De rol van warmtepompen in de energietransitie: marktontwikkelingen, beleid en toepassingen

Inleiding

In de Nederlandse bouw- en renovatieindustrie spelen warmtepompen een steeds belangrijkere rol in de overgang naar duurzame energieopwekking en -verbruik. De stijgende aandacht voor klimaatmaatregelen, het streefdoel van CO₂-neutraal bouwen en wonen in 2050, en de verplichting om fossiele energiebronnen te elimineren, maken warmtepompen een centrale technologie in de energietransitie. In dit artikel bespreken we de huidige marktstand van warmtepompen in Nederland, de beleidsontwikkelingen, toepassingsmogelijkheden, en de rol van belangrijke partijen zoals de Vereniging Warmtepompen.

De informatie is gebaseerd op recente data over marktgroei, beleid, en technische toepassingen, die zijn afgeleid van betrouwbare bronnen zoals de Rijksoverheid, de European Heat Pump Association (EHPA), en het Nederlands Platform Warmtepompen. We analyseren ook de stand van de technologie in de woningbouw, industrie, en de energievoorziening in woningen en bedrijven.

Marktgroei en ontwikkelingen

Aantal warmtepompen in Nederland

In 2024 zijn er in Nederland 393.000 warmtepompen, inclusief airco’s, verkocht. Dit is een daling van 14 procent ten opzichte van 2023 en 2 procent ten opzichte van 2022. De marktgroei die jarenlang plaatsvond, komt voor het eerst tot stilstand. Dit fenomeen is een belangrijke aandachtspunt, gezien de rol van warmtepompen in de energietransitie.

De European Heat Pump Association meldt dat het aantal geïnstalleerde warmtepompen in Europa sterk varieert per land, afhankelijk van bevolkingsomvang. In Nederland is er nog steeds veel potentie voor verdere opschaling.

Verkooptrends

In 2013 was het aantal geïnstalleerde warmtepompen al fors gestegen naar 218.397. In 2024 is dit aantal gedaald, wat wijst op een vertraging in de opschaling. Eén onderzoek meldt dat er in 2024 slechts 98.000 warmtepompen geïnstalleerd zijn in huishoudens, wat 35 procent minder is dan in 2023. Deze daling kan te maken hebben met diverse factoren, zoals de kosten van investeringen, technische kennisgebrek, en het ontbreken van een verplichtingsbeleid.

Beleid en subsidies

ISDE-regeling en verplichtingen

De Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE) is een belangrijke regeling voor de verduurzaming van woningen. Hiermee kunnen verhuurders en eigenaren subsidie aanvragen voor isolatiemaatregelen, zoals HR++ glas, vloer-, gevel-, dak- of muurisolatie, en voor de installatie van warmtepompen.

De regering heeft in 2026 nieuwe aanpassingen gepland voor de ISDE-regeling. Deze worden mede op basis van stakeholdersessies en input van de Vereniging Warmtepompen ontwikkeld. Het doel is om het aandeel van warmtepompen verder te vergroten.

De voormalige minister van Volkshuisvesting, Hugo de Jonge, wilde een verplichting introduceren waarbij huiseigenaren een warmtepomp moesten installeren als vervanging van hun cv-ketel. Dit beleid is echter niet doorgevoerd door het nieuwe kabinet. De Vereniging Warmtepompen pleit echter voor verplichtingen, aangezien het gebruik van warmtepompen leidt tot lagere energierekeningen en een lagere CO₂-uitstoot.

Stimuleringsregelingen voor energiebesparing

De Stimuleringsregeling energieprestatie huursector (STEP) richt zich op verhuurders van huurwoningen in de gereguleerde huursector. Deze regeling loopt van 1 juli 2014 tot en met 31 december 2017 en biedt financiële steun voor energiebesparende maatregelen.

In 2013 was er 3 miljard euro beschikbaar voor steun van duurzame energieproductie in de regeling SDE+. Deze regeling heeft een belangrijke rol gespeeld in de opschaling van duurzame energieprojecten, waaronder warmtepompen.

Technische toepassingen en innovaties

Warmtepompen in woningbouwprojecten

Het project Schoenmakershoek in Etten-Leur is een voorbeeld van een grootschalige toepassing van warmtepompen. Hier zijn alle 1500 woningen voorzien van een warmtepomp met bodemwarmtewisselaar. Negentien warmtepompleveranciers waren betrokken bij dit project. Het project toont aan dat het mogelijk is om een gehele nieuwbouwbuurt te voorzien van warmtepompen.

