Het verschil tussen lucht-water en water-water warmtepompen: een technische en economische vergelijking

Het overstappen van een traditionele cv-ketel naar een warmtepomp is tegenwoordig steeds populairder, vooral gezien de stijgende energiekosten en de groeiende aandacht voor duurzaamheid en energiebesparing. Tijdens de overstap naar een warmtepomp is het belangrijk om de juiste keuze te maken, want er zijn verschillende typen beschikbaar, waaronder lucht-water en water-water warmtepompen. In dit artikel bespreken we het verschil tussen deze twee systemen, inclusief hun werking, efficiëntie, installatie, kosten en geschiktheid voor verschillende situaties. Alles is gebaseerd op informatie uit betrouwbare bronnen.

Inleiding

Een warmtepomp is een duurzame oplossing om woningen te verwarmen en verkoelen. Het principe is vergelijkbaar met dat van een koelkast: warmte wordt onttrokken aan een bron en afgegeven aan een warmte-afgiftebron. Afhankelijk van de bron en het ontvangermedium, ontstaan er verschillende soorten warmtepompen. In dit artikel focussen we op de lucht-water warmtepomp en de water-water warmtepomp, twee veelvoorkomende varianten. De keuze tussen deze systemen hangt af van factoren zoals energieverbruik, investeringskosten, ruimtebeschikbaarheid, en de wensen van de gebruiker.

Werking van de lucht-water warmtepomp

Een lucht-water warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht en gebruikt die om water te verwarmen, wat vervolgens wordt gebruikt voor centrale verwarming en warm water. De werking is vergelijkbaar met die van een koelkast: het koudemiddel onttrekt warmte aan de buitenlucht en geeft die af aan het water in de woning.

Installatie

Een lucht-water warmtepomp vereist een buitenunit en meestal ook een binnenunit. Daarnaast is vaak een regelunit nodig om het systeem correct te kunnen regelen. De installatie is in de meeste gevallen eenvoudiger en minder ingrijpend dan die van een water-water warmtepomp.

Efficiëntie en COP

De Coefficient of Performance (COP) is een maat voor de efficiëntie van een warmtepomp. Het COP geeft aan hoeveel energie wordt ingezet om hoeveel warmte te leveren. De COP van een lucht-water warmtepomp is afhankelijk van de buitentemperatuur. Bij koudere temperaturen neemt de efficiëntie iets af. Over het jaar gemiddeld ligt de COP van een lucht-water warmtepomp rond de 3 tot 4.

Voordelen

• Duurzaamheid: Een lucht-water warmtepomp stoot 40% minder CO2 uit dan een hr-ketel.
• Energiebesparing: Door het gebruik van warmte uit de buitenlucht is er minder elektriciteitsverbruik nodig in vergelijking met een traditionele cv-ketel.
• Eenvoudiger installatie: In vergelijking met water-water warmtepompen is de installatie van lucht-water warmtepompen in de meeste gevallen eenvoudiger en minder kostbaar.

Nadelen

• Afhankelijkheid van isolatie: Een lucht-water warmtepomp werkt meestal het beste in goed geïsoleerde woningen. In slecht geïsoleerde woningen kan de efficiëntie afnemen.
• Actief koelen: Bij zomerse temperaturen moet de warmtepomp actief werken om de woning te koelen. Dit kost energie, in tegenstelling tot passief koelen bij water-water warmtepompen.
• Geluid: Hoewel moderne modellen steeds stiller zijn geworden, is er nog steeds geluid van de compressor en ventilator van de buitenunit.

Prijs

De gemiddelde aanschafprijs van een lucht-water warmtepomp ligt tussen de € 8.000 en € 11.000 voor een systeem van 3-10 kW. Deze prijs bevat meestal de installatie. De investering is dus aanzienlijk, maar op de lange termijn kan het leiden tot energiebesparingen.

