Geluidseisen voor warmtepompen in Nederland: Regels, praktijk en rechtspraak

Published by Redactie on september 28, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

In de jaren dat duurzame energie steeds belangrijker wordt in het bouw- en renovatiebeleid, nemen warmtepompen in populariteit toe. Toch blijft het gebruik van deze installaties soms gepaard gaan met geluidsoverlast. Sinds 2020 gelden nieuwe geluidseisen voor buitenunits van warmtepompen en airconditioners, met als doel geluidsoverlast te beperken en een betere samenleving te creëren. Deze eisen zijn vastgelegd in het Bouwbesluit 2012 en worden nu steeds toegepast in de praktijk, ook met rechterlijke beoordelingen als gevolg.

Dit artikel biedt een overzicht van de huidige geluidseisen voor warmtepompen, de praktische uitwerking ervan, eventuele kritiek op de regels en voorbeelden van rechtszaken die ontstaan zijn door geluidsoverlast. Het artikel is opgebouwd aan de hand van feiten uit diverse bronnen en richt zich op zowel woningeigenaren, installateurs en bouwprofessionals.

Het Bouwbesluit en de geluidseisen voor buitenunits

In Nederland gelden sinds 2020 geluidseisen voor buitenunits van warmtepompen en airconditioners, zoals opgenomen in het Bouwbesluit 2012. Deze eisen zijn van toepassing op alle buitenopgestelde installaties voor warmte- of koudeopwekking, inclusief warmtepompen en airco’s voor woningen en woongebouwen. De eisen zijn vastgelegd in artikel 3.8.2 en 3.9.3 van het Bouwbesluit 2012, waarin het toegestane geluidsniveau op de perceelgrens met andere gebouwen en op ramen en deuren op hetzelfde perceel wordt geregeld.

De regeling beschrijft ook de methoden en omstandigheden voor het meten van het geluidsniveau van deze installaties. Deze regels zijn bedoeld om geluidsoverlast te beperken en het wooncomfort te verbeteren voor buurwoningen.

Aanpassing van geluidseisen voor dag- en nachtbedrijf

Tot voor juli 2020 werd uitgegaan van een gelijk geluidsniveau gedurende het hele etmaal van 35 dB op de perceelgrens. Echter, na een consultatieronde en op aandringen van marktpartijen en brancheverenigingen is een aanpassing gedaan. Sindsdien geldt een onderscheid tussen geluidseisen voor dag- en nachtbedrijf. Dit betekent dat de buitenunit overdag iets meer lawaai mag maken dan ’s avonds. De officiële grens ligt op 40 dB, maar vanwege de aanwezigheid van tonaal geluid (continu geluid van ongeveer dezelfde toonhoogte) moet er nog 5 dB vanaf worden getrokken.

Deze aanpassing is volgens minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken van groot belang. Het stelt bijvoorbeeld een warmtepomp in staat om overdag te worden gebruikt voor het verwarmen van tapwater, wat meer geluid veroorzaakt, zonder dat de eisen voor nachtbedrijf worden geschaad. De exacte maximaal toegestane geluidsniveaus voor dag- en avondbedrijf zijn echter nog niet bekend.

Hulpmiddelen voor het naleven van geluidseisen

Om eigenaren en installateurs te helpen bij het naleven van deze geluidseisen, heeft het Ministerie van Binnenlandse Zaken een rekentool ontwikkeld. Deze tool is ontwikkeld in samenwerking met LBPsight, NVKL, Techniek Nederland, Vereniging Warmtepompen en NVI. De rekentool maakt gebruik van akoestische berekeningen om een inschatting te geven van de geluidsproductie van installaties.

De tool hanteert drie verschillende grondgebonden situaties en vijf situaties voor buitenunits bij appartementenbouw. Hierdoor kunnen gebruikers vooraf bepalen of ze voldoen aan de gestelde geluidseisen. Dit helpt bij het plannen van de installatie en vermindert de kans op klachten van buren.

Praktijkuitvoering en lokale regelgeving

Hoewel het Bouwbesluit nationaal geldt, kunnen lokale regelgevingen extra eisen stellen. In de gemeente Papendrecht bijvoorbeeld zijn er aanvullende beleidsregels opgesteld voor buitenunits van warmtepompen in de wijk Land van Matena. Deze regels zijn vastgelegd in een beleidsregel van het college van de gemeente Papendrecht, die geldt vanaf 17 december 2020. De regels stellen dat een buitenunit niet meer dan gemiddeld 40 dB(A) geluid mag produceren op de erfgrens van elke andere woonbestemming of geluidgevoelige bestemming. Bij tonaal geluid (monotone brom) mag het niveau 35 dB(A) zijn. Daarnaast moet een buitenunit in een gedekte kleur worden uitgevoerd.

