Wanneer een warmtepomp verplicht is bij de vervanging van een CV-ketel

In het kader van de verduurzaming van woningen en het verminderen van CO₂-uitstoot, is het gebruik van warmtepompen een steeds belangrijkere trend geworden in de Nederlandse woningbouw en energie-uitstroom. De afgelopen jaren zijn er regelgevingen en wettelijke verplichtingen in ontwikkeling die bepalen wanneer een warmtepomp verplicht is bij de vervanging van een traditionele CV-ketel. Deze verplichtingen zijn echter niet voor iedereen van toepassing, en er zijn zowel uitzonderingen als alternatieve verwarmingsopties. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de juridische kaders, de technische mogelijkheden en de financiële aspecten van het vervangen van een CV-ketel door een warmtepomp.

Wanneer is een warmtepomp verplicht?

De regelgeving rond warmtepompen is in 2024 en 2025 onderhevig aan wijzigingen, met name door het nieuwe kabinet dat de voorgestelde verplichte overgang naar warmtepompen heeft afgewezen. De wetgeving die eind 2025 en begin 2026 zou ingaan, waarbij bij elke vervanging van een CV-ketel een warmtepomp verplicht zou worden, is nu niet langer van toepassing. Dit betekent dat huiseigenaren en huurders nog steeds de vrije keuze hebben wanneer zij hun CV-ketel vervangen.

Situatie 1: Vervanging van een CV-ketel

Tot 2026 was voorgesteld dat bij vervanging van een CV-ketel automatisch een (hybride) warmtepomp zou moeten worden geïnstalleerd. Echter, zoals duidelijk is gesteld in de informatie uit bronnen 1, 3 en 4, is deze verplichting niet doorgegaan. Huiseigenaren en huurders kunnen dus kiezen voor:

• Een hybride warmtepomp
• Een volledige elektrische warmtepomp
• Een traditionele HR-CV-ketel
• Aansluiting op een warmtenet (indien beschikbaar)

De keuze hangt af van factoren zoals isolatiegraad van de woning, elektriciteitskosten, beschikbaarheid van subsidies en persoonlijke voorkeuren.

Situatie 2: Ingrijpende renovatie

Bij ingrijpende renovaties kan de situatie anders liggen. De regelgeving is hier iets minder duidelijk, maar in sommige gemeenten geldt dat bij een diepe renovatie, bijvoorbeeld met een EPC-labelverbetering van A3 of hoger, warmtepompen verplicht worden. Dit hangt echter sterk af van de lokaal geldende regels en subsidies.

Het is daarom aan te raden om bij een ingrijpende renovatie contact op te nemen met een erkend installateur of energietermijnadvisering om te zien welke opties beschikbaar zijn en of er subsidies toepasbaar zijn op een warmtepompinstallatie.

Welke warmtepompen zijn beschikbaar?

Er zijn verschillende typen warmtepompen, elk met eigen kenmerken, voordelen en nadelen. De keuze hangt af van de energiebron, het type woning, de isolatie en de persoonlijke voorkeuren van de huiseigenaar.

1. Hybride warmtepomp

Een hybride warmtepomp combineert een traditionele CV-ketel met een warmtepomp. Dit maakt de overgang van een gasgestookte verwarming naar een volledig elektrische verwarming eenvoudiger en minder kostbaar. De warmtepomp gebruikt elektriciteit om warmte te genereren, en de CV-ketel dient als back-up wanneer de warmtepomp niet voldoende warmte kan leveren.

Voordelen: - Snelle overgang naar duurzame verwarming - Geen volledige sloop van de bestaande CV-installatie - Besparing op gasverbruik

Nadelen: - Verbruikt nog steeds een klein deel gas - Niet geschikt voor huizen met slechte isolatie

Prijs: €8.000 tot €15.000 (excl. btw, incl. plaatsing)

2. Lucht-water warmtepomp

Deze warmtepomp haalt energie uit de buitenlucht en gebruikt deze om het water van de CV en sanitair te verwarmen. Het is een veel voorkomende optie, vooral in huizen waar geen geothermische of waterbronnen beschikbaar zijn.

Voordelen: - Geen grondboringen nodig - Goed geschikt voor huizen zonder bestaande CV-installatie - Werkt zonder gas

Nadelen: - Minder efficiënt in koude winters - Kan technisch niet mogelijk zijn in huizen met slechte isolatie

Prijs: €5.000 tot €9.000 (excl. btw, incl. plaatsing)

3. Geothermische warmtepomp

Geothermische warmtepompen halen energie uit de bodem of het grondwater. Dit maakt ze erg efficiënt, maar vereist wel grondboringen, wat de investeringskosten aanzienlijk verhoogt.

Voordelen: - Zeer hoge efficiëntie - Zeer lage CO₂-uitstoot - Goed geschikt voor goed geïsoleerde huizen

Nadelen: - Duur in aankoop en installatie - Technisch complex - Niet beschikbaar in alle locaties

Prijs: €10.000 tot €25.000 (excl. btw, incl. plaatsing)

4. Lucht-lucht warmtepomp

Deze variant verwarmt of koelt direct de lucht in het huis. Het is meestal geschikt voor nieuwbouw of woningen zonder centrale verwarming. Deze warmtepomp is vergelijkbaar met een airconditioninginstallatie en kan zowel verwarmen als actief koelen.

