Oorzaak en oplossingen voor pendelen bij warmtepompinstallaties

Published by Redactie on september 28, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

Een warmtepomp is een efficiënte en duurzame manier om een woning te verwarmen en koelte te bieden. Toch zijn er technische uitdagingen bij het installeren en gebruiken van een warmtepompinstallatie, waarbij het fenomeen van pendelen — het te vaak in- en uitschakelen van de compressor — een belangrijke factor is. Pendelen kan de levensduur van de installatie verkorten, het rendement verlagen en het energieverbruik doen stijgen.

In dit artikel bespreken we de oorzaak van pendelen bij warmtepompinstallaties, de gevolgen en mogelijke oplossingen, met een focus op technische aspecten die duidelijk zijn afgeleid uit de verstrekte informatie. We zullen ook ingaan op het gebruik van een buffervat als effectieve maatregel om het pendelen te verminderen en de efficiëntie van de warmtepomp te verhogen.

Wat is pendelen bij een warmtepomp?

Pendelen bij een warmtepomp verwijst naar het te vaak in- en uitschakelen van de compressor. Dit fenomeen ontstaat wanneer de warmtepomp niet voldoende lading heeft om continu te werken, waardoor het systeem zich constant moet aanpassen aan de warmtevraag. Volgens bron [1], is pendelen een oorzaak van vroegtijdige slijtage van de compressor, wat de levensduur van de warmtepomp kan verkorten.

Bron [2] bevestigt dit en benadrukt dat een te klein vermogen van de warmtepomp kan leiden tot een situatie waarin de compressor te vaak moet aanschakelen. Een te groot vermogen kan hetzelfde effect hebben, omdat de warmtepomp dan zijn warmte niet efficiënt kan kwijt en dus ook moet pendelen. Dit betekent dat het probleem van pendelen niet alleen voorkomt bij te kleine warmtepompen, maar ook bij te grote installaties.

Het gevolg van pendelen is dat de warmtepomp minder efficiënt werkt. De COP (Coefficient of Performance) — een maat voor het rendement van een warmtepomp — daalt bij frequent in- en uitschakelen. Dit zorgt voor een hoger stroomverbruik en verhoogde kosten. Bovendien wordt het comfort in het huis beïnvloed, omdat de temperatuur minder stabiel is en er sprongen in warmtegevoel kunnen voorkomen.

Oorzaak van pendelen bij warmtepompinstallaties

1. Verkeerd gedimensioneerde warmtepomp

Een belangrijke oorzaak van pendelen is een verkeerd gedimensioneerde warmtepomp. Volgens bron [2], is het essentieel om de warmtepomp correct te dimensioneren op basis van het warmteverlies van de woning. Een te kleine warmtepomp kan niet voldoen aan de warmtevraag, waardoor de compressor zich continu moet inschakelen. Een te grote warmtepomp daarentegen levert te veel warmte tegelijk, waardoor het systeem niet continu kan werken en dus moet pendelen.

2. Onvoldoende warmteopslagcapaciteit

Een tweede oorzaak van pendelen is een onvoldoende warmteopslagcapaciteit in het systeem. Bron [1] legt uit dat een buffervat een essentieel onderdeel kan zijn van een warmtepompinstallatie om het pendelen te verminderen. Het buffervat zorgt voor een tijdelijke opslag van warme lading, waardoor de compressor niet meteen moet aanschakelen bij elke kleine verandering in de warmtevraag. Deze opslagcapaciteit stabiliseert het systeem en vermindert het aantal keren dat de compressor moet in- en uitschakelen.

Bron [3] bevestigt dit en benadrukt dat het gebruik van een buffervat wordt aanbevolen door vrijwel alle warmtepompfabrikanten. Het buffervat zorgt ervoor dat de totale thermische capaciteit van het verwarmingssysteem toeneemt, wat het systeem robuuster maakt tegen schommelingen in de warmtevraag.

