Geluidseisen voor warmtepompen in het Besluit bouwwerken leefomgeving (BBL): regelgeving, praktijktoepassing en juridische context

Published by Redactie on september 28, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

De opkomst van warmtepompen als duurzame alternatieven voor aardgasverwarming heeft geleid tot een toename van het aantal geplaatste installaties in woningen en appartementen. Met deze toename zijn ook vragen opgekomen rondom geluidsoverlast, vooral in dichtbebouwde woonwijken. In reactie op deze ontwikkeling zijn wetgevende maatregelen genomen om het geluidsniveau van warmtepompen te beperken, met name via het Besluit bouwwerken leefomgeving (BBL). Dit artikel biedt een overzicht van de juridische, technische en praktische aspecten van de geluidseisen voor warmtepompen, op basis van recente uitspraken, wetgeving en adviezen van deskundigen.

Juridische context: geluidseisen in het BBL

Definitie van de eisen in het BBL

In artikel 4.107 lid 2 en artikel 4.108 lid 3 van het Besluit bouwwerken leefomgeving (BBL) zijn de geluidseisen voor warmtepompen vastgelegd. Deze artikelen stellen dat installaties voor warmte- of koudeopwekking in de buitenruimte — zoals warmtepompen — niet meer dan 40 dB geluid mogen veroorzaken op de perceelgrens van een aangrenzend perceel met woonfunctie. Bovendien mag het geluid dat gemeten wordt bij een open raam of deur van een woning — op hetzelfde of aangrenzend perceel — deze drempel niet overschrijden.

Deze eisen gelden alleen voor woningen en woongebouwen, waarmee vooral buren worden beschermd tegen hinderlijk geluid van buiten geplaatste installaties. Het doel is om een akoestisch woon- en leefklimaat te waarborgen dat aanvaardbaar is voor bewoners.

De 40 dB-grens is gebaseerd op de meet- en rekenvoorschriften die in bijlage IVh van de Omgevingsregeling zijn opgenomen. Deze regels worden gebruikt om het geluidsniveau te berekenen, rekening houdend met de afstand tot het perceel, eventuele afscherming en de toestand van de installatie.

Tijdige aanpassing van de regelgeving

De geluidseisen zijn een recente aanpassing van het Bouwbesluit 2012, die sinds de inwerkingtreding van de Omgevingswet gelden onder de naam Besluit bouwwerken leefomgeving (BBL). De nieuwe artikelen zijn letterlijk overgenomen van hun vorige versie in het Bouwbesluit, namelijk artikel 3.8 lid 2 en artikel 3.9 lid 3.

Deze aanpassing werd genomen om geluidsoverlast door warmtepompen en airco’s te beperken. Minister Cora van Nieuwenhuizen van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft deze regels verder bekrachtigd in het kader van het Klimaatakkoord, waarin duurzame opwarmingssystemen centraal staan. De regering wil hiermee de overgang naar duurzame verwarming vergemakkelijken, zonder dat dit leidt tot onaanvaardbare geluidshinder voor omwonenden.

Praktijktoepassing: berekening en toepassing van geluidseisen

Cumulatieve berekening en toepassing in de praktijk

Hoewel het BBL geen expliciete verplichting legt op het uitvoeren van cumulatieve berekeningen — berekeningen die meerdere geluidsbronnen tegelijk in overweging nemen — is het advies van de Omgevingsdienst hier wel op ingegaan. In een recente uitspraak van de rechtbank werd aangegeven dat het college van bestuur voldoende en degelijk heeft gemotiveerd dat de warmtepompen aan de geluidseisen voldoen, op basis van een theoretische berekening die ook cumulatieve aspecten meeneemt.

Een belangrijk aspect van deze uitspraak is dat het niet nodig is om elke installatie volledig afzonderlijk te beoordelen. Het voldoende aantonen dat aannemelijk is dat de installaties aan de normen voldoen, is genoeg om de vergunning te rechtvaardigen. Dit betekent dat een theoretische berekening, die in het voordeel van de aanvrager is, voldoende rechtsgrondslag kan bieden.

