Tonaal geluid van warmtepompen: begrijpen, meten en oplossen

Published by Redactie on september 27, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

De toepassing van warmtepompen voor het verwarmen en afkoelen van woningen is in opkomst. Deze technologie biedt tal van voordelen, zoals energiebesparing en een lagere CO₂-uitstoot. Toch blijft het geluid van de buitenunits van warmtepompen een belangrijke kwestie, vooral vanwege het voorkomen van tonaal geluid. Tonaal geluid, dat zich kenmerkt door een constante toonhoogte, wordt vaak als hinderlijker ervaren dan geluiden met een wisselend karakter.

Vanaf 1 april 2021 zijn er nieuwe geluidseisen voor warmtepompen in werking getreden. Deze eisen bepalen dat het geluid van de buitenunit niet meer mag dan 40 dB(a) op de erfgrens mogen produceren, met een correctie van 5 dB indien het geluid tonaal is. Deze correctie is belangrijk, omdat tonaal geluid sterker als hinderlijk ervaren wordt.

In dit artikel wordt ingegaan op de oorzaken van tonaal geluid bij warmtepompen, de manier waarop dit geluid wordt gemeten, en mogelijke oplossingen om de overlast te beperken. Op basis van de beschikbare informatie uit betrouwbare bronnen, zoals rapporten van geluidsadviseurs en verenigingen voor warmtepompinstallateurs, wordt een duidelijk beeld geschetst van de huidige situatie.

Oorzaken van tonaal geluid bij warmtepompen

De buitenunit van een warmtepomp bestaat uit een ventilator en een warmtewisselaar. Deze onderdelen draaien continu om lucht aan te zuigen en af te blazen, waardoor geluid wordt geproduceerd. Het tonaal geluid ontstaat vooral door de constante draaiing van de ventilator en de compressor.

Ventilator en compressor

De ventilator draait meestal op een constante toonhoogte, wat leidt tot tonaal geluid. Dit type geluid is minder gemakkelijk te verdragen dan geluid met variabele toonhoogte. De compressor, die vaak gebruikt wordt in warmtepompen met een koelfunctie, draait ook op een constante toon, wat extra bijdraagt aan de hinder.

Bij het inschakelen en uitschakelen van de installatie kan bovendien een tikgeluid hoorbaar zijn. Hoewel dit geluid kortdurend is, kan het in sommige gevallen ook storend zijn, met name in rustige omgevingen.

Tonaal geluid in de nacht

In de avond en nacht is omgevingsgeluid meestal lager, waardoor het tonaal geluid van de warmtepomp duidelijker hoorbaar is. Hierdoor kan de overlast, die overdag nog verduisterd wordt door bijvoorbeeld verkeersgeluid of geluid van andere activiteiten, des nachts versterkt worden.

Ook het visuele aspect speelt een rol. Wanneer buren de buitenunit van de warmtepomp kunnen zien, is er een grotere kans dat het geluid als hinderlijk wordt ervaren. Dit is vooral het geval wanneer de unit dicht bij de erfgrens is geplaatst of binnen het zichtveld van buren ligt.

Geluidseisen en inwerkingtreding

De geluidseisen voor warmtepompen zijn een belangrijk onderdeel van de regulering om overlast te beperken. De officiële eis is dat het geluid van de buitenunit niet meer dan 40 dB(a) mag zijn op de erfgrens. Echter, vanwege het voorkomen van tonaal geluid, moet er een correctie worden aangebracht. Voor tonaal geluid wordt de toegestane geluidsniveau met 5 dB verlaagd, wat betekent dat het effectieve maximum 35 dB(a) wordt.

Deze geluidseisen zijn niet direct in werking getreden op de geplande datum van 1 juli 2020, maar zijn verlegd naar 1 april 2021. Dit vertraging was gedeeltelijk het gevolg van de uitstel van de BENG-eisen (Bouw en Energiebesparing Nederland). Ook was het opstellen van de bepalingsmethode voor het meten van geluid van warmtepompen langer dan verwacht.

