Uitzonderingen op de verplichte installatie van warmtepompen in Nederland: een overzicht voor woningeigenaren

Published by Redactie on september 28, 2025 | Category warmtepomp

De overstap naar duurzame verwarmingsoplossingen is in volle gang in Nederland. Eind 2022 stond de regering voor de verplichte installatie van warmtepompen bij vervanging van de cv-ketel, gepland voor 2026. Echter, de plannen zijn inmiddels gewijzigd, en niet alle woningeigenaren zijn verplicht een warmtepomp te installeren. Er zijn meerdere uitzonderingen op de verplichting, afhankelijk van de situatie van de woning, de technische haalbaarheid, de financiële situatie en de toekomstplannen van de gemeente.

In dit artikel geven we een overzicht van de uitzonderingen op de verplichting om een warmtepomp te installeren. We behandelen technische, financiële, juridische en praktische aspecten van deze uitzonderingen. Daarnaast bespreken we hoe eigenaren in terecht kunnen komen bij het overwegen van alternatieven, subsidies en eventuele vergunningprocedures. Het artikel is bedoeld voor woningeigenaren, verbouwers en professionals in de sector, met het doel om helderheid te verschaffen over wanneer en hoe de verplichting op hen van toepassing kan zijn.

De verplichting van de warmtepomp en haar wijziging

Tot voor kort stond gepland dat bij vervanging van een cv-ketel vanaf 2026 een warmtepomp verplicht zou worden. Dit maatregel was bedoeld om de CO2-uitstoot te verminderen en het land op weg te brengen naar de klimaatdoelstellingen van 2050. Echter, in januari 2024 werd het hoofdlijnenakkoord 'HOOP, LEF en TROTS' van de regeringspartijen VVD, PVV, NSC en BBB aangegond, waarin deze verplichting werd geschrapt. Het kabinet besloot om dit beleid van koers te keren, omdat de maatregel niet haalbaar was voor alle huishoudens en het niet voor iedereen rendabel was.

Daarmee is de verplichte installatie van een warmtepomp bij vervanging van de cv-ketel officieel verlaten. Toch geldt het beleid dat Nederland op weg moet naar een CO2-neutrale woningbouwsector. Dit betekent dat woningeigenaren aangemoedigd worden om duurzame verwarmingsoplossingen te overwegen, maar geen verplichte keuze meer hoeven te maken.

Uitzonderingen op de verplichting

Hoewel de verplichting is geschrapt, zijn er nog steeds situaties waarin het niet mogelijk of wenselijk is om een warmtepomp te installeren. Deze uitzonderingen zijn van toepassing op woningen die op technische, juridische of praktische gronden niet geschikt zijn voor een warmtepomp. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste uitzonderingen, zoals deze zijn beschreven in de beschikbare bronnen.

1. Monumentale woningen

In sommige gevallen is het installeren van een warmtepomp niet mogelijk in een monumentale woning, omdat dit zou leiden tot een schade aan de historische waarde van het gebouw. Monumentale woningen zijn vaak van historisch belang en moeten behouden blijven in hun oorspronkelijke vorm en staat. Aanpassingen zoals het plaatsen van een buitenunit of het aanbrengen van isolatie kunnen soms niet worden gedaan zonder dat historische delen van het huis worden aangetast.

In dergelijke gevallen kan een uitzondering worden aangevraagd bij de gemeente. De uitzondering wordt beoordeeld op basis van de mate van schade aan het monument, de technische haalbaarheid van alternatieven en de mogelijkheid om duurzame verwarming op een andere manier te realiseren.

2. Appartementen met beperkte mogelijkheid tot aanpassing

Appartementseigenaren kunnen ook in aanmerking komen voor een uitzondering, vooral wanneer de installatie van een warmtepomp niet mogelijk is zonder goedkeuring van de Vereniging van Eigenaren. In dichtbebouwde wijkwoonwijken of appartementencomplexen kan het plaatsen van een buitenunit bijvoorbeeld niet zonder toestemming van andere bewoners, of is er geen geschikte plek voor de installatie.