3. Laagtemperatuurverwarming en cv-systemen

Een derde oorzaak van pendelen is het gebruik van een cv-systeem dat niet compatibel is met laagtemperatuurverwarming. Bron [3] en [4] benadrukken dat warmtepompen het meest efficiënt werken bij laagtemperatuurverwarming, zoals vloerverwarming of speciale lage temperatuurradiatoren. Bij hogere aanvoertemperaturen moet de warmtepomp harder werken, wat leidt tot meer slijtage en een groter risico op pendelen.

Bron [4] legt uit dat bij een cv-systeem met hoge aanvoertemperaturen de warmtepomp zijn warmte sneller moet afgeven, wat de compressor in de verkeerde richting kan duwen. Dit is een indirecte oorzaak van pendelen, omdat het systeem niet kan werken in een stabiele modus.

4. Onvoldoende ventilatie of warmteverlies

Een vierde oorzaak van pendelen kan het resultaat zijn van onvoldoende ventilatie of warmteverlies in de woning. Bron [4] benadrukt dat het openzetten van ramen tijdens de verwarm- en koelperiode kan leiden tot inefficiëntie en kan het systeem dwingen om te pendelen om de gewenste temperatuur te handhaven. Dit is een gevolg van het feit dat het warmteverlies te groot is om met de huidige warmteproductie te compenseren.

5. Software- of regelingsproblemen

Ten slotte kan pendelen ook ontstaan door software- of regelingsproblemen. Bron [5] beschrijft een geval waarin een warmtepomp van Daikin technisch goed functioneerde, maar het rendement bij het verwarmen van tapwater ontoereikend was. De oorzaak lag in de regeling, die niet optimaal was afgesteld op de specifieke toepassing. Dit benadrukt dat zelfs technisch betrouwbare installaties problemen kunnen geven als de software of regeling niet goed afgesteld is.

Gevolgen van pendelen bij een warmtepomp

1. Verkorte levensduur van de compressor

De belangrijkste gevolg van pendelen is een verkorte levensduur van de compressor. Bron [1] en [2] benadrukken dat het te vaak in- en uitschakelen van de compressor leidt tot vroegtijdige slijtage. De slijtage neemt toe met elk korte schakeling, wat uiteindelijk kan leiden tot een defect en vervanging van de compressor. Dit zorgt voor extra kosten en onderbreking van de verwarming.

2. Verhoogd energieverbruik

Een tweede gevolg van pendelen is een verhoogd energieverbruik. Bron [3] legt uit dat bij een warmtepomp het rendement — uitgedrukt in COP — dalen wanneer de compressor vaak in- en uitschakelt. Dit betekent dat de warmtepomp meer energie moet verbruiken om hetzelfde resultaat te bereiken. De stroomrekening stijgt daardoor, wat tegenstrekt met de duurzame voordelen van een warmtepomp.

3. Onstabiel binnenklimaat

Een derde gevolg van pendelen is een onstabiel binnenklimaat. Bron [4] benadrukt dat het frequent in- en uitschakelen van de compressor leidt tot temperatuurschommelingen in de woning. Dit heeft een negatief effect op het comfort van de bewoners, omdat de temperatuur niet stabiel is en er sprongen in warmtegevoel kunnen voorkomen.

4. Verhoogde onderhoudskosten

Een vierde gevolg van pendelen is dat de onderhoudskosten stijgen. Bron [1] en [2] benadrukken dat het vroegtijdige slijten van de compressor en andere onderdelen leidt tot meer onderhoud en vervangingen. Dit zorgt voor extra kosten en vermindert de kosteneffectiviteit van de warmtepompinstallatie.

