Warmtepompen in de woningbouw: Kiezen, installeren en optimaliseren

Published by Redactie on september 28, 2025 | Category warmtepomp

In de huidige woningbouw en renovatiepraktijk speelt de warmtepomp een steeds groter rol als duurzame verwarmingsoplossing. Onder druk van de klimaatdoelstellingen en de stijgende energiekosten kiezen steeds meer huiseigenaren en woningbouwers voor warmtepompen als alternatief voor de traditionele cv-ketel. In dit artikel bespreken we de technische mogelijkheden, geschiktheid van woningen, aanpassingen die nodig kunnen zijn, en de financiële en ecologische voordelen van het gebruik van een warmtepomp in de woningbouw. Op basis van meerdere betrouwbare bronnen uit het milieu-, energie- en woningbouwgebied geven we een overzicht van de huidige situatie en praktische richtlijnen voor het inzetten van warmtepompen.

Wat is een warmtepomp?

Een warmtepomp is een technische installatie die warmte uit de omgeving (buitenlucht, bodem of ventilatielucht) verwerkt naar een bruikbare temperatuur voor verwarming en warmwaterbereiding in een woning. In principe werkt een warmtepomp vergelijkbaar met een koelkast, maar dan in omgekeerde richting. In plaats van warmte uit het binnenklimaat weg te halen, haalt de warmtepomp warmte uit de omgeving en brengt die over naar de woning. Daarbij wordt elektriciteit gebruikt om het proces aan te drijven.

Er zijn drie hoofdtype warmtepompen die in de woningbouw worden toegepast:

Lucht/water-warmtepomp: Haalt warmte uit de buitenlucht en levert verwarming en warm water aan via een verwarmingssysteem.
Water/water-warmtepomp: Haalt warmte uit een openbron zoals grondwater of oppervlaktewater. Vaak toegepast in grotere woningbouwprojecten of utiliteitsgebouwen.
Ventilatielucht/water-warmtepomp: Haalt warmte uit de ventilatielucht van een woning en gebruikt die voor warmwaterbereiding.

Daarnaast onderscheidt men volledig elektrische warmtepompen (all-electric) en hybride warmtepompen, die werken samen met een cv-ketel.

Geschiktheid van woningen voor warmtepompen

Een belangrijk aspect bij de keuze van een warmtepomp is de isoleringskwaliteit van de woning. Een warmtepomp werkt efficiënter in een goed geïsoleerde woning, omdat er dan minder warmte verloren gaat via de muren, daken, ramen en vloeren. De meeste bronnen wijzen hierop, met name bij het inzetten van een volledig elektrische warmtepomp.

Bouwjaar en isolatiegraad

Volgens bron 1 is de isolatiekwaliteit van huizen afhankelijk van het bouwjaar:

Huizen gebouwd tussen 1992 en 1999: Redelijk geïsoleerd.
Vanaf 2000: Steeds betere isolatie.
Vanaf 2009: Goed tot zeer goed geïsoleerd.

In huizen die vanaf 2000 zijn gebouwd is het vaak mogelijk om zonder aanpassing over te stappen op een volledig elektrische warmtepomp. Voor huizen die voor 1992 zijn gebouwd is de geschiktheid afhankelijk van eventuele verbeteringen aan de isolatie.

Glas

Een belangrijke factor is ook het type glas in de woning. HR++-glas is beter geïsoleerd dan gewoon dubbel glas. In huizen met gewoon dubbel glas is het aan te raden om te wisselen naar HR++-glas in ruimtes die worden verwarmd, zoals woonkamer, keuken en badkamer.

Afgiftesysteem

Een warmtepomp levert warmte op bij een lager watertemperatuur dan een traditionele cv-ketel. Dit betekent dat het afgiftesysteem – zoals radiatoren of convectoren – aangepast moet zijn om voldoende warmte af te geven bij deze lagere temperatuur. Hierbij kunnen grotere radiatoren of vloerverwarming aangeraden worden.