Daarnaast kan het installeren van een warmtepomp leiden tot geluidsoverlast, wat in appartementencomplexen vaak niet wenselijk is. In dergelijke gevallen kan ook een uitzondering worden aangevraagd.

3. Lange terugverdientijd

Een van de meest opvallende uitzonderingen is die van de terugverdientijd van een warmtepomp. Volgens recente berekeningen ligt voor bijna 90% van de Nederlandse huishoudens de terugverdientijd van een warmtepomp langer dan zeven jaar. Dit betekent dat het niet rendabel is om zo’n investering te doen, vooral in tijden van hoge energiekosten en onzekerheid.

De terugverdientijd is de tijd die nodig is om de investering in een warmtepomp terug te verdienen via energiebesparing. Bij hoge gasprijzen en lage verwarmingverbruik kan dit tijdsverloop langer zijn. Voor huishoudens die hierin vallen, was er een uitzondering op de verplichting, mits het gasverbruik onder de 1500 kubieke meter per jaar lag.

Hoewel de verplichting is geschrapt, is het belangrijk om de financiële haalbaarheid van een warmtepomp voor ieder huishouden afzonderlijk te beoordelen. Voor huishoudens waarbij de terugverdientijd langer is dan zeven jaar, is het aanbevolen om alternatieve oplossingen in overweging te nemen.

4. Aansluiting op een warmtenet binnen tien jaar

Een andere uitzondering geldt voor huishoudens die binnen tien jaar worden aangesloten op een warmtenet. In dit geval is het niet nodig om direct een warmtepomp te installeren, omdat de gemeente een collectieve oplossing biedt die efficiënter en duurzamer kan zijn. Aansluiting op een warmtenet betekent dat het huis via een centraal warmtebron wordt verwarmd, doorgaans met behulp van duurzame energie.

In dergelijke gevallen kan een uitzondering worden aangevraagd, mits het warmtenet binnen de tien jaar in gebruik wordt genomen en het een duurzame oplossing biedt. Dit maakt het mogelijk om de investering in een warmtepomp uit te stellen tot de gemeente een betere of alternatieve oplossing heeft.

5. Geen geschikte locatie voor de buitenunit

De installatie van een warmtepomp vereist vaak een buitenunit, die niet in iedere woning gemakkelijk geplaatst kan worden. In sommige situaties is er gewoonweg geen ruimte voor een buitenunit, of is het plaatsen ervan niet toegestaan vanwege geluidsoverlast of omgevingswetgeving.

In dergelijke gevallen kan een uitzondering worden aangevraagd, mits het niet mogelijk is om een alternatieve locatie te vinden of de geluidshinder niet in de toegestane grenzen blijft. Het is belangrijk om hierbij professioneel advies in te winnen, omdat het beoordelen van geluidsoverlast en ruimteproblemen vaak vereist is voor een goedkeuring.

Alternatieve verwarmingsopties

Hoewel de verplichting is geschrapt, zijn er nog steeds alternatieven voor woningeigenaren die niet geschikt zijn voor een warmtepomp. Hieronder geven we een overzicht van de meest voorkomende alternatieven:

Hybride warmtepomp: Deze combinatie van een warmtepomp en een cv-ketel is vaak de meest toegankelijke optie. Het gasverbruik wordt verminderd, waardoor er minder CO2-uitstoot is. Dit systeem is geschikt voor de meeste woningen, ook al is er beperkte ruimte.
Volledige elektrische warmtepomp: Voor huishoudens die hun cv-ketel volledig willen vervangen, is een elektrische warmtepomp een optie. Deze werkt efficiënter in warme klimaten, maar kan in koude winters minder rendabel zijn.
Stadsverwarming: Voor huishoudens die binnen tien jaar aangesloten zullen worden op een warmtenet is het verstandig om dit te overwegen als alternatieve verwarmingsoplossing.
Lucht-lucht warmtepomp: Deze warmtepomp werkt als een airco en verwarmt lucht direct. Het is een compacte oplossing, maar minder efficiënt dan een water-water warmtepomp.