Toepassing van het 40 dB-niveau in verschillende tijden van de dag

De geluidseisen verschillen afhankelijk van de tijd van de dag. Over het algemeen gelden de volgende niveaus:

Dagperiode (6:00 – 18:00): toegestaan geluidsniveau is 45 dB(A)
Avondperiode (18:00 – 23:00) en nachtperiode (23:00 – 6:00): toegestaan geluidsniveau is 40 dB(A)

In de praktijk kan een warmtepomp bijvoorbeeld in de stille modus of dagmaatstand werken, afhankelijk van de instellingen. In een recente juridische beslissing werd onderbouwd dat een warmtepomp die vast staat ingesteld op de stille modus niet in de dag-modus werkt. Hieruit bleek dat het geluidsniveau in de avond en nachtperiode, zelfs bij maximaal vermogen (100% toerental), 8,7 dB(A) overschreed, terwijl het overdag 3,7 dB(A) overschreed.

Hoewel deze niveaus het limiet overschrijden, werd in de uitspraak geconcludeerd dat dit niet automatisch leidt tot onrechtmatige geluidshinder, mits de warmtepomp niet op maximaal vermogen draait. De warmtepomp in kwestie kon bijvoorbeeld op een lagere toerental werken en had voldoende capaciteit om de benodigde warmte op te wekken, zonder het maximaal toegestane geluidsniveau te overschrijden.

Technische aspecten: hoe wordt het geluidsniveau bepaald?

Meet- en rekenvoorschriften

Het geluidsniveau van warmtepompen wordt bepaald aan de hand van het meet- en rekenvoorschrift industrielawaai methode II, dat in bijlage IVh van de Omgevingsregeling staat vastgelegd. Deze methode stelt een standaard voor het berekenen van het geluidsniveau dat een installatie op de perceelgrens veroorzaakt.

De methode houdt rekening met:

Het type en vermogen van de warmtepomp
De afstand tot de perceelgrens
Eventuele afschermingen of obstakels die het geluid kunnen dempen
De omgevingstemperatuur en weersomstandigheden

Het gebruik van deze methode zorgt ervoor dat de geluidseisen objectief en meetbaar zijn, en niet afhankelijk zijn van subjectieve percepties van geluidsoverlast.

Invloed van de locatie en afstand

De locatie waarop een warmtepomp wordt geplaatst, speelt een belangrijke rol in de mate waarin het geluidsniveau aan de regelgeving voldoet. In dichtbebouwde gebieden is het bijvoorbeeld belangrijk om warmtepompen op voldoende afstand van buurpercellen te plaatsen of afscherming te gebruiken om het geluidsniveau te beperken.

De juridische uitspraak meldt dat de Omgevingsdienst ook cumulatieve aspecten heeft beoordeeld. Dit betekent dat de combinatie van meerdere warmtepompen in de buurt niet automatisch leidt tot het overschrijden van het geluidsniveau, zolang de afstand en eventuele afscherming voldoende zijn.

Klachten en melding van geluidsoverlast

Wat doen bij geluidsoverlast?

Hoewel de wetgeving strikte eisen stelt, kan het toch voorkomen dat bewoners geluidsoverlast ervaren. In dat geval is het mogelijk om klacht te indienen bij de betreffende gemeente. In de regio Zuidoost-Brabant, bijvoorbeeld, is een MilieuKlachtenCentrale ingesteld waar klachten kunnen worden geregistreerd via een telefoonnummer of online formulier.

In het kader van de Omgevingswet is het mogelijk dat de gemeente een onderzoek instelt naar de geluidsbron, en eventueel de Omgevingsdienst inschakelt om te beoordelen of de eisen worden nageleefd. Dit is ook van toepassing op geluidsoverlast veroorzaakt door warmtepompen.