Frank Agterberg, voorzitter van de Vereniging Warmtepompen, benadrukt dat dit vertraging betekent dat de branche nog tijd heeft om slimme oplossingen te ontwikkelen en uit te werken. De methode voor het meten van geluid en het omgaan met tonaal geluid is nog in ontwikkeling. Deze speelruimte is belangrijk om ervoor te zorgen dat de eisen zowel strikt als haalbaar zijn.

Meting van geluid van warmtepompen

Het meten van geluid van warmtepompen is een essentieel onderdeil van het bepalen of een installatie aan de geluidseisen voldoet. De meting moet op een specifieke manier worden uitgevoerd om betrouwbare resultaten te verkrijgen.

Procedure voor geluidsmeting

Bij een geluidsmeting worden verschillende factoren meegenomen. Eerst wordt het stoorgeluid gemeten, dat wil zeggen het geluid dat op de locatie aanwezig is wanneer de installatie niet actief is. Dit is belangrijk om het geluid van de warmtepomp te kunnen onderscheiden van het achtergrondgeluid.

Daarna wordt het geluid op de erfgrens gemeten, alsook bij de installatie zelf. De meting gebeurt op standaardtijd en onder specifieke weersomstandigheden. Regen en harde wind zijn bijvoorbeeld niet toegestaan tijdens een geluidsmeting, omdat dit het geluid kan beïnvloeden.

Een specialist van een geluidsadviesbureau voert de meting uit. Vooraf dient de gebruiker van de warmtepomp aan te geven welk type installatie aanwezig is en of het een stille modus of eco-instelling heeft. De metingen worden vervolgens op kantoor uitgelezen en berekend of de installatie aan de geluidseisen voldoet.

Kwaliteit van de meting

De kwaliteit van een geluidsmeting is afhankelijk van de apparatuur en de methode die worden gebruikt. Het gebruik van Klasse I apparatuur en analysesoftware is belangrijk om nauwkeurige en betrouwbare resultaten te verkrijgen.

Een geluidsonderzoek is maatwerk, gezien de diversiteit van de situaties waarin warmtepompen worden gebruikt. De locatie, het type warmtepomp en de omgeving waarin de installatie zich bevindt, bepalen allemaal de manier waarop de meting wordt uitgevoerd.

Overlast en tonaal geluid

In sommige gevallen kan tonaal geluid van warmtepompen leiden tot overlast voor omwonenden. Dit is vooral het geval wanneer de geluidseisen niet of niet volledig worden nageleefd.

Casus school in het westen van het land

Een recente casus toont aan hoe tonaal geluid van warmtepompen problemen kan veroorzaken. Op een school in het westen van het land waren omwonenden op 45 meter afstand van de installatie klager over laagfrequent en tonaal geluid. Metingen lieten zien dat het geluid van de installatie tonaal was bij 315 Hz. In de avond en nachtproduceerde de installatie 6 tot 11 dB(A) meer geluid dan toegestaan.

Op korte afstand van de installatie toonden metingen bovendien aan dat de installatie op één getalswaarde wel voldoet aan de specificaties, maar bij de betreffende toon produceerde het ca 15 dB meer geluid dan toegestaan. Dit benadrukt de invloed van tonaal geluid op de ervaring van omwonenden.

Alternatieve oplossingen

Als het geluid van een warmtepomp niet aan de eisen voldoet, zijn er alternatieve oplossingen beschikbaar. Een voorbeeld is de installatie van een geluidisolerende omkasting. Deze omkasting kan het geluid van de installatie verder reduceren en zo de overlast beperken.

Daarnaast zijn er innovatieve oplossingen in ontwikkeling door fabrikanten en installateurs. Deze oplossingen richten zich op het verlagen van het geluidsniveau en het veranderen van de geluidskarakteristieken om de hinder te beperken.

Richtlijnen en voorstellen voor toekomstige regelgeving

De huidige geluidseisen voor warmtepompen zijn een goede start, maar er zijn ook voorstellen voor verfijning van de regelgeving.

