Geothermische warmtepomp installeren: Locaties en voorwaarden in bestaande en nieuwbouw

Published by Redactie on september 28, 2025 | Category warmtepomp

De installatie van een geothermische warmtepomp is een complex proces dat zowel technische kennis als organisatorische voorbereiding vereist. In dit artikel wordt uitgebreid ingegaan op de mogelijke locaties waar een geothermische warmtepomp kan worden geplaatst, met een nadere blik op de specifieke uitdagingen en mogelijkheden die gepaard gaan met het plaatsen van een geothermische warmtepomp op de zolder of binnen in bestaande woningen. Daarnaast wordt ingegaan op de noodzakelijke voorwaarden, zoals grondboringen, bereikbaarheid en efficiëntie.

Wat is een geothermische warmtepomp?

Een geothermische warmtepomp is een systeem dat warmte uit de aardbodem gebruikt om ruimtes te verwarmen of om warm water te genereren. In tegenstelling tot lucht-gebaseerde warmtepompen, die warmte uit de buitenlucht halen, gebruikt een geothermische warmtepomp de constante temperatuur die zich op enkele meters diepte onder de grond bevindt. Omdat deze temperatuur het hele jaar relatief stabiel is, blijft de efficiëntie van de geothermische warmtepomp hoog, ook in de winter.

De werking van een geothermische warmtepomp houdt in dat koudemiddel wordt doorgevoerd via een systeem van buizen die in de grond zijn aangelegd of via een grondboring. Het koudemiddel neemt warmte op uit de grond en geeft deze af aan een platenwisselaar, waar het verder wordt gebruikt voor verwarming of warm water. De cyclus is continu en draait op basis van druk- en temperatuurverschillen.

Locaties voor geothermische warmtepompen

De plaatsing van een geothermische warmtepomp hangt af van het type systeem dat is gekozen en de beschikbare ruimte op locatie. In het geval van een geothermische warmtepomp is er geen traditionele “buitenunit” zoals bij lucht-water of lucht-lucht systemen, aangezien het systeem geheel in de grond of via buiswerken is aangelegd. Toch is er wel een binnenunit nodig, die de warmte verder levert naar het verwarmingssysteem of het warmwaterreservoir.

In de context van bestaande woningen en nieuwbouw zijn verschillende locaties mogelijk voor het plaatsen van de binnenunit:

Zolder: Veel huiseigenaren kiezen ervoor om de binnenunit van de geothermische warmtepomp op de zolder te plaatsen. Dit is een logische keuze, omdat de zolder vaak voldoende ruimte biedt en minder gebruikmaakt van leefruimte. Daarnaast is het vaak eenvoudiger om leidingwerk aan te leggen vanuit de zolder naar de grond.
Begane grond of kelder: Als de zolder niet beschikbaar is of niet geschikt is vanwege beperkte ruimte, kan de binnenunit op de begane grond of in de kelder worden geplaatst. Deze locaties zijn goed geïsoleerd en bieden voldoende ruimte voor onderhoud.
Dak: Hoewel dit minder gebruikelijk is voor een geothermische warmtepomp, is het in sommige gevallen mogelijk om de binnenunit op het dak te plaatsen. Dit is echter afhankelijk van de constructie van het dak en de beschikbaarheid van leidingwerk.

Geothermische warmtepomp op zolder: Uitdagingen en voorwaarden

Het plaatsen van een geothermische warmtepomp op de zolder is een veelvoorkomende keuze in bestaande woningen. Er zijn echter een aantal belangrijke overwegingen en technische voorwaarden die moeten worden meegenomen in de planning.

Ruimte en isolatie

Een zolder moet voldoende ruimte bieden voor de binnenunit van de geothermische warmtepomp. Afhankelijk van het model en de vermogenscapaciteit van de warmtepomp, kan de benodigde ruimte variëren. Het is belangrijk dat er voldoende ruimte is voor onderhoud en eventuele uitbreidingen. Bovendien dient de zolder goed geïsoleerd te zijn, om energieverliezen te voorkomen en om de efficiëntie van het systeem te waarborgen.