Industriële toepassingen

In de industrie worden warmtepompen ook steeds vaker ingezet. Investeren in deze technologie leidt tot een forse energiebesparing en op de lange termijn tot kostenefficiëntie. Bedrijven die warmtepompen toepassen, profiteren niet alleen van lagere energiekosten, maar ook van de mogelijkheid om duurzamer te opereren. De RVO.nl heeft diverse bedrijfservaringen opgetekend die tonen hoe warmtepompen industriële energieverbruiken verlagen.

Combinaties en hybridisering

Hybride warmtepompen worden steeds vaker ingezet, vooral in situaties waarin de externe voorwaarden – zoals koude winters – warmtepompen minder efficiënt maken. Een voorbeeld is de installatie van hybride warmtepompen in 32 huurwoningen op Ameland, in samenwerking met de gemeente en GasTerra. Deze combinatie van warmtepomp en gasketel zorgt voor een betere prestatie in extreme weersomstandigheden.

Toekomstvisies en uitdagingen

De rol van de Vereniging Warmtepompen

De Vereniging Warmtepompen speelt een centrale rol in de marktontwikkeling van warmtepompen. Frank Agterberg, voorzitter van de organisatie, pleit voor verplichtingen bij het gebruik van warmtepompen. Hij benadrukt dat het niet wenselijk is om mensen niet te dwingen om fossiele brandstoffen te vervangen door duurzame oplossingen, aangezien dat bijdraagt aan het klimaatprobleem. Zijn visie is duidelijk: het verplichten van warmtepompen is noodzakelijk om het klimaatdoel te halen.

Kritische kijk op beleidsmaatregelen

Hoewel de Vereniging Warmtepompen actief is in beleidsondersteuning, blijft er kritiek bestaan op de effectiviteit van huidige maatregelen. Een onderzoek toont aan dat de werkelijke marktgroei achterblijft t.o.v. de plannen, wat wijst op het noodzakelijke karakter van een sterke beleidsondersteuning.

Technische en praktische uitdagingen

Hoewel warmtepompen efficiënt zijn, zijn er ook uitdagingen. Zo is er een kennisgebrek onder consumenten en installateurs over de keuze van de juiste warmtepomp en de installatieprocedure. Daarnaast zijn de investeringskosten nog steeds relatief hoog, wat de aanschaf voor sommige huishoudens financieel lastig maakt. Het is daarom belangrijk om subsidies en informatiecampagnes verder uit te breiden.

Kansen en toekomst voor installateurs en bedrijven

Duurzame oplossingen in de bouwsector

Installateurs en bouwbedrijven hebben een unieke kans in de energietransitie. Het aantrekken van klanten met duurzame oplossingen – zoals warmtepompen – biedt groei- en innovatiekansen. Bij Techniek Nederland benadrukt men dat installateurs met kennis en trainingen op de markt voor warmtepompen succesvol kunnen spelen. De energietransitie biedt niet alleen kansen voor klanten, maar ook voor bedrijven die klaar zijn om mee te groeien in deze sector.

Conclusie

De rol van warmtepompen in de Nederlandse energietransitie blijft groeien, aangezien ze een essentiële technologie zijn voor de verduurzaming van woningen en bedrijven. Hoewel er sprake is van een daling in de marktgroei in 2024, blijft het potentieel groot, vooral met de hulp van subsidies, beleidsondersteuning, en technologische ontwikkelingen. De Vereniging Warmtepompen speelt een actieve rol in de beleidsondersteuning en marktgroei, terwijl installateurs en bedrijven nieuwe kansen zien in de duurzame bouwsector.

Om warmtepompen effectief in te zetten, is het essentieel dat beleidsmaatregelen worden uitgevoerd, subsidies beschikbaar zijn, en dat er investeringen in kennis en trainingen worden gedaan. De energietransitie vraagt om samenwerking tussen overheid, branche, en burgers – en warmtepompen zijn een kernbestanddeel van deze samenwerking.

Bronnen

1. Rijksoverheid - ISDE-regeling
2. Platform Warmtepompen - Kennis en nieuws
3. Climategate - Vereniging Warmtepompen
4. Techniek Nederland - Warmtepompen