Warmtepomp en vervuiling: Hoe voorkom je slijtage en verleng je levensduur

Published by Redactie on september 27, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

De warmtepomp is tegenwoordig een steeds populairder keuze voor Nederlanders die hun huis verwarmen of verkoelen. Deze technologie haalt warmte uit de lucht of de bodem en zet die om in warme of koele lucht voor het huis. De toepassing van warmtepompen heeft tal van voordelen: ze zijn energiezuinig, milieuvriendelijk en kunnen zowel verwarmen als verkoelen. De overheid stimuleert bovendien het gebruik van warmtepompen via subsidies en renteloze leningen.

Toch zijn er ook uitdagingen verbonden aan het gebruik van een warmtepomp. Een van de belangrijkste zaken is de mogelijke vervuiling van het systeem. Omdat de warmtepomp een gevoelig apparaat is dat op water- en stroomstromen werkt, kan vervuiling leiden tot slijtage, verlaagde efficiëntie en zelfs storingen. Het is dan ook van belang om goed te begrijpen hoe vervuiling ontstaat, wat de gevolgen zijn en hoe je deze kan voorkomen.

Deze artikel behandelt de thema’s van vervuiling in warmtepompinstallaties, met nadruk op technische details, installatieadviezen en onderhoudstips, zoals verwerkt in meerdere betrouwbare bronnen. Het doel is om zowel homeowners als professionals inzicht te geven in de manier waarop vervuiling kan worden voorkomen en hoe een warmtepompinstallatie langdurig efficiënt blijft functioneren.

Wat is vervuiling in een warmtepompinstallatie?

Vervuiling in een warmtepompinstallatie betreft het opstapelen van aantastingen aan het systeem door stof, vuil, zand, mineralen, algen of bacteriën. Deze vervuiling kan zich voordoen in verschillende delen van het systeem:

Leidingen en aansluitingen: Stof en mineralen kunnen zich in leidingen afzetten, vooral bij gebouwen met hard water.
Filters: Filters zijn bedoeld om vuil te vangen, maar als deze niet regelmatig worden gecontroleerd of gereinigd, kunnen ze vollopen en daardoor het circulatieproces verstoorden.
Verdampers en condensoren: Deze onderdelen zijn gevoelig voor slijtage als ze met vuile vloeistoffen in aanraking komen.
Bronleidingen en bronzijde: Bij bodemwarmtepompen kan vervuiling van de grondwaterbron of afvoerleidingen problemen veroorzaken.
Wisselaars: Ondoorzichtige of vervuild water kan het efficiëntievermogen van wisselaars verminderen.

Als vervuiling zich opbouwt, kan dat leiden tot een verminderde warmtewisseling, verhoogde energieverbruik, verkort levensduur van onderdelen, mechanische storingen, of zelfs vriesproblemen bij lage temperaturen.

Hoe voorkom je vervuiling in een warmtepompinstallatie?

1. Gebruik van leidingfilters

Een van de belangrijkste maatregelen tegen vervuiling is het installeren van leidingfilters aan zowel de bron- als afgiftesijde van de warmtepomp. Deze filters vangen deeltjes zoals stof, zand en mineralen op voor ze in de warmtepomp terechtkomen.

Aanbevolen locatie: Filters moeten worden geplaatst nabij de warmtepomp en in de richting van de waterstroom, zodat het water gefilterd wordt voordat het de warmtepomp binnengaat.
Afsluiters gebruiken: Indien mogelijk, kies filters die zijn voorzien van afsluiters. Dit maakt het mogelijk om de filters jaarlijks eenvoudig te reinigen:
1. Zet de warmtepomp uit.
2. Zet de afsluiters dicht.
3. Spoel de filters met schoon water.
4. Open de afsluiters weer en start de warmtepomp opnieuw.
Controle op ernstige vervuiling: Als een filter ernstig vervuild is, dient men te controleren waar het vuil vandaan komt, want dit kan wijzen op een lek of andere installatieprobleem.

Let op: Filters moeten regelmatig worden gecontroleerd en bij eventuele vervuiling spoelig. Een vuil filter kan het circulatieproces verstoren en de efficiëntie van de warmtepomp verlagen.

2. Correcte ontluchting

Een goede ontluchting is een essentieel onderdeel van een warmtepompinstallatie. Lucht in de leidingen kan ervoor zorgen dat de warmtepomp onvoldoende warmte kan onttrekken of afgeven, wat leidt tot verminderde prestaties of zelfs mechanische storingen.

Automatische ontluchters aanbevolen: Het is aan te raden om automatische ontluchters aan te brengen in het afgiftesysteem. Deze helpen bij het verwijderen van luchtbelletjes die zich kunnen verzamelen in het systeem.
Automatische ontluchters aan de bronzijde afgeraden: Op de bronzijde, waar vaak glycol (antivriesmiddel) wordt gebruikt, is het gebruik van automatische ontluchters niet aan te raden, omdat dit kan leiden tot kristalvorming in de afsluiters, vooral bij lage druk.
Voorbereiding voor eerste start: Bij een nieuwe installatie is het aan te raden om de bronpomp 2 tot 5 dagen continu te laten draaien voor de eerste opstart van de warmtepomp. Dit zorgt voor betere menging van glycol en water en helpt lucht in het systeem te verwijderen.