De beoordeling van het naleven van deze eisen geschiedt aan de hand van de Handleiding Meten en Rekenen Industrielawaai. Voor de kleur is advies nodig van de Stichting Dorp Stad en Land. Deze lokale regelgeving is een voorbeeld van hoe gemeenten nationale richtlijnen kunnen uitwerken op maat.

Rechtspraak over geluidsoverlast van warmtepompen

In de praktijk is het niet ongebruikelijk dat geluidsoverlast ontstaat door warmtepompen. In het noorden van het land is een geval bekend geworden waarin geluidsoverlast leidde tot een rechtszaak. Een buurvrouw had in 2020 een zwembad laten aanleggen met een warmtepomp die het water verwarmt. De warmtepomp was geplaatst op slechts 40 centimeter van de erfgrens met de achterburen. De pomp werkte dag en nacht, wat leidde tot geluidsoverlast, vooral ’s nachts. De achterburen ervaarden structureel slaaptekort, wat volgens hun verklaring leidde tot gezondheidsproblemen.

De achterburen startten een kort geding en eisten dat de warmtepomp tussen 23.00 uur en 7.00 uur moest worden uitgeschakeld. De rechter gaf deze eis in eerste instantie toe. De buurvrouw ging in hoger beroep. In de beoordeling in hoger beroep stelde het gerechtshof dat geluidsoverlast niet alleen bepaald wordt door het voldoen aan wettelijke normen. Ook de aard, de ernst en de duur van de overlast en de schade die daardoor ontstaat, zijn bepalend. De rechter hecht extra waarde aan de feit dat geluidsoverlast zich voornamelijk ’s nachts voordoet en dat de betrokken partijen daardoor slaapproblemen ervaren.

De uitspraak van het hof benadrukt dat een warmtepomp, ook al voldoet het aan de geluidseisen, onrechtmatige hinder kan veroorzaken als de overlast ernstig is. Dit geval toont aan dat de praktijk van geluidsoverlast door warmtepompen niet alleen technisch, maar ook juridisch een rol speelt.

Kritiek op de geluidseisen

Ondanks dat de regels zijn bedoeld om geluidsoverlast te beperken, zijn er ook kritieke stemmen in de branche. Volgens Rimme van der Ree, directeur van Klimaatexpert, zijn de aanstaande regels voor warmtepompen onuitvoerbaar. Op 1 januari 2021 moesten warmtepompen en airconditioners aan de nieuwe geluidseisen voldoen, en moest het energiegebruik van de gebouwde omgeving worden getoetst middels BENG (Bouw-Energie-Gebouw). Volgens Van der Ree is de regelgeving echter te snel ingevoerd en zou het beter zijn als de Nederlandse regelgeving aansluit bij die in Europa.

De kritiek benadrukt dat de regels niet voldoende zijn getest en dat er mogelijke technische of praktische belemmeringen zijn. Hierdoor zou het voor installateurs en eigenaren lastiger zijn om aan de eisen te voldoen.

Conclusie

De geluidseisen voor warmtepompen in Nederland zijn een belangrijk onderdeel van de regelgeving rondom duurzame energie en wooncomfort. De eisen zijn vastgelegd in het Bouwbesluit 2012 en omvatten zowel nationale als lokaal aangepaste regels. Het verschil tussen dag- en nachtbedrijf is een belangrijke aanpassing die het gebruik van warmtepompen flexibeler maakt, terwijl het wooncomfort van buren wordt gewaarborgd.

In de praktijk blijkt echter dat het naleven van deze eisen niet altijd eenvoudig is. Het gebruik van rekentools en akoestische berekeningen helpt bij het plannen en installeren van warmtepompen. Toch kan geluidsoverlast nog steeds ontstaan, zoals blijkt uit rechtszaken. In zo’n geval is de juridische beoordeling van belang, waarbij niet alleen de technische normen, maar ook de feitelijke overlast en schade worden meegenomen.

Ondanks de goede bedoelingen met deze regels is er kritiek vanuit de branche op de uitvoerbaarheid en de tijdsplanning. De discussie over geluidseisen voor warmtepompen blijft dus relevant, zowel voor woningeigenaren, installateurs als voor beleidsmakers.