Het kiezen van de juiste oplossing is afhankelijk van de situatie van de woning, het budget van het huishouden en de toekomstplannen van de gemeente. Het is aan te raden om hierbij professioneel advies in te winnen, zodat de beste keuze kan worden gemaakt op basis van technische en financiële parameters.

Subsidies en financiële ondersteuning

De regering biedt subsidies voor de aanschaf van een duurzame warmteinstallatie, zoals een warmtepomp. Het subsidiebedrag varieert afhankelijk van het type installatie en het vermogen. Voor bepaalde modellen kan het subsidiebedrag zelfs hoger liggen. Voor huishoudens met een laag inkomen is bovendien een gunstige lening beschikbaar via het nationale warmtefonds.

Bij het aanvragen van subsidies zijn er een aantal belangrijke eisen:

De warmtepomp moet minimaal energielabel A++ hebben.
Bewijs van aankoop en installatie moet worden aangeleverd.
Er moet een meldcode zijn voor de warmtepomp, of alternatief een productbeschrijving en technische documentatie.

Voor huishoudens die hun warmtepomp in 2024 aankochten, maar pas in 2025 installeerden, geldt er een overgangsregeling, waarbij het hogere subsidiebedrag van 2024 kan worden gehouden.

Het aanvragen van subsidies is een belangrijk aspect bij de aanschaf van een warmtepomp of andere duurzame verwarmingsinstallatie. Het kan helpen om de kosten te drukken en het rendement van de investering te verhogen.

De toekomst van verwarming in Nederland

Hoewel de verplichting van de warmtepomp is geschrapt, blijft de overgang naar duurzame verwarming een prioriteit voor de Nederlandse overheid. Het kabinet streeft naar een CO2-neutrale woningbouwsector tegen 2050, en alle maatregelen zijn gericht op het verminderen van het energieverbruik en de CO2-uitstoot.

De overgang is niet eenduidig, maar er zijn veel alternatieven beschikbaar voor woningeigenaren. Het is belangrijk om hier bewust over te kiezen, op basis van technische haalbaarheid, financiële haalbaarheid en toekomstplannen van de gemeente. Voor huishoudens die niet geschikt zijn voor een warmtepomp zijn er uitzonderingen en alternatieven, zodat de overstap naar duurzame verwarming ook voor hen mogelijk is.

Conclusie

De verplichte installatie van een warmtepomp bij vervanging van de cv-ketel is in januari 2024 geschrapt, maar de overgang naar duurzame verwarming blijft een doel. Voor woningeigenaren die niet geschikt zijn voor een warmtepomp zijn er uitzonderingen, zoals bij monumentale woningen, appartementen, huishoudens met een lage terugverdientijd en woningen die binnen tien jaar aangesloten worden op een warmtenet. Daarnaast zijn er alternatieve verwarmingsopties beschikbaar, zoals hybride warmtepompen, volledige elektrische warmtepompen, stadsverwarming en lucht-lucht warmtepompen.

Het is belangrijk om hier bewust over te kiezen, op basis van technische, financiële en juridische parameters. Voor huishoudens die subsidies willen aanvragen zijn er specifieke eisen en documentatie nodig. Het is aan te raden om professioneel advies in te winnen bij de overweging van een verwarmingsinstallatie.

De overgang naar duurzame verwarming is niet alleen gunstig voor het milieu, maar ook voor de energierekening. Het kabinet biedt ondersteuning via subsidies en leningen, waardoor het mogelijk is om deze overgang te realiseren.

Bronnen

uitzondering