Nachtverlaging bij warmtepompen: Energiebesparing of comfortverlies?

Published by Redactie on september 27, 2025 | Category warmtepomp

De keuze voor een warmtepomp als verwarmingsinstallatie brengt meerdere voordelen met zich mee, zoals lagere energiekosten en een duurzamere verwarmingsmethode. Toch zijn er ook specifieke aandachtspunten bij het gebruik van deze technologie, zoals het instellen van de thermostaat. Een veelgehoorde vraag is of het zinvol is om nachtverlaging toe te passen bij een warmtepomp. In dit artikel wordt ingegaan op de technische en praktische aspecten van nachtverlaging, op basis van de beschikbare informatie uit betrouwbare bronnen. We bespreken de voordelen, nadelen, technische vereisten en praktische aanbevelingen.

Wat is nachtverlaging en hoe werkt het?

Nachtverlaging is het bewust verlagen van de binnentemperatuur in een woning gedurende de nacht. Doorgaans wordt de thermostaat op een lagere temperatuur gezet, bijvoorbeeld 15°C in de slaapkamer, ten opzichte van de dagtemperatuur van 20°C. De basisidee is dat door een lagere temperatuur minder warmte verloren gaat via de wanden, ramen en ventilatie, wat resulteert in een vermindering van het energieverbruik.

De energiebesparing wordt bereikt door het verminderen van de hoeveelheid warmte die de warmtepomp moet leveren om de woning op temperatuur te houden. De warmtepomp werkt efficiënter bij lagere afgiftetemperaturen, maar ook het verminderen van het warmteverlies zelf speelt een rol bij het energieverbruik.

Volgens bron [3], is het belangrijk om te begrijpen dat het opstoken ’s ochtends niet leidt tot een groter energieverbruik dan het houden van de woning de hele nacht op temperatuur. Hoewel het opstoken een kleine energiepiek veroorzaakt, is deze piek kleiner dan de energie die nodig zou zijn om de woning de hele nacht verwarmd te houden.

Nachtverlaging en warmtepompsystemen: Technische overwegingen

1. Afgiftesysteem en temperatuurverloop

Een warmtepomp werkt efficiënter bij lage afgiftetemperaturen. Dit betekent dat het afgiftesysteem van de verwarming – zoals vloerverwarming of LT-radiatoren – moet zijn afgestemd op de werking van de warmtepomp. Bij een bestaand huis met gewone radiatoren is het vervangen van de CV-ketel door een warmtepomp niet zonder verdere aanpassingen mogelijk (bron [2]).

Een lage afgiftetemperatuur is essentieel voor het optimaal functioneren van een warmtepomp. De afgiftesystemen moeten daarom voldoende capaciteit hebben om de benodigde warmte te distribueren bij lagere temperaturen. In het geval van vloerverwarming is het belangrijk dat de leidingen zijn gedimensioneerd voor een grotere volumestroom, omdat er twee keer zo veel cv-water nodig is om de warmte over te brengen (bron [1]).

2. Nachtverlaging en verwarmingspieken

Een warmtepomp kan eventueel worden aangevuld met een elektrisch ondersteuningsvermogen, bijvoorbeeld in het geval van pieken in de warmtevraag. In een mono-energetisch systeem is dit nodig om te zorgen voor voldoende warmtevoorziening bij hoge vraag. Dit betekent dat het energieverbruik bij nachtverlaging iets verder kan stijgen als de woning ’s ochtends snel op temperatuur moet komen (bron [1]).

Toch wijzen de bronnen erop dat het opstoken ’s ochtends niet leidt tot een hoger totale energieverbruik dan het houden van de woning op temperatuur. Het opstoken duurt slechts enkele uren, terwijl het houden van de woning op temperatuur de hele nacht energie kost.

3. Invloed op het comfort en het rendement

Nachtverlaging heeft een directe invloed op het comfort van de bewoner. Een te grote verlaging kan leiden tot ongemak, vooral in de slaapkamer. Het is daarom aan te raden om de nachttemperatuur niet lager dan 18 of 19°C in te stellen (bron [3]).

Bovendien kan het instellen van een te lage temperatuur leiden tot langere verwarmingsduur ’s ochtends, omdat de woning langer nodig heeft om op temperatuur te komen. Dit kan het voordeel van de nachtverlaging ten dele ontnemen, omdat het opstoken tijd kost en het comfort tijdens de ochtend kan worden beïnvloed.

Nachtverlaging in de praktijk: Aanbevelingen en tips

1. Aanbevolen temperatuurverlaging

Volgens de meeste bronnen is een nachttemperatuur van 15°C in de slaapkamer en 20°C in de rest van de woning een redelijke keuze. Bij vloerverwarming wordt echter geadviseerd om de nachttemperatuur hoger te houden, bijvoorbeeld op 18 of 19°C. Dit voorkomt dat de woning te lang duurt om op temperatuur te komen (bron [3]).

Het is belangrijk om de thermostaat niet te ver te verlagen, omdat het opstoken anders te lang kan duren en het comfort tijdens de ochtend kan worden beïnvloed. Een aanbevolen manier is om de thermostaat in fasen op te warmen, bijvoorbeeld door eerst een graad lager in te schakelen en pas na een uur de gewenste temperatuur te bereiken. Dit voorkomt dat de temperatuur in de woning doorschiet (bron [3]).

