Wanneer en hoe werkt een warmtepomp als koelsysteem

Published by Redactie on september 27, 2025 | Category warmtepomp

In de zomermaanden wordt de vraag naar koelcomfort steeds groter, en het gebruik van warmtepompen als koelsysteem biedt een duurzame en efficiënte oplossing. Warmtepompen zijn traditioneel bekend als verwarmingssystemen, maar in de laatste jaren is hun functie uitgebreid naar koeling. Dit maakt ze een veelzijdig alternatief voor klassieke airco’s. In dit artikel wordt uitgelegd wanneer een warmtepomp koelt, hoe het koelproces werkt, welke warmtepompsoorten geschikt zijn voor koeling, en welke factoren het koelvermogen beïnvloeden.

Hoe werkt een warmtepomp bij koelen?

Het koelen met een warmtepomp is, op technisch vlak, een omgekeerde versie van het verwarmingsproces. In plaats van warmte uit de buitenlucht of de grond op te nemen en deze naar binnen te brengen, haalt de warmtepomp warmte uit de ruimte en voert deze af naar de buitenlucht of de grond. Dit proces zorgt ervoor dat de binnenruimte koeler wordt.

Bij een lucht-lucht warmtepomp wordt de warme lucht uit de woning afgevoerd naar de buitenunit, waar de warmte in de buitenlucht wordt uitgestraald. Deze oplossing werkt vergelijkbaar met een airco, maar heeft een lager energieverbruik en een kleinere CO₂-voetafdruk.

Bij een lucht-water warmtepomp wordt koud water opgewekt, dat via een afgiftesysteem (zoals vloerverwarming of koelplafonds) door de woning stroomt. Het koude water trekt warmte op uit de ruimte en koelt zo het huis. Hierbij is het belangrijk dat het afgiftesysteem goed is afgestemd op de verwachtingen van koelvermogen en comfort.

Een grond-water warmtepomp (ook wel geothermische warmtepomp genoemd) kan eveneens worden gebruikt om te koelen. In dit geval wordt de warmte uit de woning afgevoerd naar het grondwater of via geothermische sondes. Omdat de grond een constante temperatuur heeft, is dit een stabiel en energiezuinig koelsysteem, vooral geschikt voor gebouwen met hoge koelbelasting.

Wanneer start een warmtepomp met koelen?

Een warmtepomp schakelt automatisch van verwarmen naar koelen wanneer de buitentemperatuur hoger ligt dan de gewenste binnenluchttemperatuur. Dit gebeurt meestal wanneer het buiten boven de 25°C is, afhankelijk van de instelling van de verwarmingsinstallatie.

Bijvoorbeeld: als het buiten 30°C is en de gewenste binnenluchttemperatuur op 22°C staat, zal de warmtepomp automatisch in koelmodus schakelen. Dit is meestal een automatisch proces dat wordt gereguleerd door de installatiebeurt of een slimme thermostaat.

Het is belangrijk om op te merken dat de koelcapaciteit van een warmtepomp afhankelijk is van de buitentemperatuur. Hoe hoger de buitentemperatuur, hoe moeilijker het is om een aanzienlijke koeltoename te realiseren. Buiten temperaturen boven de 35°C kunnen het koelvermogen beperken, omdat de temperatuurverschillen kleiner worden.

Welke warmtepompsoorten kunnen koelen?

Niet alle warmtepompen zijn geschikt voor koeling. De meeste koelcapaciteit wordt geboden door de volgende soorten:

1. Lucht-lucht warmtepomp

Deze warmtepomp is speciaal ontworpen om zowel te verwarmen als te koelen. Het werkt met binnen- en buitenunits, waarbij de binnenunit koelair produceert. Deze oplossing is vergelijkbaar met een airco, maar heeft doorgaans een beter energierendement. De installatieprijs ligt rond de €3.000, inclusief plaatsing.

2. Lucht-water warmtepomp

Bij deze warmtepomp wordt koud water opgewekt, dat via vloerverwarming of koelplafonds door de woning stroomt. De koelcapaciteit is afhankelijk van het afgiftesysteem. Deze systemen zijn geschikt voor zowel actieve als passieve koeling. De aankoop- en installatieprijs ligt rond de €7.500.

3. Grond-water warmtepomp

Omdat de grond een constante temperatuur heeft, is deze warmtepomp zeer efficiënt in het koelen. Het gebruik van geothermische sondes of grondwater als warmte-afgiftebron maakt dit systeem geschikt voor passieve koeling in de zomermaanden. Het is echter een duidelijk duurder systeem, en de installatie vereist professionele aansluiting op het grondwater of op warmte-afvoersondes.

