Het rendement van warmtepompen: COP, SCOP, SPF en andere essentiële indicatoren

Published by Redactie on september 28, 2025 | Category warmtepomp

De overstap naar een warmtepomp wordt steeds populairder, zowel bij particulieren als bij professionals in de bouw- en renovatiebranche. Dit komt grotendeels door de hoge efficiëntie van warmtepompen en de groeiende aandacht voor duurzame verwarming. Maar hoe goed is het rendement van een warmtepomp daadwerkelijk, en wat zijn de belangrijkste indicatoren die hierbij gebruikt worden? In deze artikel zullen we de essentiële parameters, zoals COP, SCOP en SPF, in detail bespreken en uitleggen hoe deze waarden het rendement van warmtepompen bepalen.

Daarnaast zullen we kijken naar de factoren die het rendement van een warmtepomp beïnvloeden, zoals het klimaat, het verwarmingssysteem en het onderhoud. Deze informatie is van groot belang voor iedereen die overweegt om van cv-ketel naar warmtepomp te overstappen of die interesse heeft in het optimaliseren van het energieverbruik in hun woning.

Wat is rendement en waarom is het belangrijk?

Het rendement van een warmtepomp geeft aan hoe efficiënt het apparaat warmte opwekt ten opzichte van de energie die het verbruikt. In tegenstelling tot een klassieke cv-ketel, die warmte genereert door het verbranden van gas of olie, maakt een warmtepomp gebruik van omgevingswarmte – bijvoorbeeld uit de buitenlucht, de grond of het grondwater – en verwerkt deze tot bruikbare warmte via elektriciteit.

Een warmtepomp kan, bijvoorbeeld, met 1 kWh elektriciteit ongeveer 3 kWh omgevingswarmte opwekken, wat resulteert in 4 kWh nuttige warmte. In dit geval zou het rendement 400% zijn. Deze waarde is echter afhankelijk van meerdere variabelen, zoals de buitentemperatuur, de efficiëntie van het systeem en de manier waarop de warmte gebruikt wordt in de woning.

COP: Het rendement op het moment van meting

De Coefficient of Performance (COP) is een van de meest gebruikte maatstaven om het rendement van een warmtepomp te bepalen. COP geeft de verhouding weer tussen de hoeveelheid warmte die een warmtepomp levert en de hoeveelheid elektrische energie die het verbruikt.

Bijvoorbeeld: - Een COP van 4 betekent dat de warmtepomp 4 kWh warmte produceert voor iedere 1 kWh elektriciteit die het verbruikt. - Hoe hoger de COP, hoe efficiënter de warmtepomp werkt.

De COP-waarde is echter een momentopname. Ze wordt gemeten bij specifieke omstandigheden, zoals een bepaalde buitentemperatuur en een bepaalde warmteafgifte. Daarom geeft de COP alleen een beeld van het rendement op dat moment en niet over een langere periode of onder verschillende omstandigheden.

SCOP: Gemiddeld rendement over het stookseizoen

Om een realistischer beeld van het rendement te krijgen, wordt de Seasonal Coefficient of Performance (SCOP) gebruikt. De SCOP is het gemiddelde rendement over het gehele stookseizoen in het klimaat van Midden-Europa. Deze waarde houdt rekening met variaties in buitentemperatuur, temperatuurschommelingen en eventuele stand-by perioden.

De SCOP is daarom een betrouwbaardere maatstaf voor de werkelijke efficiëntie van een warmtepomp dan de COP. In Nederland moet een warmtepomp bijvoorbeeld voldoen aan een minimale SCOP-waarde om in aanmerking te komen voor subsidies.

SPF: Het seizoensrendement

Een alternatieve benaming voor SCOP is Seasonal Performance Factor (SPF). Deze waarde drukt het rendement uit over het gehele stookseizoen. Net als de SCOP geeft de SPF een gemiddelde van het rendement onder verschillende omstandigheden, wat de SPF een betrouwbaarder indicatie oplevert dan de COP. De SPF is vooral relevant bij lucht-waterwarmtepompen en wordt vaak gebruikt om warmtepompen met elkaar te vergelijken.