3. Montage en onderhoud van expansievaten

Expansievaten spelen een belangrijke rol in warmtepompinstallaties, vooral bij systemen die werken met water. Ze helpen bij het compenseren van drukveranderingen bij temperatuurschommelingen.

Voorbeeldmaatregelen:
- Bij warmtepompen met een afgegeven vermogen tot 12 kW is een expansievat van 18 liter aanbevolen.
- Bij vermogens van 12 kW tot 20 kW, is een vat van 25 liter nodig.
- Bij vermogens van 20 kW tot 30 kW, is een vat van 35 liter nodig.
Voorbeeldvoordrukken:
- De voordruk van het expansievat op de bronzijde moet ongeveer 0,5 bar zijn, en de afvulling dient op 1 bar te komen.
- Op de afgiftesijde is de voordruk 1,5 bar, en de afvulling moet op 2 bar komen.
Vuistregel: Een vuistregel is om de grootte van het expansievat gelijk te houden aan de systeeminhoud gedeeld door 25 liter. Bijvoorbeeld: een systeem van 500 liter vloeistof dient een expansievat van 20 liter te bevatten.
Advies: Het is beter om samen met de leverancier het expansievat te bepalen, waarbij de totale waterinhoud en het temperatuurtraject van het systeem worden meegenomen in de berekening.

4. Correcte opstartprocedures

Bij de eerste keer opstarten van een warmtepomp is het belangrijk om enkele technische parameters te monitoren, om ervoor te zorgen dat het systeem correct werkt en vervuiling of lucht in de leidingen voorkomen.

Zuiggastemperatuur: Deze temperatuur dient tussen 4 en 12 graden te liggen. Als deze onder 0°C komt, dient de warmtepomp uitgeschakeld te worden om invriesting van de verdamper te voorkomen.
Delta T: Tijdens de compressorbedrijf dient de delta T (temperatuurverschil tussen bronzijde in en uit) tussen 4 en 5 graden te liggen.
Heetgastemperatuur: Deze dient ten minste 25 K hoger te zijn dan de aanvoertemperatuur, normaal gesproken tussen de 70 en 125°C.
Vloeistoftemperatuur: Deze dient ongeveer gelijk te zijn aan de retourtemperatuur.
Oververhitting: De temperatuur tussen zuiggas- en verdampertemperatuur dient tussen 2 en 8°C te liggen.
Parameters aanpassen: Als deze parameters voldoen, kan het menu van de warmtepomp worden gebruikt om eventuele parameters aan te passen (zoals stooklijn) of accessoires aan te melden. Dit kan per merk en type verschillen.

Let op: Bij het opstarten van een warmtepomp met glycol in de bronzijde is het belangrijk om te zorgen dat deze goed gemengd is met water. Dit voorkomt het ontstaan van luchtkussens of kristalvorming in het systeem.

5. Onderhoud en controle

Regelmatig onderhoud is essentieel om ervoor te zorgen dat de warmtepompinstallatie langdurig en efficiënt blijft functioneren. Hieronder worden enkele aanbevolen acties genoemd:

Jaarlijks reinigen van filters: Filters aan zowel de bronzijde als afgiftesijde dient men jaarlijks te reinigen.
Controle op lucht in leidingen: Vooral bij nieuwe installaties of na uitvalperiodes kan lucht in de leidingen zitten. Dit kan worden opgelost door de bronpomp te laten draaien en automatische ontluchters te gebruiken.
Controle op glycolconcentratie: Bij gebruik van glycol dient de concentratie regelmatig gecontroleerd te worden om vriesproblemen en kristalvorming te voorkomen.
Controle op lage druk en storingen: Bij het opstarten of onderhoud dient men op de hoge- of lage druk storingen te letten, die vaak worden veroorzaakt door lucht in de installatie.
Professionele ingebouwstelling: Het is aan te raden om een professionele inbedrijfstelling te laten uitvoeren door een ervaren installateur of leverancier. Deze controleert de installatie en zorgt ervoor dat alles correct werkt.

Let op: Veel leveranciers bieden de optie van een ingebouwstelling of eerste controle als onderdeel van de aankoop of als aparte service. Hoewel dit extra geld kost, kan het helpen om mogelijke problemen vroegtijdig op te sporen en te voorkomen.

