Warmtepompen met ventilatielucht: een duurzame oplossing voor verwarming en warm water

Inleiding

In de huidige tijd waarin duurzaamheid en energiezuinigheid centraal staan in de bouwsector en woningrenovatie, worden warmtepompen steeds vaker gekozen als alternatief voor traditionele verwarmingssystemen. Een specifieke vorm van warmtepomp die aandacht verdient, is de warmtepomp met ventilatielucht. Deze warmtepomp haalt warmte uit de ventilatielucht van een woning, in plaats van uit lucht, water of aarde, en kan zo zowel verwarming als warm water leveren. In dit artikel bespreken we de werking, voordelen, toepassing en mogelijkheden van ventilatielucht/water warmtepompen, met een focus op relevante technische details, energie-efficiëntie en installatieaspecten.

Wat is een ventilatielucht/water warmtepomp?

Een ventilatielucht/water warmtepomp is een systeem dat warmte uit de ventilatielucht van een woning opneemt en gebruikt om het huis te verwarmen en warm water te leveren. Dit type warmtepomp maakt gebruik van de lucht die via het ventilatiesysteem uit een woning wordt afgevoerd, een bron die in veel huizen al aanwezig is. In tegenstelling tot traditionele warmtepompen die een bodembron of buitenunit nodig hebben, maakt een ventilatielucht/water warmtepomp gebruik van een bestaand ventilatiesysteem, waardoor het een All-Electric oplossing kan zijn en geen gasafhankelijkheid vereist.

Werking van een ventilatielucht/water warmtepomp

Het principe van een warmtepomp is vergelijkbaar met dat van een koelkast, maar dan omgekeerd. In plaats van warmte uit het binnenklimaat te verwijderen, haalt een warmtepomp energie uit de ventilatielucht en zet deze om in verwarming. Het proces werkt in vier stappen:

1. Warmteopname: De warmtepomp onttrekt warmte uit de ventilatielucht die uit de woning wordt afgevoerd. Deze lucht bevat meestal een bepaalde hoeveelheid warmte, zelfs bij lage buitentemperaturen.
2. Compressie: Het koelmiddel verdampt bij lage temperatuur en wordt samengeperst door een compressor, wat de temperatuur verhoogt. De efficiëntie van deze stap bepaalt het energieverbruik.
3. Warmteafgifte: De verwarmde damp geeft via een warmtewisselaar energie af aan het verwarmingssysteem, zoals radiatoren of vloerverwarming, of aan een boiler voor warm water.
4. Expansie en herhaling: De druk en temperatuur dalen in een expansieklep, waarna de cyclus opnieuw begint.

Een belangrijk voordeel van dit type warmtepomp is dat het geen bodembron of buitenunit nodig heeft, wat het installatieproces eenvoudiger maakt en minder invasief is. Dit maakt de ventilatielucht/water warmtepomp vooral geschikt voor appartementen en woningen met beperkte ruimte of waar het boren van een bodembron niet haalbaar is.

Typen ventilatielucht/water warmtepompen

De leveranciers zoals NIBE bieden verschillende modellen van ventilatielucht/water warmtepompen aan, die geschikt zijn voor woningen met een warmtebehoefte tot 3 kW of 5 kW. Voorbeelden zijn:

• NIBE F370 en F470: geschikt voor woningen met een warmtebehoefte tot 3 kW.
• NIBE F730 en F750: geschikt voor woningen met een warmtebehoefte tot 5 kW.

Deze modellen zijn uitgerust met een ingebouwde boiler van 170 liter, een aan/uit compressor en een ingebouwde regeling. Ze zijn ook voorzien van een cv-pomp en expansievat, waardoor ze volledig voorbereid zijn voor centrale verwarming. De F470 biedt bovendien ventilatietype D, wat betekent dat de ventilatielucht wordt voorverwarmd voordat deze in het huis wordt geblazen.

Voordelen van ventilatielucht/water warmtepompen

Duurzaam en energiezuinig

Ventilatielucht/water warmtepompen zijn een duurzame oplossing, omdat ze gebruik maken van hernieuwbare energiebronnen – namelijk de warmte uit de ventilatielucht. In tegenstelling tot traditionele verwarmingssystemen die fossiele brandstoffen verbranden, verbruiken warmtepompen alleen elektriciteit, wat resulteert in een significante reductie van CO2-uitstoot. Daarnaast is het rendement van deze warmtepompen hoog, waardoor het energieverbruik lager is dan bij conventionele systemen.