EER en SEER: Rendement bij koelvermogen

Hoewel COP en SCOP hoofdzakelijk gericht zijn op de verwarmingsefficiëntie van warmtepompen, zijn er ook maatstaven voor de efficiëntie bij koelen. De Energy Efficiency Ratio (EER) geeft het rendement weer bij de productie van koelvermogen. Een EER van 4 betekent bijvoorbeeld dat de warmtepomp 4 kWh koelvermogen levert per 1 kWh elektriciteit. Ook hier geldt dat een hogere waarde betekent dat het systeem efficiënter is.

Net zoals bij COP en SCOP is de EER een momentopname. Daarom wordt ook bij koelvermogen vaak gekeken naar de Seasonal Energy Efficiency Ratio (SEER), die het rendement gemiddeld over een seizoen weergeeft. De SEER is dus een realistischer beeld van de werkelijke efficiëntie van een warmtepomp bij koelen.

Factoren die het rendement van een warmtepomp beïnvloeden

Het rendement van een warmtepomp wordt beïnvloed door meerdere factoren. Hieronder een overzicht van de belangrijkste variabelen:

1. De efficiëntie van de warmtepomp zelf

Hoe efficiënter de warmtepomp is, hoe hoger het rendement. Modernere warmtepompen zijn ontworpen om met minder energie meer warmte te genereren. Dit is vooral relevant bij geavanceerde modellen met een hoge COP of SCOP-waarde.

2. De temperatuur van de warmtebron

De temperatuur van de warmtebron – zoals de buitenlucht of het grondwater – heeft een grote invloed op het rendement. Hoe hoger de temperatuur van de warmtebron, hoe minder extra warmte de warmtepomp zelf hoeft te genereren. Dit betekent dat het rendement hoger is bij hogere brontemperaturen.

3. Het verwarmingssysteem in de woning

Het type verwarmingssysteem heeft ook invloed op het rendement van een warmtepomp. Warmtepompen werken het best in combinatie met lage temperatuur verwarmingssystemen, zoals vloerverwarming. Bij dit type systeem hoeft het water slechts opgewarmd te worden tot 20–35 graden Celsius. Bij een klassiek verwarmingssysteem met radiatoren is de gewenste temperatuur vaak hoger, namelijk 60–80 graden Celsius. Dit betekent dat de warmtepomp harder moet werken om de gewenste temperatuur te bereiken, wat het rendement verlaagt.

4. Het klimaat

Het klimaat beïnvloedt het rendement van een warmtepomp. In de zomer, wanneer de buitentemperatuur hoger is, werkt de warmtepomp efficiënter. In de winter, wanneer het koud is, moet de warmtepomp harder werken, wat het rendement vermindert. Dit is één van de redenen waarom de SCOP of SPF-waarde – die het rendement over het gehele stookseizoen weergeeft – betrouwbaarder is dan de COP-waarde.

5. Het onderhoud

Hoewel warmtepompen weinig onderhoud nodig hebben, is het belangrijk dat ze regelmatig gecontroleerd worden. Een goed onderhouden warmtepomp werkt efficiënter, heeft minder storingen en levert dus een beter rendement. Onderhoud kan bijvoorbeeld bestaan uit schoonmaken van filters, het controleren van het leidingstelsel en het testen van de elektrische componenten.

6. Het gebruik van tapwater

Het gebruik van tapwater kan het rendement van een warmtepomp negatief beïnvloeden. Tapwater moet vaak tot een hogere temperatuur verwarmd worden dan aanvoerwater voor het verwarmingssysteem. Dit betekent dat de warmtepomp extra hard moet werken om het water op te warmen, wat het rendement verlaagt.

Rendement van hybride en all-electric systemen

Naast puur elektrische warmtepompen zijn er ook hybride systemen, waarin een warmtepomp wordt gecombineerd met een klassieke cv-ketel. Deze systemen kunnen het rendement van een warmtepomp verhogen, vooral in koudere klimaten of bij huizen met hoge warmtebehoefte.

Hybride systemen werken doorgaans efficiënter dan een all-electric systeem, omdat de cv-ketel extra warmte kan leveren wanneer de warmtepomp niet efficiënt genoeg werkt. Dit is bijvoorbeeld het geval op zeer koude dagen. De warmtepomp kan dan gebruikt worden bij normale omstandigheden, terwijl de cv-ketel ingeplugd wordt wanneer de buitentemperatuur onder nul zakt.