Rol van de gemeente in het beheersen van geluidsoverlast

Hoewel de wetgeving via het BBL geluidseisen vastlegt, is het de verantwoordelijkheid van de gemeente om ervoor te zorgen dat deze regels worden nageleefd. In sommige gevallen kan de gemeente extra eisen stellen via een Algemene Plaatselijke Verordening (APV). Dit is vooral het geval in dichtbebouwde wijken of in gebieden waar al eerder klachten zijn geregistreerd.

Europese richtlijnen en ecodesign-eisen

Naast nationale regelgeving zijn er ook Europese ecodesign-richtlijnen die gelden voor warmtepompen en airco’s. Deze richtlijnen stellen eisen aan de energie-efficiëntie en geluidsproductie van deze installaties. Toestellen die meer kabaal maken dan deze richtlijnen, mogen niet op de markt worden gebracht.

Hoewel deze richtlijnen niet direct verplicht zijn voor het geluidsniveau op de perceelgrens, voldoen moderne warmtepompen in de regel ruimschoots aan deze eisen. Minister Ollongren van Wonen benadrukte dit in reactie op Kamervragen over geluidsoverlast veroorzaakt door warmtepompen. Zij benadrukte dat het doel is om zowel klimaatdoelstellingen als akoestische comfort te behouden.

Toekomstige ontwikkelingen en standaarden

Aanpassing van het Bouwbesluit en BENG

De geluidseisen voor warmtepompen worden in de toekomst verder verankerd in het Bouwbesluit. Minister Ollongren heeft aangekondigd dat de geluidseisen voor buitenunits van warmtepompen en airco’s vastgelegd worden in het Bouwbesluit, waardoor er meer duidelijkheid ontstaat over de toegestane geluidsproductie.

Deze aanpassing vindt tegelijk plaats met de invoering van BENG, de nieuwe energieprestatieberekening die vanaf 2020 de EPC moet vervangen. BENG is bedoeld om een betere meetmethode te bieden voor de energieprestatie van woningen, inclusief de invloed van duurzame systemen zoals warmtepompen.

Referentieniveaus en duurzaamheid

De minister presenteerde ook een referentieniveau voor woningisolatie die als basis kan dienen voor het kiezen van warmtepompen. Deze standaard helpt woningeigenaren om te bepalen wanneer een woning goed genoeg is geïsoleerd om aangesloten te kunnen worden op duurzame bronnen met een lager temperatuurwarmte, zoals warmtepompen.

Het doel van deze standaard is om ervoor te zorgen dat warmtepompen efficiënter werken en minder geluid produceren. Bovendien zorgt het voor een betere akoestische prestatie in woonwijken.

Conclusie

De geluidseisen voor warmtepompen, zoals vastgelegd in het Besluit bouwwerken leefomgeving (BBL), vormen een belangrijke maatregel in de overgang naar duurzame verwarming. Deze regels stellen dat warmtepompen niet meer dan 40 dB geluid mogen veroorzaken op de perceelgrens van een aangrenzend perceel met woonfunctie, en dat dit geluidsniveau ook bij open ramen of deuren niet overschreden mag worden.

In de praktijk is het mogelijk om deze eisen te voldoen door warmtepompen op voldoende afstand van buurwoningen te plaatsen of afscherming te gebruiken. Bovendien is het niet verplicht om cumulatieve berekeningen uit te voeren, mits een theoretische berekening aantoont dat de eisen worden nageleefd.

Hoewel de wetgeving strikte normen opleggt, is het ook mogelijk dat bewoners geluidsoverlast ervaren. In dat geval is het mogelijk om klacht in te dienen bij de gemeente, die eventueel onderzoek kan instellen. In de toekomst zullen deze regels verder worden verankerd in het Bouwbesluit en BENG, om zowel klimaatdoelstellingen als akoestische comfort te behouden.