Warmtepomp in oud huis: ervaringen, uitdagingen en thermische renovatie

Published by Redactie on september 27, 2025 | Category warmtepomp

Een warmtepomp installeren in een oud huis is tegenwoordig een veelbesproken keuze voor wie wil overstappen op duurzame verwarming. In de context van groene energie, klimaatmaatregelen en subsidieprogramma's lijkt een warmtepomp de ideale oplossing te zijn. Toch zijn ervaringen met warmtepompen in oude woningen zeer divers. Sommigen zijn tevreden met de prestaties, terwijl anderen uit ervaring leren dat het installeren van een warmtepomp zonder voldoende thermische voorbereiding leidt tot onverwachte energiekosten en onvoldoende warmtecomfort.

In dit artikel bespreken we op basis van beschikbare informatie de belangrijkste overwegingen, problemen en mogelijke oplossingen voor wie overweegt een warmtepomp te installeren in een oud huis. We richten ons op thermische verliezen, het verwarmingssysteem, de rol van subsidies en praktische ervaringen.

Wat zijn de kernuitdagingen bij een warmtepomp in een oud huis?

Een van de belangrijkste factoren die bepalen of een warmtepomp in een oud huis rendabel en efficiënt werkt, is het thermisch gedrag van het gebouw. Oude huizen zijn vaak minder geïsoleerd dan nieuwbouw en kunnen aanzienlijke warmteverliezen vertonen. Deze verliezen worden vooral veroorzaakt door slechte isolatie, oude ramen, een slecht geïsoleerd dak of een ongeschikt verwarmingssysteem.

Warmteverliezen in oude woningen

Volgens de bronnen is een warmtepomp het meest efficiënt in gebouwen met lage warmteverliezen. In oude huizen is dit vaak niet het geval. Het verbruik van de warmtepomp wordt hierdoor aanzienlijk hoger, vooral in koude winters. Bij temperaturen onder -15°C moet vaak een aanvullende elektrische verwarming ingeschakeld worden, wat tot hoge energiekosten kan leiden.

Bijvoorbeeld: er zijn gevallen bekend waarin een warmtepomp bij temperaturen van -20°C dagelijks 120-150 kWh verbruikte, terwijl het huis nog steeds niet voldoende warm was. Dit benadrukt het belang van een grondige thermische renovatie voordat de warmtepomp wordt geïnstalleerd.

De rol van de COP (Coefficient of Performance)

De efficiëntie van een warmtepomp wordt vaak uitgedrukt in de COP (Coefficient of Performance). Deze waarde geeft aan hoeveel warmte wordt opgewekt per eenheid elektriciteit. In oude huizen met hoge warmteverliezen is de COP vaak lager, wat betekent dat het apparaat meer energie nodig heeft om hetzelfde warmte-effect te bereiken.

Oude huizen gebruiken vaak traditionele verwarmingssystemen, zoals radiatoren, die een hogere temperatuur nodig hebben dan wat een warmtepomp efficiënt kan leveren. Vloerverwarming, die lager werkt, is daardoor een betere combinatie. Als het verwarmingssysteem niet aangepast kan worden, kan dit leiden tot onvoldoende warmtecomfort en hogere energierekeningen.

Thermische renovatie: essentieel voor een warmtepomp?

Een warmtepomp in een oud huis kan zinvol zijn, maar alleen indien gepaard gaat met een grondige thermische renovatie. Dit betekent:

Isolatie verbeteren: Wand-, dak- en vloerisolatie aanpassen aan huidige normen.
Nieuwe ramen installeren: Oude ramen zijn vaak een belangrijke bron van warmteverlies.
Verwarmingssysteem herzien: Overgang van radiatoren naar vloerverwarming of het installeren van nieuwe, efficiëntere radiatoren (zoals plaatradiatoren).
Transmissieberekening uitvoeren: Een berekening om te bepalen hoeveel warmte verloren gaat via de constructie.

Zonder deze voorbereidingen kan de warmtepomp niet goed functioneren. De investering in een warmtepomp kan dan zelfs onrendabel zijn, omdat de energiekosten hoger uitvallen dan met een traditionele CV-ketel.

Praktische ervaringen

Er zijn gelukkige gebruikers die met een warmtepomp in hun oud huis tevreden zijn. Een gebruiker op een forum beschrijft bijvoorbeeld dat hij een warmtepomp van 7,2 kW heeft geïnstalleerd in een vrijstaand huis uit 1974, met uitgebreide isolatie maatregelen. De verwarming werkt goed, ook bij temperaturen rond de -5°C. Hij benadrukt het belang van een nauwkeurige regeling van het verwarmingssysteem en de noodzaak om vooraf een transmissieberekening uit te voeren.

Anderen delen echter een minder positieve ervaring. Ze stellen dat zonder thermische renovatie de warmtepomp weinig rendement levert en dat de energierekening onverwacht hoog uitvalt. Dit benadrukt het belang van voorbereiding en realistische verwachtingen.