Geen buitenunit of bodembron nodig

Een groot voordeel van ventilatielucht/water warmtepompen is dat ze geen buitenunit of bodembron vereisen. Dit maakt ze ideaal voor appartementen, woningen in bebouwde kom, of situaties waar het boren van een bodembron niet mogelijk is. De afwezigheid van een buitenunit betekent ook dat de warmtepomp minder ruimte in beslag neemt en sneller te installeren is.

Mogelijkheid tot volledige elektriciteitsvoeding

Omdat ventilatielucht/water warmtepompen geen gas nodig hebben, bieden ze de mogelijkheid tot een volledig elektrisch verwarmingssysteem. Dit kan vooral aantrekkelijk zijn in woningen waarover een gasafkoppelingswetgeving hangt, of waar eigenaren voorkeur geven aan een volledig duurzame oplossing.

Subsidie en financieringsmogelijkheden

Ventilatielucht/water warmtepompen zijn in Nederland vaak kwalificerend voor subsidies. Een voorbeeld is de ISDE-subsidie, die bedoeld is voor investeringen in duurzame energieopwekking en -besparing. Voor een ventilatielucht/water warmtepomp met een vermogen van 2 kW geldt een subsidiebedrag van € 1.675, inclusief btw. De totale investering is rond de € 6.500, waardoor de warmtepomp na enkele jaren meestal terugbetaalt via lage energierekeningen.

Combinatie met andere energiebronnen

In bepaalde gevallen kan een ventilatielucht/water warmtepomp worden gecombineerd met andere energiebronnen, zoals een zonneboiler of een warmtepompboiler. Dit kan extra energiezuinigheid opleveren, vooral in huizen die aangesloten zijn op een warmtenet of die al een zonnepaneelinstallatie hebben.

Toepassing en geschiktheid

Ventilatielucht/water warmtepompen in bestaande huizen

Ventilatielucht/water warmtepompen zijn geschikt voor zowel bestaande als nieuwe woningen, mits er sprake is van een balansventilatie. Dit is een systeem waarbij de afvoerlucht wordt gebruikt om de toevoerlucht voor te verwarmen, waarbij een deel van de warmte wordt gebruikt voor de warmtepomp. In huizen zonder balansventilatie is het niet mogelijk om een ventilatielucht/water warmtepomp effectief in te zetten.

Een belangrijk punt bij de installatie is het vermogen van de warmtepomp. Voor woningen met een vloeroppervlak tot 200 m² zijn modellen beschikbaar met vermogens van 1,5 kW, 3 kW en 5 kW. De keuze van het juiste model hangt af van de warmtebehoefte van het huis, het type ventilatiesysteem en de verwachtingen rondom verwarming en warm water.

Ventilatielucht/water warmtepompen in appartementen

Appartementen zijn vaak geschikt voor ventilatielucht/water warmtepompen, vooral wanneer ze geen toegang hebben tot een eigen buitenunit of bodembron. Aangezien dit type warmtepomp geen externe bron nodig heeft, is het ideaal voor appartementen in flatgebouwen. Daarnaast kan het toegepast worden in appartementen die op een warmtenet zijn aangesloten, waarbij de warmtepomp warm water levert uit ventilatielucht.

Ventilatielucht/water warmtepompen in geïsoleerde huizen

In huizen met een hoge isolatiegraad en een laag energieverbruik is een ventilatielucht/water warmtepomp een aantrekkelijke optie. Omdat het huis minder warmte verliest, kan de warmtepomp efficiënter werken en het gehele verwarmingssysteem vervangen. Dit maakt het een duurzame oplossing voor gasafhankelijke huizen.

Beperkingen en nadelen

Afhankelijkheid van ventilatiecapaciteit

Een belangrijke beperking van ventilatielucht/water warmtepompen is dat ze afhankelijk zijn van de vermogenscapaciteit van het ventilatiesysteem. Hoe hoger de luchtverplaatsing, hoe meer warmte beschikbaar is voor de warmtepomp. In huizen met een slecht geïsoleerde bouw of een geringe ventilatiecapaciteit kan de warmtepomp dus niet optimaal werken. Extra ventilatie om meer warmte te leveren, kost namelijk extra stroom en brengt koude lucht binnen die opnieuw moet worden opgewarmd, wat de efficiëntie verlaagt.

Niet altijd volledig gasvrij

Hoewel ventilatielucht/water warmtepompen in principe een All-Electric oplossing bieden, is het niet altijd mogelijk om volledig van gas af te stappen. In veel gevallen werkt de warmtepomp samen met een bestaande cv-ketel, die bijdraagt bij hoge warmtebehoefte en het warm water levert. Dit betekent dat in zulke gevallen het systeem een hybride oplossing is, en niet volledig gasvrij.