Werking van de water-water warmtepomp

Een water-water warmtepomp haalt warmte uit grondwater of oppervlaktewater en gebruikt deze om de woning te verwarmen of te koelen. In de winter wordt warme water uit de bodem onttrokken en gebruikt voor verwarming; in de zomer wordt het proces omgekeerd om de woning te koelen. Het systeem werkt op basis van een geothermisch principe.

Installatie

De installatie van een water-water warmtepomp is ingrijpender dan die van een lucht-water warmtepomp. Het vereist het boren van minimaal twee putten: één om warm water uit de bodem te halen en één om afgekoeld water terug te brengen. Dit vereist een vergunning, en het is niet overal toegestaan – bijvoorbeeld in drinkwaterwinningsgebieden. Daarnaast is het systeem meestal geëigend voor grotere woningen of appartementencomplexen.

Efficiëntie en COP

Omdat de bron van warmte (grondwater) in de winter warmer is dan de buitenlucht, heeft een water-water warmtepomp meestal een hogere COP dan een lucht-water warmtepomp. Over het jaar gemiddeld ligt de COP van een water-water warmtepomp rond de 4 tot 5. Dit betekent dat het systeem efficiënter werkt en dus minder elektriciteit verbruikt.

Voordelen

• Hogere efficiëntie: Dankzij de hogere temperatuur van de bron is een water-water warmtepomp efficiënter dan een lucht-water warmtepomp.
• Passief koelen: In de zomer kan het systeem passief koelen, wat betekent dat het koudere water uit de bodem gebruikt wordt zonder dat de compressor hoeft te draaien. Dit resulteert in een lager energieverbruik.
• Minder geluid: Omdat de buitenunit niet actief draait tijdens het koelen en de bron in de bodem ligt, is de geluidsproductie vaak lager dan bij een lucht-water warmtepomp.

Nadelen

• Hoog investeringsbedrag: De installatie van een water-water warmtepomp is aanzienlijk duurder dan die van een lucht-water warmtepomp. De gemiddelde prijs ligt tussen de € 23.000 en € 27.000 voor een systeem van 4-16 kW.
• Vergunningen nodig: Het boren naar grondwater is niet overal toegestaan en vereist in de meeste gevallen een vergunning. Dit kan extra tijd en kosten met zich meebrengen.
• Geschikt voor grotere woningen: Door de hoge investeringskosten en de ingrijpende installatie is deze warmtepomp meestal alleen economisch aantrekkelijk voor nieuwbouwprojecten of grotere woningen.

Vergelijking van lucht-water en water-water warmtepompen

Om het verschil tussen lucht-water en water-water warmtepompen te onderbouwen, presenteren we hier een overzicht van de belangrijkste kenmerken in een tabel:

Deze tabel maakt duidelijk dat de keuze tussen een lucht-water en een water-water warmtepomp afhankelijk is van meerdere factoren. Voor bestaande woningen is een lucht-water warmtepomp vaak de logische keuze, terwijl een water-water warmtepomp geschikter is voor nieuwbouwprojecten of woningen met hoge energiedoorstroming.

Klimaat en omgeving

De omgeving waarin een warmtepomp geïnstalleerd wordt, heeft een grote invloed op de efficiëntie van het systeem. In Nederland zijn de gemiddelde wintertemperaturen lager dan in Scandinavische landen, waar lucht-water warmtepompen steeds populairder worden. In Scandinavië wordt lucht-water vaak gekozen omdat er weinig aardgas beschikbaar is, en het aantrekkelijk is om een groot deel van de energie te onttrekken aan de lucht in plaats van het op te bouwen met dure bodemcollectoren.

In Nederland kan het een aantrekkelijke keuze zijn voor woningen die elektrisch worden verwarmd en niet op gas zijn aangesloten. In dat geval is een lucht-water warmtepomp een efficiënte en duurzame oplossing. Voor grotere woningen, appartementencomplexen of nieuwbouwprojecten is een water-water warmtepomp vaak de efficiëntere keuze, ook gezien de passieve koeloptie.