Voordelen: - Snelle installatie - Actief koelen mogelijk - Goed beschikbaar op de markt

Nadelen: - Minder geschikt voor grote woningen - Moet goed geïsoleerd zijn

Prijs: €4.000 tot €7.000 (excl. btw, incl. plaatsing)

CO₂-uitstoot en energiebesparing

Een warmtepomp is een duurzame optie omdat het geen fossiele brandstoffen gebruikt. Het omzet elektriciteit in warmte met een efficiëntie van 1:2 tot 1:5. Dit betekent dat er voor elke 1 kWh stroom 2 tot 5 kWh warmte wordt gegenereerd.

De CO₂-uitstoot van een warmtepompinstallatie is dus stukken lager dan die van een traditionele CV-ketel. De exacte uitstoot hangt af van het type warmtepomp en de bron van de elektriciteit. In 2025 en 2030 wordt verwacht dat de elektriciteitsmix in Nederland steeds duurzamer wordt, waardoor de CO₂-uitstoot van warmtepompen verder zal dalen.

CO₂-uitstootverlaging per type warmtepomp: - Hybride warmtepomp: 25% lager - Lucht-water warmtepomp: 35% lager - Geothermische warmtepomp: 50% lager

Kosten en terugverdientijd

De aanschaf en installatie van een warmtepomp is een aanzienlijke investering, maar de terugverdientijd is meestal tussen 7 en 15 jaar. De terugverdientijd hangt af van factoren zoals de elektriciteitsprijs, het type woning, het isolatiegraad en de subsidies die beschikbaar zijn.

Gemiddelde kosten per type warmtepomp:

Subsidies spelen een belangrijke rol in de aanschaf van een warmtepomp. Via de RVO (Rijksdienst voor Weg en Verkeer) zijn er diverse subsidieopties beschikbaar, afhankelijk van het type warmtepomp en de woning. Huiseigenaren kunnen ook terecht bij Milieu Centraal of de Consumentenbond voor advies over de beschikbare financiële ondersteuning.

Uitzonderingen en vrijstellingen

Niet in alle situaties is het technisch mogelijk of praktisch om een warmtepomp te installeren. In dergelijke gevallen kan een huiseigenaar in overleg treden met de gemeente om te kijken of er een uitzondering mogelijk is. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij:

• Gebouwen met historische waarde waarbij het niet mogelijk is om boringen uit te voeren
• Gebouwen op locaties waar het elektriciteitsnetwerk niet sterk genoeg is
• Gebouwen die geen vloerverwarming of lage temperatuurverwarming hebben
• Gebouwen die technisch niet geschikt zijn voor een warmtepompinstallatie

Het is belangrijk om in zo’n geval contact op te nemen met een erkend installateur en eventueel met de gemeente om te kijken of er alternatieve oplossingen zijn of subsidies voor andere duurzame verwarmingsopties beschikbaar zijn.

Technische aspecten en geluidshinder

Een warmtepomp kan geluid veroorzaken, vooral bij lucht-water- en lucht-luchtinstallaties. De buitenunit van de warmtepomp kan vergelijkbaar zijn met een airco-installatie en moet daarom op een plek worden geplaatst waar zowel de huiseigenaar als de buren er het minst last van hebben. Er zijn ook geluidsdempende varianten beschikbaar, die tot 0 dB kunnen werken.

Het is aan te raden om bij de installatie rekening te houden met geluidshinder en eventueel een scherm of kast met geluidsisolatie te laten plaatsen. Bovendien zijn er wetgevingsontwikkelingen in gang, waarbij het mogelijk is dat warmtepompen in de toekomst verplicht zijn om geluidloos te werken.

Conclusie

De vraag wanneer een warmtepomp verplicht is bij de vervanging van een CV-ketel is niet simpel te beantwoorden, aangezien de regelgeving regelmatig verandert. Tot nu toe is de verplichte overgang niet doorgegaan, wat betekent dat huiseigenaren nog steeds de vrije keuze hebben. Echter, gezien de duurzame doelen van Nederland en de toekomstige verplichtingen die mogelijk wel zullen worden ingevoerd, is een warmtepomp een steeds aantrekkelijker optie.

Er zijn verschillende soorten warmtepompen beschikbaar, elk met eigen voordelen en nadelen. De keuze hangt af van de situatie van de woning, de financiële mogelijkheden en persoonlijke voorkeuren. Het is verstandig om bij een vervanging of renovatie altijd te overleggen met een erkend installateur of energieadviseur om de meest geschikte oplossing te bepalen.

De investering in een warmtepomp is groot, maar de langdurige besparing op energiekosten en de vermindering van CO₂-uitstoot maken het een aantrekkelijke keuze voor huiseigenaren die verduurzaming serieus nemen.

Bronnen

1. Elite Klimaat - Warmtepomp wetgeving 2025
2. Warmtepomp-Info.nl
3. Warmtepompenadvies.nl - Warmtepomp verplicht
4. HR Installatietechniek - CV-ketel vervangen wetgeving 2026
5. BNNVARA - Warmtepomp vervangt CV-ketel per 2026