Factoren die het koelvermogen beïnvloeden

Het koelvermogen van een warmtepomp wordt beïnvloed door verschillende factoren:

1. Isolatie van de woning

Goede isolatie van muren, dak, vloer en ramen zorgt ervoor dat minder warmte binnenkomt. Dit verlaagt de belasting op het koelsysteem en verhoogt de efficiëntie van de warmtepomp.

2. Afgiftesysteem

Het gebruik van vloerverwarming bij koelen (passieve koeling) is efficiënter dan koelplafonds of ventilo-convectoren. Bij vloerverwarming kan koud water van ongeveer 18°C al voldoende koelvermogen geven. Koelplafonds vereisen lager water (zoals 7°C) om evenveel effect te leveren.

3. Ventilatie en luchtdoorstroming

Een goede ventilatie zorgt ervoor dat warme lucht snel wordt afgevoerd. Dit ondersteunt het koelproces van de warmtepomp, vooral bij lucht-lucht systemen.

4. Zoninstraling

De hoeveelheid zonnestraling die via ramen of daken het huis binnenkomt, heeft een directe invloed op de koelbelasting. Zonwering of dubbelglas kan helpen om overbodige warmte te beperken.

5. Ventilatie- en warmteafgiftecapaciteit

De hoeveelheid warmte die per uur kan worden afgevoerd, is een technische bepaling die afhangt van het vermogen van de warmtepomp en het afgiftesysteem. Dit wordt vaak uitgedrukt in ‘vollast uren’ per maand, zoals vermeld in technische specificaties.

Passief versus actief koelen

Er zijn twee manieren waarop een warmtepomp kan worden ingezet voor koeling:

1. Passief koelen

Bij passief koelen wordt koud water van ongeveer 18°C door het afgiftesysteem (zoals vloerverwarming) geleid. Hierbij is geen circulatiepomp nodig en wordt het koelvermogen gerealiseerd via de warmte-uitwisseling tussen het water en de omgeving. Deze methode is energiezuiniger, maar heeft minder impact op de temperatuur.

Passief koelen is ideaal voor woningen met goede isolatie en een stabiel klimaat. Het is echter niet geschikt voor ruimtes met hoge vochtigheid, zoals de badkamer, omdat condens kan ontstaan.

2. Actief koelen

Actief koelen wordt gerealiseerd met een lucht-lucht warmtepomp of een lucht-water warmtepomp met circulatiepomp. Hierbij wordt warme lucht of warm water actief afgevoerd vanuit de woning. Deze methode is sneller en effectiever, maar vereist wel meer energie.

Milieuvriendelijk koelen met een warmtepomp

Koelen met een warmtepomp is een milieuvriendelijke keuze. Omdat de warmtepomp geen fossiele brandstoffen gebruikt, produceert het geen CO₂-uitstoot tijdens het koelproces. Bovendien is het energieverbruik relatief laag, vooral bij passief koelen.

In vergelijking met een klassieke airco is een warmtepomp energiezuiniger en heeft het een langere levensduur. De meeste warmtepompen werken ongeveer vijftien jaar, waardoor de terugverdientijd van de investering langzaam maar zeker wordt ingelost.

Kosten en rendement van koelen met een warmtepomp

De kosten van koelen met een warmtepomp hangen af van het type systeem en de installatie. Voor een lucht-lucht warmtepomp zijn de kosten rond de €3.000, inclusief plaatsing. Voor een lucht-water warmtepomp liggen de kosten rond de €7.500. Bij een geothermische warmtepomp zijn de kosten aanzienlijk hoger, omdat extra aardingssondes of grondwateraansluiting nodig zijn.

Het rendement van koelen met een warmtepomp is afhankelijk van het energieverbruik en de temperatuurverschillen. In de zomermaanden is het rendement meestal hoger dan in de winter, omdat de buitentemperatuur hoger is en de warmtepomp minder energie nodig heeft om de warmte te verwijderen.

Conclusie

Koelen met een warmtepomp is een efficiënte, duurzame en comfortabele manier om een woning te koelen in de zomermaanden. Het werkt door het omkeren van het verwarmingsproces, waarbij warmte uit de woning wordt onttrokken en afgevoerd naar de buitenlucht of de grond. De koelcapaciteit van een warmtepomp is afhankelijk van de buitentemperatuur, het afgiftesysteem en de isolatie van de woning.

Er zijn verschillende soorten warmtepompen die geschikt zijn voor koeling, waaronder lucht-lucht, lucht-water en grond-water warmtepompen. Het koelen kan zowel passief als actief worden gerealiseerd, afhankelijk van de installatie en de behoeften van de woning.

Omdat het koelen met een warmtepomp milieuvriendelijk is en energiezuinig werkt, is het een aantrekkelijke keuze voor wie zowel comfort als duurzaamheid belangrijk vindt. Bij de aankoop van een warmtepomp is het verstandig om rekening te houden met de koelcapaciteit, het afgiftesysteem en de toekomstige energiebehoeften van de woning.