2. Gebruik van klokthermostaten

Het gebruik van een klokthermostaat is een handige oplossing om de nachtverlaging te automatiseren. Met een klokthermostaat kan de thermostaat op een bepaalde tijd automatisch naar een lagere temperatuur worden verlaagd en weer op de gewenste temperatuur worden ingesteld bij het opstaan. Dit zorgt voor energiebesparing zonder dat de bewoner actief hoeft in te grijpen (bron [3]).

Het instellen van een klokthermostaat is relatief eenvoudig en vooral geschikt voor woningen waar de bewoners een vaste slaap- en wakkermakingsroutine hanteren. Voor woningen waar de bewoners vaker wisselen of minder voorspelbaar zijn, kan een slimme thermostaat een betere oplossing zijn, omdat deze zich aanpasst aan het gedrag van de bewoners.

3. Verwarming van tapwater en brinewater

Niet alle warmtepompen worden gebruikt voor de ruimteverwarming van een woning. Sommige warmtepompen worden aangewend om tapwater te verwarmen, of om brinewater op te warmen voordat het in de warmtepomp terechtkomt. Deze toepassingen zijn niet direct gerelateerd aan nachtverlaging, maar zijn wel relevante informatie voor het begrijpen van de werking van warmtepompen in het algemeen (bron [2]).

Nachtverlaging en energiebesparing: Factoren die van invloed zijn

De energiebesparing bij nachtverlaging hangt af van verschillende factoren, zoals de isolatiegraad van de woning, het type verwarmingsinstallatie en het gedrag van de bewoner. Een goed geïsoleerde woning heeft minder warmteverlies, wat betekent dat de energiebesparing bij nachtverlaging kleiner is dan in een slecht geïsoleerde woning.

Daarnaast heeft het type afgiftesysteem ook invloed op de energiebesparing. Een warmtepomp werkt efficiënter bij lage afgiftetemperaturen, wat betekent dat vloerverwarming of LT-radiatoren het meeste voordeel opleveren bij nachtverlaging. In een bestaand huis met gewone radiatoren is het efficiëntievoordeel kleiner.

Het gedrag van de bewoner speelt ook een rol. Als de bewoner bijvoorbeeld vaak de deur uitgaat of de woning leeg is, kan het zinvol zijn om de thermostaat tijdelijk lager te zetten. Dit voorkomt onnodig warmteverlies en zorgt voor energiebesparing (bron [3]).

Nachtverlaging versus comfort: De balans vinden

Nachtverlaging brengt energetische voordelen met zich mee, maar het kan ook leiden tot comfortverlies, vooral in de slaapkamer. Het is daarom belangrijk om de juiste balans te vinden tussen energiebesparing en comfort.

Een aanbevolen benadering is om de nachttemperatuur niet lager dan 18°C in te stellen, zodat het opstoken ’s ochtends niet te lang duurt. Daarnaast is het aan te raden om de thermostaat in fasen op te warmen, zodat de temperatuur geleidelijk stijgt en het comfort tijdens de ochtend niet wordt beïnvloed.

Het is ook belangrijk om te begrijpen dat de energiebesparing bij nachtverlaging niet altijd aanzienlijk is, vooral in goed geïsoleerde woningen of bij gebruik van vloerverwarming. Toch blijft nachtverlaging een handige methode om energie te besparen, vooral in koude winters of bij hoge energieprijzen.

Conclusie

Nachtverlaging is een praktische methode om energie te besparen bij het gebruik van een warmtepomp. De besparing wordt bereikt door het verminderen van het warmteverlies tijdens de nacht, wat resulteert in een lagere energiekosten. Echter, het instellen van een te lage temperatuur kan leiden tot comfortverlies en een langere verwarmingsduur ’s ochtends. Daarom is het aan te raden om de nachttemperatuur niet lager dan 18 of 19°C in te stellen, vooral bij vloerverwarming.

De technische vereisten voor nachtverlaging zijn afhankelijk van het type afgiftesysteem. Vloerverwarming en LT-radiatoren zijn het meest geschikt voor het gebruik van een warmtepomp, omdat ze werken met lage afgiftetemperaturen. In bestaande woningen met gewone radiatoren is het aanpassen van de verwarmingsinstallatie vaak nodig om een warmtepomp efficiënt te laten werken.

Het gebruik van een klokthermostaat of slimme thermostaat kan de nachtverlaging automatiseren, wat leidt tot energiebesparing zonder dat de bewoner actief hoeft in te grijpen. Het instellen van de thermostaat in fasen helpt om de temperatuur in de woning geleidelijk te verhogen, wat het comfort tijdens de ochtend verbetert.

Tevens blijkt dat het opstoken ’s ochtends niet leidt tot een hoger energieverbruik dan het houden van de woning op temperatuur. De energiepiek bij het opstoken is kleiner dan de energie die nodig zou zijn om de woning de hele nacht verwarmd te houden. Nachtverlaging is dus een betrouwbare methode om energie te besparen, zolang het comfort niet te veel wordt beïnvloed.

Tot slot is het aan te raden om professioneel advies in te winnen bij het instellen van een warmtepomp en de toepassing van nachtverlaging. Een ervaren installateur of thermisch adviesbureau kan helpen bij het kiezen van het juiste afgiftesysteem en het optimaliseren van het verwarmingsproces.

Bronnen

nacht