Toegang en onderhoud

De binnenunit van de warmtepomp moet goed toegankelijk zijn voor onderhoud. Onderhoud is noodzakelijk om de efficiëntie en de levensduur van de warmtepomp te waarborgen. De zolder moet dus toegankelijk zijn via een trap of lift, en moet de benodigde voorzieningen aanwezig zijn, zoals elektriciteitsaansluitingen en eventueel een wateraansluiting.

Leidingwerk en aansluitingen

Het leggen van leidingwerk vanaf de zolder naar de grond of naar het verwarmingssysteem is een belangrijk onderdeel van de installatie. De geothermische warmtepomp is via buizen verbonden met de grond of met een bron (zoals een vijver of bronwater). Het is daarom essentieel dat de zolder voldoende aansluitingen biedt voor het leggen van deze leidingen.

Geluidsoverlast

Hoewel een geothermische warmtepomp geen buitenunit heeft en dus minder geluid produceert dan een lucht-gebaseerde warmtepomp, is het toch belangrijk om rekening te houden met geluidsoverlast. De binnenunit kan geluiden veroorzaken die naar beneden doorgegeven kunnen worden, vooral als de zolder slecht is geïsoleerd. Het is aan te raden om geluidsabsorberende materialen toe te passen of om de warmtepomp verder van leefruimten te plaatsen.

Geothermische warmtepomp in bestaande woning

De installatie van een geothermische warmtepomp in een bestaande woning vereist een zorgvuldige afweging van ruimtelijke, technische en juridische aspecten. In tegenstelling tot nieuwbouw, is in bestaande woningen vaak minder ruimte beschikbaar voor het leggen van leidingwerk of het plaatsen van units. Bovendien zijn er meer beperkingen qua toegankelijkheid en isolatie.

Beschikbare ruimte

In bestaande woningen is de beschikbare ruimte voor de installatie van een geothermische warmtepomp vaak beperkt. De binnenunit kan op de zolder of in de kelder worden geplaatst, maar het is belangrijk dat er voldoende ruimte is voor onderhoud en eventuele uitbreidingen. Daarnaast moet er voldoende ruimte zijn voor het leggen van leidingwerk naar het verwarmingssysteem of het warmwaterreservoir.

Grondwerken en grondboringen

De installatie van een geothermische warmtepomp vereist grondwerken, zoals het leggen van buizen of het boren van gaten in de grond. In bestaande woningen kan dit een uitdaging zijn, vooral als de grond niet toegankelijk is of als er al bestaande installaties aanwezig zijn. Het is belangrijk om deze werken zorgvuldig te plannen en te uitvoeren, om schade aan de bestaande infrastructuur te voorkomen.

Juridische en regelgevende aspecten

De installatie van een geothermische warmtepomp in een bestaande woning kan beperkingen bevatten op juridisch vlak. Het is belangrijk om te controleren of er beperkingen zijn op grond van de bouwvergunning of de straatcode. Daarnaast is het aan te raden om te controleren of de installatie aansluit op de bestaande elektriciteits- en waterinstallaties.

Geothermische warmtepomp in nieuwbouw

In nieuwbouw is de installatie van een geothermische warmtepomp meestal eenvoudiger en efficiënter. Aangezien de woning nog in de bouw is, kan de warmtepomp al vroeg in het ontwerp worden meegenomen. Dit maakt het mogelijk om de binnenunit op een ideale locatie te plaatsen en om het leidingwerk efficiënt aan te leggen.

Locatie van de binnenunit

In nieuwbouw is de binnenunit van de geothermische warmtepomp vaak op de begane grond, in de kelder of op de zolder geplaatst. Aangezien de woning nog in de bouw is, kan deze locatie zorgvuldig worden gekozen, zodat de warmtepomp goed bereikbaar is voor onderhoud en efficiënt werkt.

Aansluiting en leidingwerk

In nieuwbouw is het eenvoudiger om leidingwerk aan te leggen, omdat de woning nog leeg is en er minder beperkingen zijn qua ruimte. De binnenunit kan direct worden aangesloten op het verwarmingssysteem en het warmwaterreservoir, wat de efficiëntie van de warmtepomp verhoogt.