Aanbevolen maatregelen bij het verwarmen van zwembaden

Een warmtepomp kan ook gebruikt worden om een zwembad te verwarmen, maar hierbij zijn een paar belangrijke aandachtspunten:

Zwembadwarmtepomp versus cv-warmtepomp: Het is mogelijk om een aparte zwembadwarmtepomp te gebruiken, vaak een lucht/water-toestel, die geschikt is voor het verwarmen van zwembadwater. Deze warmtepompen hebben een condensor van titanium, die geschikt is voor zwembadwater.
Separate wisselaar nodig: Als een cv-warmtepomp gebruikt wordt voor het verwarmen van een zwembad, dient er een separate zwembadwisselaar aan te worden gekoppeld. Deze wisselaar moet geschikt zijn voor lage temperaturen (max. 45°C primair).
Voorbeeldfout: Een veelgemaakte fout is het gebruik van een wisselaar die 90°C primair vereist, maar die bij 45°C weinig of geen vermogen meer afgeeft.
Energieverbruik: Het vermogen dat nodig is om een binnenzwembad te verwarmen, dient opgeteld te worden bij het vermogen dat nodig is voor de verwarming van het huis en het tapwater. Voor een buitenbad is dit vaak niet nodig, omdat in de zomer het verwarmingsvermogen van het huis niet nodig is.

Let op: Het is aan te raden om bij het verwarmen van een zwembad een professionele installateur te raadplegen**, die bepaalt welk type warmtepomp en wisselaar geschikt zijn voor jouw situatie.

Milieuaspecten van warmtepompen

Hoewel warmtepompen veel voordelen bieden in termen van energiebesparing en CO2-reductie, is het ook belangrijk om de milieuimpact van de productie en installatie te begrijpen.

Productie van warmtepompen: De productie van warmtepompen, net zoals bij zonnepanelen, windmolens, elektrische auto’s en isolatiemateriaal, vraagt energie en grondstoffen. Dit betekent dat de productie een milieubelasting met zich meebrengt.
Levenscyclusanalyse: Toch is er onderzoek dat laat zien dat warmtepompen, tijdens hun levensduur, meer CO2 besparen dan tijdens hun productie wordt uitgestoten. Dit geldt ook voor andere duurzame technologieën.
Europese ontwikkeling: In heel Europa is de warmtepomp een belangrijk onderdeel van de energietransitie. In 2022 werden ongeveer drie miljoen warmtepompen verkocht, en deze warmtepompen samen besparen ongeveer evenveel aardgas als het Nederlandse gasverbruik in 2022. Dit leidt tot een CO2-reductie die gelijk is aan de totale uitstoot van Zweden.
Zweden als voorbeeld: Meer dan de helft van de Zweden heeft een warmtepomp, en het land is een land met koude winters. Dit laat zien dat warmtepompen ook goed functioneren in koude klimaten.

Conclusie: Hoewel de productie van warmtepompen een milieubelasting met zich meebrengt, is de totale levenscyclusanalyse positief. Het gebruik van warmtepompen draagt bij aan de energietransitie en de vermindering van CO2-uitstoot.

Vervuiling en slijtage: een kwestie van installatie en onderhoud

Vervuiling en slijtage in een warmtepompinstallatie zijn vaak het gevolg van niet-optimale installatiepraktijken of niet-gecontroleerd onderhoud. Door het juiste gebruik van filters, leidingontluchters, expansievaten en door de installatie correct in te richten, kan vervuiling worden voorkomen.

Filters en afsluiters: Filters zijn essentieel voor het vangen van vuil, maar moeten regelmatig worden gecontroleerd en gereinigd.
Expansievaten: De juiste grootte en voordruk zijn belangrijk om drukveranderingen te compenseren.
Glycol en lucht: Bij gebruik van glycol dient men te letten op de concentratie en de menging met water. Lucht in de leidingen kan storingen veroorzaken.
Professionele inbedrijfstelling: Een professionele ingebouwstelling is aan te raden om ervoor te zorgen dat het systeem correct werkt.

Let op: Een warmtepomp die goed is geïnstalleerd en regelmatig onderhouden wordt, heeft een langere levensduur en functioneert efficiënter.

Conclusie

De warmtepomp is een krachtige technologie die Nederlanders helpt bij het verwarmen en verkoelen van hun woning. Tegelijkertijd is het belangrijk om ervoor te zorgen dat de installatie correct is geïnstalleerd en regelmatig onderhouden wordt. Vervuiling en slijtage kunnen leiden tot een verlaagde efficiëntie, verhoogde energiekosten en een verkorte levensduur.

Door het juiste gebruik van filters, ontluchters en expansievaten, en door regelmatig onderhoud en professionele controle, kan vervuiling worden voorkomen. Dit zorgt ervoor dat de warmtepompinstallatie langdurig en efficiënt blijft werken, en draagt bij aan de energietransitie en duurzaamheid in de woningbouw.

Een warmtepomp is niet alleen een anti-tankwapen tegen energiekosten, zoals het artikel uit de bron zegt, maar ook een duurzame oplossing die veel voordelen biedt voor de milieu-impact en de energie-onafhankelijkheid van huishoudens.

Bronnen

vervuilde