Oplossingen voor pendelen bij warmtepompinstallaties

1. Correcte dimensionering van de warmtepomp

De eerste en belangrijkste oplossing voor pendelen is de correcte dimensionering van de warmtepomp. Bron [2] benadrukt dat het vermogen van de warmtepomp moet worden afgesteld op het warmteverlies van de woning. Dit houdt in dat de warmtepomp niet te klein of te groot is, maar het juiste vermogen heeft om de warmtevraag te voldoen. Bij te kleine warmtepompen is het noodzakelijk om het vermogen te verhogen, terwijl bij te grote installaties het vermogen moet worden verlaagd.

2. Gebruik van een buffervat

Een tweede oplossing voor pendelen is het gebruik van een buffervat. Bron [1] en [3] leggen uit dat een buffervat een essentieel onderdeel kan zijn van een warmtepompinstallatie. Het buffervat zorgt voor een tijdelijke opslag van warme lading, waardoor de compressor niet meteen moet aanschakelen bij elke kleine verandering in de warmtevraag. Dit stabiliseert het systeem en vermindert het aantal keren dat de compressor moet in- en uitschakelen.

Bron [1] benadrukt dat het gebruik van een buffervat de werking van de warmtepomp significant kan verbeteren, vooral in termen van stabiliteit, efficiëntie en levensduur van de installatie. Bron [4] bevestigt dit en legt uit dat een buffervat de warmtepomp stabiel laat werken, wat leidt tot minder slijtage en een langere levensduur.

3. Overgang naar laagtemperatuurverwarming

Een derde oplossing voor pendelen is de overgang naar laagtemperatuurverwarming. Bron [3] benadrukt dat warmtepompen het meest efficiënt werken bij laagtemperatuurverwarming, zoals vloerverwarming of speciale lage temperatuurradiatoren. Bij hogere aanvoertemperaturen moet de warmtepomp harder werken, wat leidt tot meer slijtage en een groter risico op pendelen.

4. Optimalisatie van de ventilatie

Een vierde oplossing voor pendelen is het optimaliseren van de ventilatie. Bron [4] benadrukt dat het openzetten van ramen tijdens de verwarm- en koelperiode kan leiden tot inefficiëntie en kan het systeem dwingen om te pendelen om de gewenste temperatuur te handhaven. Dit is een gevolg van het feit dat het warmteverlies te groot is om met de huidige warmteproductie te compenseren.

5. Software- en regelingsaanpassingen

Ten slotte kan pendelen worden voorkomen door software- en regelingsaanpassingen. Bron [5] beschrijft een geval waarin een warmtepomp van Daikin technisch goed functioneerde, maar het rendement bij het verwarmen van tapwater ontoereikend was. De oorzaak lag in de regeling, die niet optimaal was afgesteld op de specifieke toepassing. Dit benadrukt dat zelfs technisch betrouwbare installaties problemen kunnen geven als de software of regeling niet goed afgesteld is.

Conclusie

Pendelen bij een warmtepompinstallatie is een technisch fenomeen dat kan leiden tot vroegtijdige slijtage van de compressor, verhoogd energieverbruik, onstabiel binnenklimaat en verhoogde onderhoudskosten. De oorzaak van pendelen kan variëren van verkeerd gedimensioneerde warmtepompen tot onvoldoende warmteopslagcapaciteit en ongeschikte cv-systemen.

De oplossingen voor pendelen zijn gericht op het corrigeren van deze oorzaken. Dit omvat de correcte dimensionering van de warmtepomp, het gebruik van een buffervat, de overgang naar laagtemperatuurverwarming, het optimaliseren van de ventilatie en eventuele software- of regelingsaanpassingen. Door deze maatregelen te nemen, kan het pendelen worden verminderd en de efficiëntie van de warmtepompinstallatie worden verhoogd.

Voor zowel woningeigenaren als professionele installateurs is het belangrijk om deze kwesties goed te begrijpen en te voorzien bij het ontwerp en installeren van warmtepompinstallaties. Een stabiel en efficiënt systeem levert langdurige voordelen in termen van energiebesparing, comfort en duurzaamheid.

Bronnen

oorzaak
koel