All-electric systemen zijn daarentegen ideaal voor huizen met goede isolatie en een lage temperatuur verwarmingssysteem. In dergelijke huizen kan een warmtepomp het hele stookseizoen efficiënt werken, zonder dat er extra warmte nodig is van een cv-ketel.

Rendement in vergelijking met een cv-ketel

Een warmtepomp heeft een hoger rendement dan een klassieke cv-ketel. Een cv-ketel heeft een rendement van ongeveer 90–95%, omdat een deel van de verbrandingswarmte verloren gaat. Een warmtepomp, daarentegen, kan een COP-waarde van 3 of hoger hebben. Dit betekent dat de warmtepomp 3 of meer keer zoveel warmte produceert als het elektriciteitsverbruik.

Omdat elektriciteit in Nederland duurder is dan gas, is het belangrijk om de COP- en SCOP-waarden goed te bekijken voordat een warmtepomp geïnstalleerd wordt. In huizen met slechte isolatie of een hoog temperatuur verwarmingssysteem kan het rendement van een warmtepomp snel afnemen, waardoor het energieverbruik stijgt.

Invloed van de woningisolatie

Een goede isolatie van de woning is van essentieel belang voor het rendement van een warmtepomp. Als een woning slecht geïsoleerd is, moet de warmtepomp harder werken om het huis op temperatuur te houden. Dit verhoogt het energieverbruik en vermindert het rendement.

Bij de aankoop of renovatie van een woning is het daarom verstandig om te kijken naar de isolatiewaarde van de muren, vloeren en daken. Ook het aanzet van dubbel of driedubbel glas kan het rendement van een warmtepomp verbeteren, omdat het vermindert hoeveel warmte er verloren gaat via de ramen.

Invloed van het elektriciteitsnet

Het elektriciteitsnet kan ook invloed hebben op het rendement van een warmtepomp. In huizen met een groot verbruik van elektriciteit kan het rendement van de warmtepomp dalen, omdat het systeem minder efficiënt werkt wanneer het continu in gebruik is. Daarom is het verstandig om het elektriciteitsverbruik in kaart te brengen en eventueel aanpassingen te doen, zoals het installeren van een zonnepaneel of een slimme meter.

Subsidies en rendement

In Nederland zijn er subsidies beschikbaar voor de aankoop en installatie van warmtepompen. Deze subsidies zijn bedoeld om de overstap naar duurzame verwarming te stimuleren. Om in aanmerking te komen voor subsidies moet de warmtepomp aan bepaalde rendementseisen voldoen. Deze eisen zijn opgenomen in de Investeringssubsidie duurzame energie (ISDE).

De hoogte van de subsidie hangt af van het type warmtepomp en het vermogen van het systeem. Voor huishoudens die overstappen naar een warmtepomp met een hoge SCOP-waarde is de subsidie vaak hoger. Daarom is het verstandig om vooraf te kijken welke warmtepompen subsidies in aanmerking komen en of ze voldoen aan de rendementseisen.

Conclusie

Het rendement van een warmtepomp is een belangrijke factor bij de keuze voor een duurzame verwarmingsoplossing. De COP, SCOP en SPF zijn essentiële indicatoren om het rendement van een warmtepomp te bepalen. Terwijl de COP een momentopname is, geeft de SCOP of SPF een realistischer beeld van het rendement over een langere periode.

Het rendement van een warmtepomp wordt beïnvloed door meerdere factoren, zoals de temperatuur van de warmtebron, het type verwarmingssysteem, het klimaat en het onderhoud. In huizen met een lage temperatuur verwarmingssysteem en goede isolatie werkt een warmtepomp het meest efficiënt. Daarom is het verstandig om vooraf te kijken naar de isolatiewaarde van de woning en eventuele aanpassingen te overwegen.

Tenslotte is het rendement van een warmtepomp ook bepalend voor de besparing op energiekosten en de terugverdientijd van het investering. Een warmtepomp met een hoge COP of SCOP-waarde heeft een kortere terugverdientijd en levert meer warmte voor hetzelfde bedrag aan elektriciteit.

Bronnen

render