Beperkte toepassing in grote huizen

In grotere en minder goed geïsoleerde woningen is de warmtecapaciteit van een ventilatielucht/water warmtepomp beperkt. In dergelijke situaties kan de cv-ketel een groter deel van de verwarming voor zijn rekening nemen, omdat de warmtepomp niet in staat is om de volledige warmtebehoefte te dekken. Dit is een technisch beperkt systeem dat niet geschikt is voor elk type woning.

Installatie en onderhoud

Installatieprocessen

De installatie van een ventilatielucht/water warmtepomp is relatief eenvoudig in vergelijking met andere warmtepompvarianten. Omdat geen bodembron of buitenunit nodig is, is het systeem compact en makkelijk te integreren in het bestaande ventilatiesysteem. De warmtepomp wordt meestal aangesloten op de afvoerlucht van de ventilatieinstallatie en op een boiler of verwarmingssysteem.

De installatie duurt meestal enkele dagen, afhankelijk van de complexiteit van het bestaande ventilatiesysteem en de afstand tot de boiler of verwarmingssysteem. Het is aan te raden om het systeem door een gecertificeerd installateur te laten plaatsen, om ervoor te zorgen dat de warmtepomp optimaal werkt en aan de veiligheidsnormen voldoet.

Onderhoud

Het onderhoud van een ventilatielucht/water warmtepomp is vergelijkbaar met dat van andere warmtepompen. Regelmatig controle op slijtage en reiniging van de luchtkanalen en koelmiddelcircuits is aan te raden. De meeste leveranciers bieden een garantie van 5 tot 10 jaar op het apparaat, zolang het correct is geïnstalleerd en onderhouden.

Het is belangrijk om te weten dat het efficiëntievermogen van de warmtepomp afneemt als de luchtkanalen verstopt raken of als het ventilatiesysteem niet goed functioneert. Daarom is het verstandig om jaarlijks een controle en reiniging door een professional te laten uitvoeren.

Technische specificaties en modellen

Bij de keuze van een ventilatielucht/water warmtepomp is het belangrijk om de technische specificaties van het model goed te begrijpen. Hieronder een overzicht van enkele belangrijke kenmerken die meestal op de specificaties van dit type warmtepomp voorkomen:

Populaire modellen

• NIBE F370 en F470: geschikt voor woningen met een warmtebehoefte tot 3 kW.
• NIBE F730 en F750: geschikt voor woningen met een warmtebehoefte tot 5 kW.
• Viessmann warmtepompen: hoge efficiëntie en lange levensduur.
• Remeha Elga Ace Warmtepomp (lucht/water) split uitv: geschikt voor woningen met een bestaande CV-ketel.
• Nefit-Bosch Compress 5800i AW: stil en milieuvriendelijk, geschikt voor woningen met gewone radiatoren.
• Alpha innotec Alterra SWCV: water/water warmtepomp met hoge efficiëntie.

Conclusie

Ventilatielucht/water warmtepompen zijn een duurzame en energiezuinige oplossing voor het verwarmen van woningen en het leveren van warm water. Ze maken gebruik van een bestaand ventilatiesysteem en vereisen geen buitenunit of bodembron, wat het een geschikte keuze is voor appartementen en woningen in bebouwde kom. Dankzij hun hoge efficiëntie en mogelijkheid tot subsidies zijn ze een aantrekkelijke investering voor eigenaren die op zoek zijn naar een duurzame verwarmingssystematiek.

Toch moet er rekening gehouden worden met beperkingen zoals de afhankelijkheid van ventilatiecapaciteit en het feit dat het niet altijd mogelijk is om volledig van gas af te stappen. In grotere en minder goed geïsoleerde huizen kan het vermogen van de warmtepomp beperkt zijn en is een hybride oplossing met een CV-ketel mogelijk nodig.

Voor wie op zoek is naar een energiezuinige en duurzame verwarming, kan een ventilatielucht/water warmtepomp een waardevolle optie zijn. Het is belangrijk om het systeem goed te laten installeren en regelmatig te onderhouden om ervoor te zorgen dat het optimaal functioneert.

Bronnen

1. Viessmann – Hoe werkt een warmtepomp?
2. NIBE – Ventilatielucht/water warmtepomp met ventilatietype D
3. Milieucentraal – Ventilatielucht/water warmtepomp
4. Technische Unie – Warmtepompen
5. Ventilatieland – Warmtepompen