Volledige versus hybride warmtepomp

Er zijn twee hoofdtypen warmtepompen die geschikt zijn voor woningbouw: de volledige warmtepomp en de hybride warmtepomp. Beide hebben hun eigen voor- en nadelen.

Volledige warmtepomp (all-electric)

Een volledige warmtepomp vervangt de cv-ketel volledig en zorgt voor zowel verwarming als warm water. Deze warmtepomp is geschikt voor huizen die redelijk tot goed geïsoleerd zijn. Het systeem bestaat uit een buitenunit en een binnenunit. De binnenunit bevat een warmtewisselaar en een voorraadvat voor warm water. Sommige modellen kunnen het voorraadvat los geplaatst worden.

Voordeel van de volledige warmtepomp is dat er geen gasinstallatie meer nodig is, wat de woning volledig op elektriciteit kan doen draaien. Dit is gunstig bij de toekomstige gasstapel en kan in combinatie met zonnepanelen leiden tot een vrijwel zelfvoorzienende woning.

Hybride warmtepomp

Een hybride warmtepomp werkt samen met een cv-ketel. De warmtepomp zorgt voor de verwarming in de meeste situaties, terwijl de cv-ketel als back-up dient bij extreme koudte of voor warmwaterbereiding. Deze oplossing is geschikt voor huizen met minder goede isolatie, omdat er dan minder afhankelijkheid is van het afgiftesysteem.

De hybride warmtepomp is een populaire keuze in bestaande woningen, vooral bij huurwoningen (bron 4). De investering is lager dan bij een volledige warmtepomp, en er hoeven minder aanpassingen aan de woning gemaakt te worden.

Factoren die de geschiktheid bepalen

De geschiktheid van een woning voor een warmtepomp hangt af van meerdere factoren:

Grootte van de woning: Hoe groter de woning, hoe meer warmte nodig is. Hierdoor is de warmtepomp groter en kan de installatie duurder worden.
Woninggebruik: Een woning met meerdere inwoners of grotere verwarmingsruimtes heeft meer warmte nodig.
Isolatie: Een goed geïsoleerde woning benodigt minder warmte, waardoor een warmtepomp efficiënter werkt.
Afgiftesysteem: Vloerverwarming of radiatoren met voldoende capaciteit zijn belangrijk voor het afgeven van warmte bij lage watertemperaturen.
Ventilatie: Een energiezuinig ventilatiesysteem, bijvoorbeeld met warmtewisseling, kan de efficiëntie verhogen.

Soorten warmtepompen en toepassingen

De keuze voor een bepaalde warmtepomp hangt af van de energiebron, de grootte van de woning en de technische voorwaarden. De drie belangrijkste soorten zijn:

Lucht/water-warmtepomp

Deze warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht. Het is de meest populaire keuze in woningbouwprojecten, omdat het relatief eenvoudig is om te installeren. Het vereist een buitenunit en een binnenunit.

Voordeel: goed toegankelijk, eenvoudige installatie.

Nadelen: minder efficiënt bij extreme kou, geluidsniveau kan hoger zijn.

Water/water-warmtepomp

Deze warmtepomp haalt warmte uit grondwater of oppervlaktewater. Het is vaak toegepast in grotere woningbouwprojecten of utiliteitsgebouwen, waar een centrale bron beschikbaar is.

Voordeel: hoge efficiëntie, minder afhankelijk van buitentemperatuur.

Nadelen: complexe installatie, hogere investeringskosten, vereist toegang tot een openbron.

Ventilatielucht/water-warmtepomp

Deze warmtepomp maakt gebruik van de ventilatielucht in een woning. Het is geschikt voor woningen met mechanische ventilatie. De warmte uit de afgezogene lucht wordt gebruikt voor warmwaterbereiding.

Voordeel: efficiënte warmteopwekking uit afvalwarmte.

