen wordt de stadsverwarming automatisch ingeschakeld om het benodigde verwarmingsvermogen te garanderen. Dit maakt het systeem geschikt voor zowel bestaande woningen als nieuwbouw, ook in situaties waar de isolatie niet ideaal is of waar het warmteafgiftesysteem (zoals radiatoren) niet is afgestemd op lage temperatuurverwarming.

Werking van een hybride warmtepomp

De werking van een hybride warmtepomp is in principe eenvoudig. Het systeem bestaat uit twee componenten:

De warmtepomp: Haalt warmte uit de buitenlucht of grondwater en verwerkt deze tot bruikbare warmte. Dit gebeurt via een cyclus van verdamping en condensatie, waarbij het koudemiddel een rol speelt. De warmtepomp werkt ca. 4x zo efficiënt als een HR-ketel, wat betekent dat er minder elektriciteit nodig is om evenveel warmte te genereren.
De CV-ketel of stadsverwarming: Fungeert als ondersteuning bij koude temperaturen of bij hoge warmtevraag. In het geval van stadsverwarming wordt een warmtenet gebruikt om warm water te leveren aan de woning.

De combinatie van deze twee systemen maakt de hybride warmtepomp een flexibele en duurzame oplossing. Het vermogen van de warmtepomp wordt gekoppeld aan de warmtevraag van het huis. In de meeste gevallen is de warmtepomp het gehele stookseizoen actief, behalve op de koudste dagen. Dit maakt het systeem aantrekkelijk voor zowel woningeigenaren als woningbouwbedrijven die op zoek zijn naar een energiezuinige oplossing die goed aansluit bij het bestaande elektriciteitsnet.

Hybride warmtepomp en stadsverwarming: technische werking

Werking in de winter

In de winter maakt een hybride warmtepomp gebruik van grondwater uit een warme bron. Dit water wordt opgepompt en via een warmtewisselaar verwerkt tot warmte. De warmtepomp verhoogt de temperatuur van deze warmte tot ongeveer 45 graden Celsius, waarna het warmtenet deze verder verhoogt tot 65 graden. Deze warmte wordt gebruikt voor het verwarmen van woningen via vloerverwarming of radiatoren en voor het bereiden van warm tapwater. Het water koelt na gebruik af en wordt als retourwater teruggevoerd naar de warmtepomp. In combinatie met de aansluiting op het stadswarmtenet wordt het kraanwater verwarmd en is er extra verwarming tijdens de koudste maanden.

Werking in de zomer

In de zomer wordt koud grondwater opgepompt uit een koude bron. De warmtewisselaar onttrekt de koude-energie aan dit water en levert deze aan het koudenet. Hierdoor kan de woning worden gekoeld, terwijl het water in de vloerleidingen opwarmt. Deze warmte wordt opgeslagen in de warme bron voor later gebruik.

Dit systeem maakt het mogelijk om zowel verwarming als koeling te leveren, wat het bijzonder geschikt maakt voor nieuwbouwprojecten met hoge warmte- en koudevraag. Het is ook een efficiënte oplossing voor grootschalige projecten, waarin het niet nodig is om extra warmtepompen in elke woning te installeren. In plaats daarvan wordt slechts een afleverset geplaatst.

Voorwaarden voor implementatie

De implementatie van een hybride warmtepomp in combinatie met stadsverwarming hangt af van een aantal voorwaarden:

Aansluiting op het stadsverwarmingnet: De woning of het project moet aansluiten op een bestaand stadsverwarmingnet. Dit is meestal mogelijk in grote steden, zoals Amsterdam, Utrecht en Rotterdam.
Bodemgeschiktheid: De grond op de locatie moet geschikt zijn voor grondwaterbronnen. Dit wordt bepaald door een bodemonderzoek.
Projectkenmerken: Een project moet aan een aantal eisen voldoen, zoals het bestaan uit minstens 70% woningen en de mogelijkheid tot bodemopslag en aansluiting op het warmtenet.
Planning en coördinatie: Het is belangrijk om vroegtijdig te starten met planning en coördinatie met de netbeheerder en de gemeente. Dit omvat het opstellen van een energieconcept, het voorgenomen gebruik van het hybride systeem en de financiering.

Rendement en terugverdientijd

Het rendement van een hybride warmtepomp hangt sterk af van het huidige gasverbruik voor ruimteverwarming. In woningen met een lage verbruik (< 1.000 m³/jaar) kan de terugverdientijd van de investering langer zijn, vooral als de gasprijs laag is. In zulke gevallen kan de hybride warmtepomp een rendabele oplossing zijn, maar is het verstandig om eerst isolatiewerkzaamheden uit te voeren om het gasverbruik verder te verlagen.

In combinatie met zonnepanelen kan de warmtepomp aanzienlijk duurzamer en efficiënter werken. Hierbij wordt elektriciteit opgewekt die wordt gebruikt voor het aandrijven van de warmtepomp. Dit beperkt het verbruik van grid-elektriciteit en verhoogt het totale energiebesparing.

In sommige gevallen kan een hybride warmtepomp ook worden uitgerust met een zonneboiler om het warm tapwater te leveren. Dit is echter afhankelijk van de aanwezigheid van een CV-ketel of warmtewisselaar in het systeem. Bovendien zijn er hybride warmtepompen die ook koelen kunnen, mits het warmteafgiftesysteem daarvoor geschikt is.