Efficiëntie en duurzaamheid

In nieuwbouw kan de geothermische warmtepomp worden gekoppeld aan een efficiënt verwarmingssysteem, zoals vloerverwarming of een hybride systeem. Dit zorgt voor een hoge energieefficiëntie en een laag CO₂-uitstootniveau. Bovendien is het in nieuwbouw eenvoudiger om het systeem te optimaliseren, zodat het optimaal aansluit op de behoeften van de gebruiker.

Technische voorwaarden en onderdelen

De installatie van een geothermische warmtepomp vereist een aantal technische onderdelen en voorwaarden die van belang zijn voor de efficiëntie en levensduur van het systeem.

Expansievat

Het expansievat is een belangrijk onderdeel van het warmtepompsysteem. Het zorgt ervoor dat de druk in het systeem stabiel blijft en dat er geen schade ontstaat door thermische uitzetting. De grootte van het expansievat hangt af van het vermogen van de warmtepomp en de totale waterinhoud van het systeem. Er zijn vuistregels beschikbaar voor de keuze van de juiste grootte van het expansievat.

Voor systemen tot 12 kW afgegeven vermogen is een expansievat van 18 liter nodig voor zowel de bronzijde als de afgiftezijde.
Voor systemen tussen 12 kW en 20 kW is een expansievat van 25 liter nodig.
Voor systemen tussen 20 kW en 30 kW is een expansievat van 35 liter nodig.

De voordruk van het expansievat moet zorgvuldig worden ingesteld, afhankelijk van de bronzijde en de afgiftezijde. Voor de bronzijde is een voordruk van 0,5 bar aan te raden, en voor de afgiftezijde een voordruk van 1,5 bar. De afvullingsdruk voor de bronzijde is 1 bar, en voor de afgiftezijde 2 bar.

Kunststof bronwater reservoir

Sommige fabrikanten leveren een kunststof bronwater reservoir mee met de geothermische warmtepomp. Dit reservoir is ontworpen om het bronwater te ontdoen van luchtbellen en om de efficiëntie van het systeem te verbeteren. Het is echter aan te raden om dit reservoir niet te gebruiken en in plaats daarvan een expansievat te plaatsen. Een expansievat is meestal voldoende voor het reguleren van de druk in het systeem en zorgt bovendien voor een hogere efficiëntie.

Onderhoud en service

Ondanks de lage onderhoudsbenodigdheden van een geothermische warmtepomp, is regelmatig onderhoud noodzakelijk om de efficiëntie en levensduur van het systeem te waarborgen. Het is belangrijk om te controleren of de binnenunit goed bereikbaar is voor onderhoud, zodat eventuele problemen snel kunnen worden opgelost. Bovendien is het aan te raden om een servicecontract af te sluiten met een erkende warmtepompinstallateur, zodat het systeem regelmatig kan worden gecontroleerd en onderhouden.

Samenvatting

De installatie van een geothermische warmtepomp is een efficiënte en duurzame keuze voor verwarming en warm water. De keuze van de juiste locatie voor de binnenunit is van groot belang voor de efficiëntie en de levensduur van het systeem. In bestaande woningen is het vaak mogelijk om de binnenunit op de zolder te plaatsen, mits er voldoende ruimte en toegang beschikbaar zijn. In nieuwbouw is de installatie eenvoudiger en efficiënter, omdat de locatie van de binnenunit al vroeg in het ontwerp kan worden meegenomen.

Het leggen van leidingwerk en het uitvoeren van grondboringen zijn essentiële onderdelen van de installatie, en vereisen een zorgvuldige voorbereiding. Bovendien zijn technische onderdelen zoals het expansievat en het bronwater reservoir belangrijk voor de werking van het systeem. Het is belangrijk om de juiste keuze te maken op basis van de energiebehoeften van de woning en de beschikbare ruimte.

De efficiëntie van een geothermische warmtepomp is hoog, vooral in vergelijking met lucht-gebaseerde warmtepompen, vanwege de constante temperatuur in de grond. Door de warmtepomp correct te installeren en regelmatig onderhoud te geven, kan het systeem jarenlang efficiënt werken en bijdragen aan een duurzame verwarming.