Nadelen: beperkt vermogen, niet geschikt voor verwarming van de volledige woning.

Kostenefficiëntie en subsidies

Het inzetten van een warmtepomp vraagt een investering, maar heeft ook een aantal voordelen op de lange termijn:

Kostenefficiëntie

Een warmtepomp heeft een hoge COP (Coefficient of Performance), wat betekent dat hij per kilowattuur stroom meerdere kilowattuur warmte kan leveren. Dit maakt de warmtepomp energiezuinig en goedkoper op de lange termijn vergeleken met een traditionele cv-ketel. De COP-waarde ligt meestal tussen de 3 en 5.

Subsidies

Er zijn meerdere subsidies beschikbaar voor de installatie van warmtepompen, afhankelijk van de regio en het type woning. In Flevoland is bijvoorbeeld een subsidie voor warmtepompen beschikbaar (bron 3). In het kader van de nationale energietransitie is het aangemoedigd om duurzame verwarmingsoplossingen te kiezen, wat ook kan leiden tot financiële ondersteuning.

Aanpassingen en optimalisatie

Om een warmtepomp efficiënt te laten werken is het vaak noodzakelijk om aanpassingen aan te brengen aan de woning:

Isolatie verbeteren

Goede isolatie is essentieel voor een warmtepomp. Dit geldt vooral bij het inzetten van een volledige warmtepomp. Verbeteringen aan de dakisolatie, spouwmuur en vloerisolatie kunnen het rendement van de warmtepomp aanzienlijk verhogen.

Afgiftesysteem aanpassen

Bij een warmtepomp is het belangrijk dat het afgiftesysteem voldoende warmte kan afgeven bij lage watertemperaturen. Radiatoren of convectoren met een groter oppervlak of vloerverwarming zijn geschikt voor deze doeleinden.

Ventilatiesysteem optimaliseren

Een ventilatiesysteem met warmtewisseling kan de energiezuinigheid verhogen. Dit is vooral relevant bij ventilatiewarmtepompen, waarbij de afgezogene lucht als warmtebron wordt gebruikt.

Toekomst en duurzaamheid

De toekomst van verwarming in de woningbouw ligt bij duurzame oplossingen zoals warmtepompen. Omdat het gebruik van gas in de woningbouw wordt afgeschaft, is het aangemoedigd om op elektriciteit over te stappen. In combinatie met zonnepanelen en een warmtepomp kan een woning bijna volledig op duurzame energie draaien.

Volgens bron 3 is een warmtepomp in nieuwbouw de beste keuze voor verwarming. In bestaande woningen is het echter belangrijk om eerst de isolatie en het afgiftesysteem te verbeteren voordat een warmtepomp geïnstalleerd kan worden.

Conclusie

De keuze voor een warmtepomp in de woningbouw hangt af van meerdere factoren, waaronder het bouwjaar, de isolatiekwaliteit en het afgiftesysteem. Beide types – volledige en hybride warmtepompen – zijn geschikt voor woningen, afhankelijk van de situatie. Een volledige warmtepomp is ideaal voor goed geïsoleerde woningen en biedt een volledige overgang op elektriciteit. Een hybride warmtepomp is een goede oplossing voor bestaande huizen en huurwoningen, waarbij minder aanpassingen nodig zijn.

In de toekomst zal de warmtepomp een steeds belangrijkere rol spelen in de woningbouw, vooral in combinatie met duurzame energiebronnen en verbeterde isolatie. Met behulp van subsidies en technische optimalisaties kan de investering in een warmtepomp rendabel en duurzaam zijn.

Het is belangrijk om de woning goed voor te bereiden op een warmtepompinstallatie. Dit betreft niet alleen de technische aspecten, maar ook het energiegebruur en de financiële planning. Een professionele installatie is essentieel om de efficiëntie en de levensduur van de warmtepomp te waarborgen.

Bronnen

woningen