Kombinatie met zonnepanelen

Beide warmtepompvarianten kunnen goed samwerken met zonnepanelen. Een water-water warmtepomp is vaak iets efficiënter in combinatie met zonnepanelen, omdat het hogere COP betekent dat er minder elektriciteit verbruikt wordt om de gewenste warmte te leveren. Daarnaast zijn sommige modellen Smart Grid Ready, wat betekent dat ze slim omgaan met de opgewekte elektriciteit en de warmtepomp automatisch aandrijven op basis van de beschikbaarheid van zonnepanelen.

Ook lucht-water warmtepompen kunnen samen met zonnepanelen functioneren. De combinatie leidt tot een duurzamere en energie-efficiëntere oplossing. Het is echter belangrijk om te overwegen of het systeem voldoende elektriciteit kan leveren om de warmtepomp te voeden, vooral in de winter.

Subsidies en financiële aspecten

De overheid biedt subsidies aan voor het aanschaffen van warmtepompen. De ISDE-subsidie is een voorbeeld, maar het is belangrijk om te weten dat deze niet geldt voor lucht-lucht warmtepompen (zoals airco’s). Voor lucht-water en water-water warmtepompen is de subsidie meestal wel beschikbaar, maar het varieert per type en situatie.

Financieel gezien is een lucht-water warmtepomp in het begin goedkoper dan een water-water warmtepomp. Op de lange termijn kan een water-water warmtepomp echter aanzienlijke besparingen opleveren vanwege de hogere efficiëntie en passieve koeloptie. Het is daarom belangrijk om niet alleen de aanschafprijs in overweging te nemen, maar ook het energieverbruik en de levensduur van het systeem.

Kies de juiste warmtepomp voor jouw woning

Het kiezen van de juiste warmtepomp hangt af van verschillende factoren, waaronder:

• Type woning: Bestaande woning of nieuwbouw?
• Energievoorziening: Wordt er op gas of elektriciteit verwarmd?
• Ruimtebeschikbaarheid: Is er voldoende ruimte voor een buitenunit en eventuele putten?
• Isolatie: Is de woning goed geïsoleerd of moet er eerst geïsoleerd worden?
• Budget: Wat is het beschikbare budget voor aanschaf en installatie?
• Wensen: Wil je passief koelen, of is actief koelen voldoende?

Voor bestaande woningen is een lucht-water warmtepomp vaak de meest aantrekkelijke keuze. De installatie is minder ingrijpend en de investering is lager. Voor nieuwbouwprojecten of grotere woningen is een water-water warmtepomp efficiënter en kan het passieve koelen een extra voordeel zijn.

Conclusie

Zowel lucht-water als water-water warmtepompen zijn duurzame en energie-efficiënte oplossingen voor het verwarmen en eventueel koelen van woningen. De keuze tussen deze systemen hangt af van verschillende factoren, zoals budget, isolatiegraad, energievoorziening, en de wensen van de gebruiker. Een lucht-water warmtepomp is in de meeste gevallen geschikter voor bestaande woningen vanwege de lagere aanschafprijs en eenvoudigere installatie. Een water-water warmtepomp is efficiënter en biedt extra voordelen zoals passief koelen, maar is meestal alleen economisch aantrekkelijk voor nieuwbouwprojecten of grotere woningen.

Voor zowel lucht-water als water-water warmtepompen is het belangrijk om de woning goed te isoleren en het systeem goed te laten installeren. In combinatie met zonnepanelen kan een warmtepomp een belangrijke bijdrage leveren aan een duurzame en energie-efficiënte woning. De keuze van de juiste warmtepomp is daardoor niet alleen een technische, maar ook een financiële en milieu-gerichte beslissing.

Bronnen

1. Soorten warmtepompen
2. Water-water warmtepompen
3. Kennisbank warmtepompen
4. Warmtepomp en maatregelen
5. Lucht-water warmtepomp