Praktische toepassing in Nieuwbouw

In nieuwbouwprojecten is een hybride warmtepomp in combinatie met stadsverwarming een aantrekkelijke oplossing. Hierbij is het niet nodig om in elke woning een aparte warmtepomp te installeren. In plaats daarvan wordt er gebruik gemaakt van een centrale warmtepomp die op de warmte- en koudebronnen werkt. In de woningen wordt slechts een afleverset geplaatst, wat de installatie en onderhouds kosten aanzienlijk vermindert.

Een voorwaarde voor de toepassing van deze oplossing is dat het project voor minstens 70% uit woningen bestaat. Bovendien moet bodemopslag mogelijk zijn en moet er aansluiting op het warmtenet zijn. In overleg met de netbeheerder en de gemeente wordt bepaald of de hybride warmtepomp een geschikte oplossing is voor het project.

Een voorbeeld van een dergelijke toepassing is te vinden in de stadsverwarming van Vattenfall. Hierbij wordt een hybride WKO (Warmte-Koude Opwekking) gebruikt, waarbij de warmte en koude van een WKO-systeem wordt gecombineerd met stadswarmte en een warmtepomp. Deze oplossing is geschikt voor nieuwbouwprojecten met hoge warmte- en koudevraag en biedt een all-in-one oplossing voor zowel verwarming als koeling.

Kleinschalige initiatieven

Naast grootschalige projecten kan een hybride warmtepomp ook worden toegepast in kleinschalige initiatieven. Dit betreft situaties waarin een straat of een kleine groep straten een collectief warmtenet aanlegt. Dit is een netwerk van leidingen onder de grond dat warm water transporteert. De warmtebron kan bijvoorbeeld een grote buurtwarmtepomp zijn, die zowel voor verwarming als voor warm tapwater kan worden gebruikt.

Deze oplossing is vooral geschikt voor gebieden waar stadsverwarming nog niet beschikbaar is. Het maakt het mogelijk om een duurzame verwarmingsoplossing te realiseren zonder afhankelijk te zijn van het bestaande gasnet. De gemeente speelt vaak een rol bij het initiëren van dergelijke projecten, maar de uitvoering wordt meestal in handen van particuliere partijen genomen.

Regulering en beleid

De keuze voor een hybride warmtepomp wordt ook beïnvloed door het beleid van de overheid. In 2026 wordt het gebruik van CV-ketels in Nederland verplicht. Dit betekent dat woningeigenaren bij de vervanging van hun CV-ketel een warmtepomp moeten kiezen. De overheid biedt echter ook de optie om voor een volledig elektrische warmtepomp of voor stadsverwarming te kiezen.

Stadsverwarming is echter momenteel nog beperkt beschikbaar en is het niet de meest duurzame optie. Daarnaast is het gebruik van stadswarmte relatief duur, omdat er per net maar één aanbieder is. Daarom wordt vaak aangeraden om voor een warmtepomp te kiezen, zowel in bestaande woningen als in nieuwbouwprojecten.

De gemeente speelt in dit kader een belangrijke rol. Zo adviseert de gemeente Nijmegen, op verzoek van de netbeheerder Liander, woningeigenaren om voor een hybride warmtepomp te kiezen. Dit is gedeeltelijk te verklaren door het feit dat het elektriciteitsnet op dit moment nog niet volledig is aangepast voor het gebruik van volledig elektrische warmtepompen. Op termijn moet het elektriciteitsnet zo zijn aangepast dat op grote schaal ook volledig elektrische warmtepompen mogelijk zijn.

Conclusie

De hybride warmtepomp in combinatie met stadsverwarming biedt een duurzame en flexibele oplossing voor woningverwarming. Het combineren van een warmtepomp met een traditionele warmtebron zoals een CV-ketel of stadsverwarming maakt het mogelijk om de voordelen van een warmtepomp te combineren met de betrouwbaarheid van een traditioneel systeem. Dit maakt het systeem geschikt voor zowel bestaande woningen als nieuwbouwprojecten.

De toepassing van een hybride warmtepomp is vooral aantrekkelijk in situaties waar de isolatie niet ideaal is of waar het warmteafgiftesysteem niet is afgestemd op lage temperatuurverwarming. Het systeem is bovendien geschikt voor zowel verwarming als koeling en kan worden toegepast in zowel grootschalige als kleinschalige projecten.

De keuze voor een hybride warmtepomp wordt ook beïnvloed door het beleid van de overheid. In 2026 wordt het gebruik van CV-ketels verplicht, wat betekent dat woningeigenaren bij de vervanging van hun CV-ketel een warmtepomp moeten kiezen. De overheid biedt echter ook de optie om voor een volledig elektrische warmtepomp of voor stadsverwarming te kiezen.

In de komende jaren zal de rol van de hybride warmtepomp in combinatie met stadsverwarming waarschijnlijk nog belangrijker worden. Met de verplichte overstap naar duurzame energiebronnen en de verplichte afschaffing van CV-ketels is het systeem een logische keuze voor zowel particuliere woningeigenaren als woningbouwbedrijven die op zoek zijn naar een duurzame en efficiënte verwarmingsoplossing.