Dag- en nachtwetgeving

Een van de voorstellen is het onderscheid tussen dag- en nachtregelgeving. Tegenwoordig is er geen verschil gemaakt tussen deze periodes, wat naar mening van sommige partijen niet optimaal is. In het centrum van grote steden valt het geluid van een warmtepomp vaak weg in de algehele bedrijvigheid. Op het platteland, waar het omgevingsgeluid veel lager is, is het effect van het geluid duidelijker merkbaar.

De organisatie DHPA stelt daarom voor om de geluidseisen aan te passen aan het type gebied waar de installatie wordt geplaatst. Dit zou ervoor zorgen dat de eisen zowel realistisch als doeltreffend zijn.

Stad en platteland

In stedelijke gebieden kan het geluid van de warmtepomp worden gereduceerd door het hoge niveau van omgevingsgeluid. In rustige stadsdeel of op het platteland is het geluid echter duidelijker te horen en kan het als hinderlijk worden ervaren.

Omgevingsdiensten zoals Noordzeekanaalgebied pleiten voor strengere normering in stedelijke gebieden, waar de concentratie van woningen hoger is. In dit soort gebieden kan het geluid van meerdere warmtepompen opstapelen, wat de overlast verder versterkt.

Kies de juiste warmtepomp

De keuze voor een warmtepomp is afhankelijk van verschillende factoren. Niet alleen het type warmtepomp, maar ook de locatie, de omgeving en de wensen van de gebruiker bepalen de meest geschikte oplossing.

Soorten warmtepompen

Er zijn verschillende soorten warmtepompen beschikbaar, waaronder lucht-waterwarmtepompen, grond-waterwarmtepompen en water-waterwarmtepompen. Lucht-luchtwarmtepompen zijn echter uitgesloten van de huidige regelgeving.

Een grondgebonden systeem heeft het voordeel dat het niet afhankelijk is van het weer, omdat bodem- en aardwarmte constante temperaturen bieden. De investeringskosten voor zo’n systeem zijn echter hoger dan voor een luchtwarmtepomp, omdat boringen en complexe buiswerken nodig zijn.

Hybride oplossingen

Een andere optie is het kiezen voor een hybride oplossing, waarbij een warmtepomp wordt gecombineerd met een CV-ketel. In dit geval zorgt de warmtepomp voor de meeste verwarming, terwijl de CV-ketel alleen ingaat bij extreme koudte. Deze oplossing biedt een aanzienlijke besparing op gas, zonder dat de verwarming volledig op elektriciteit draait.

Aanpassingen en subsidies

Afhankelijk van de situatie van de woning en de beschikbare subsidies, kunnen aanpassingen worden gemaakt om een warmtepomp geschikt te maken. Het is belangrijk om te controleren of de woning geschikt is voor de geplande installatie.

Er zijn subsidies beschikbaar voor warmtepompinstallaties, afhankelijk van de locatie en het type woning. Deze subsidies kunnen het aankoop- en installatiekosten verlagen, waardoor het voor de gebruiker gunstiger wordt om over te stappen naar een warmtepomp.

Conclusie

Tonaal geluid van warmtepompen is een belangrijk aspect dat niet mag worden onderschat. Het geluid wordt vaak als hinderlijk ervaren, met name in rustige omgevingen of op korte afstand van de installatie.

De huidige geluidseisen voor warmtepompen zijn een goede start, maar er is nog ruimte voor verfijning, met name in het onderscheid tussen dag- en nachtregelgeving en het aanpassen van de eisen aan het type gebied.

De meting van geluid is essentieel om te bepalen of een installatie aan de eisen voldoet. Dit is een maatwerkproces dat moet worden uitgevoerd door ervaren specialisten.

Voor de toekomst zijn er oplossingen in ontwikkeling, zoals geluidisolerende omkasten en hybride systemen. Deze oplossingen kunnen helpen bij het beperken van overlast en het verbeteren van het comfort van omwonenden.

De keuze van een warmtepomp moet zorgvuldig worden gemaakt, afhankelijk van de locatie, de omgeving en de wensen van de gebruiker. Het is belangrijk om de geluidseisen en de mogelijkheden van de installatie goed te begrijpen, zodat de overlast zo ver mogelijk wordt beperkt.

Bronnen

tonale
luid