Aanvullende warmtebronnen en subsidies

Meerdere warmtebronnen

In sommige gevallen is het verstandig om een aanvullende warmtebron naast de warmtepomp in te zetten. Dit kan bijvoorbeeld een oude CV-ketel of een open haard zijn, die ingeschakeld wordt tijdens extreme vorstperiodes. Deze aanpak kan het warmtecomfort verbeteren en de elektriciteitsrekening beperken.

Een nadeel van deze oplossing is echter dat subsidies voor warmtepompen vaak vereisen dat de oude warmtebron volledig wordt verwijderd. Hierdoor ontstaat een ecologische en financiële dilemma: een warmtepomp installeren terwijl een nog bruikbare CV-ketel wordt gesloopt.

Subsidies en ecologische afweging

De subsidievoorzieningen voor warmtepompen in oude huizen zijn in de discussie. Volgens enkele bronnen is het gebruik van belastinggeld voor warmtepompen in huizen zonder voldoende isolatie controversieel en onlogisch. In sommige gevallen leiden subsidies tot overheden geen reële duurzaamheidsvoordeel en kunnen ze zelfs leiden tot misbruik of fraude.

Daarom is het belangrijk om subsidies te zien als een ondersteuning, maar niet als een garantie voor succes. De keuze om een warmtepomp te installeren moet altijd gebaseerd zijn op een realistische analyse van de thermische eigenschappen van het huis en de verwachtingen qua energiekosten.

Wat zijn de alternatieven?

In sommige gevallen is het beter om tijdelijk een traditionele CV-ketel te behouden, zeker als een thermische renovatie te kostbaar is. Een warmtepomp kan dan later geïnstalleerd worden, wanneer het huis voldoende geïsoleerd is om rendabel te functioneren.

Een andere optie is een combinatie van warmtepomp en aanvullende verwarming, zoals een gasgestookte ketel die alleen ingeschakeld wordt bij extreme kou. Dit kan een tussentijdse oplossing bieden tot het verwarmingssysteem volledig kan worden aangepast aan een lage temperatuur.

Technische voorbereiding

Warmteverliesaudit

Vooraf aan de installatie van een warmtepomp is het verstandig om een warmteverliesaudit te laten uitvoeren. Dit is een evaluatie van het thermisch gedrag van het huis, waarbij wordt gemeten hoeveel warmte verloren gaat via muren, ramen, daken, enzovoort.

De audit helpt om te bepalen of een warmtepomp efficiënt zou kunnen werken in het huis. Bovendien geeft het een indicatie van de benodigde maatregelen om de warmteverliezen te beperken, zoals isolatieverbeteringen of het aanpassen van het verwarmingssysteem.

Vloerverwarming versus radiatoren

Warmtepompen werken meest efficiënt met vloerverwarming, omdat deze op lage temperaturen werkt. Radiatoren vereisen meestal hogere temperaturen, wat de COP van de warmtepomp verlaagt. Daarom is het verstandig om te overwegen of een oude woning geschikt is voor vloerverwarming of of de radiatoren vervangen kunnen worden door efficiëntere modellen.

De keuze voor vloerverwarming vereist echter vaak ingrijpende renovatie en kan kostbaar zijn. Het is belangrijk om deze kosten mee te wegen bij de totale investering in de warmtepomp.

Uitdagingen bij extreme vorst

Een bekende beperking van warmtepompen is dat ze bij zeer lage temperaturen hun prestaties verliezen. De meeste warmtepompen werken efficiënt tot ongeveer -15°C. Daarna moet een aanvullende elektrische verwarming ingeschakeld worden, wat tot hoge energiekosten kan leiden.

Stel je voor dat elektrische verwarmingselementen met een vermogen van 8-9 kW gedurende drie weken constant draaien. De energierekening zou dan aanzienlijk stijgen. Dit maakt de warmtepomp in extreem koude winters minder rendabel, tenzij het huis voldoende geïsoleerd is.

Samenvatting

De installatie van een warmtepomp in een oud huis is een serieuze keuze die niet genomen moet worden zonder voldoende voorbereiding. De thermische eigenschappen van het huis spelen een cruciale rol in de efficiëntie en rendabiliteit van de warmtepomp. Zonder voldoende isolatie en een geschikt verwarmingssysteem kan het apparaat niet goed functioneren, wat leidt tot hoge energiekosten en onvoldoende warmtecomfort.

Een grondige thermische renovatie is meestal nodig om een warmtepomp rendabel te maken in een oud huis. Dit omvat isolatieverbeteringen, het vervangen van oude ramen en eventueel het aanpassen van het verwarmingssysteem. Een warmteverliesaudit is een essentieel hulpmiddel om te bepalen of een warmtepomp een geschikte keuze is.

Subsidies voor warmtepompen kunnen nuttig zijn, maar moeten gezien worden als een ondersteuning en niet als een garantie. De keuze om een warmtepomp te installeren moet altijd gebaseerd zijn op een realistische analyse van de thermische eigenschappen van het huis en de verwachtingen qua energiekosten.

Tot slot is het verstandig om voorbereid te zijn op extreme vorstperiodes, waarin een aanvullende verwarmingssysteem nodig kan zijn. Door zorgvuldig te plannen en de thermische eigenschappen van het huis te verbeteren, kan een warmtepomp in een oud huis toch een duurzame en rendabele keuze worden.