Stagnatie op de warmtepompmarkt: oorzaken en perspectieven voor de energietransitie

Published by Redactie on september 28, 2025 | Category warmtepomp

De verkoop van warmtepompen in Nederland en in heel Europa lijkt momenteel te stagneren. Terwijl dit energiebesparende apparaat een kerninstrument is in de energietransitie, is de groei van de markt in 2023 afgezwakt. Deze trend zet zich ook voort in 2024, wat vraagtekens ophoekt over de haalbaarheid van de nationale en Europese duurzaamheidsdoelen. In dit artikel bespreken we de oorzaken van deze stagnatie, de gevolgen voor de energietransitie en de toekomstige uitdagingen en kansen voor de warmtepompsector.

Inleiding

De warmtepomp is de afgelopen jaren sterk in opkomst gekomen als duurzame verwarmingsoplossing in woningen. Met subsidies, technologische vooruitgang en groeiende bewustwording over duurzaamheid, is het aandeel van warmtepompen in de woningbouw aanzienlijk toegenomen. In 2023 werd een recordaantal van 150.000 warmtepompen verkocht, waarbij het marktaandeel zelfs op 30 procent steeg, ten koste van het aandeel van gasketels.

Echter, in 2024 zien we een scherpe daling in de verkoopcijfers. In het eerste kwartaal van dit jaar daalde het aantal verkochte warmtepompen met 50 procent vergeleken met hetzelfde kwartaal van 2023. Deze ontwikkeling is niet uniek voor Nederland: ook in andere Europese landen is sprake van een marktdaling. De stagnerende verkoop van warmtepompen zorgt voor ongerustheid binnen de branche, aangezien dit onderdeel is van de bredere doelstelling om woningen duurzaam te maken voor 2030.

In de volgende hoofdstukken analyseren we de oorzaken van deze daling, de gevolgen voor de energietransitie en de toekomstige uitdagingen.

Daling in de warmtepompverkoop: cijfers en trends

De verkoop van warmtepompen in Nederland was vanaf 2018 continu in stijgende beweging. In 2023 bereikte de markt een piek met 150.000 verkochte eenheden, waarvan 40.000 meer dan in 2022. Dit was een stijging van 36 procent. Hoewel dit aantal niet het gestelde doel van 170.000 eenheden bereikte, noemde de Vereniging Warmtepompen het toch een "topjaar".

Echter, in 2024 is het verkoopvolume drastisch gedaald. In het eerste kwartaal werden slechts 20.000 warmtepompen verkocht, een daling van 50 procent ten opzichte van het eerste kwartaal van 2023. Dit volgde op een al eerder verminderde verkoop in het vierde kwartaal van 2023, waarin 26.000 eenheden verkocht werden. Deze daling is niet louter een korte correctie, maar een structurele verandering in de markt.

De Europese markt vertoont een vergelijkbare trend. Een studie van de European Heat Pump Association (EHPA) laat zien dat in 14 Europese landen de verkoop van warmtepompen in 2023 met circa 5 procent gedaald is ten opzichte van 2022. Dit suggereert dat de stagnering van de Nederlandse markt deel is van een bredere Europese ontwikkeling.

Oorzaken van de daling in verkoop

De daling in warmtepompverkoop is het resultaat van meerdere factoren, die zowel economische, beleidsmatige als technologische aspecten betreffen. In de volgende subsecties bespreken we de belangrijkste oorzaken.

1. Stijgende energieprijzen en dalende gasprijzen

In de afgelopen jaren was de hoge gasprijs een belangrijke drijfveer voor consumenten om over te stappen op warmtepompen. Echter, sinds de gasprijzen zijn gedaald, is de urgente noodzaak om alternatieven te zoeken verminderd. Hierdoor is de aanschaf van een warmtepomp minder aantrekkelijk geworden ten opzichte van traditionele verwarmingsmethoden.

Hoewel warmtepompen energiezuiniger zijn dan gasketels, is de huidige elektriciteitsprijs in veel gevallen hoger dan de gasprijzen. Dit betekent dat de aanschaf van een warmtepomp voor sommige huishoudens financieel minder aantrekkelijk is. De Vereniging Warmtepompen benadrukt echter dat de langdurige energiebesparing met warmtepompen aanzienlijk is, maar dit is momenteel minder zichtbaar bij de lagere energieprijzen.

2. Subsidiebeleid en energielabeling

De Investeringssubsidie Duurzame Energie (ISDE) heeft in 2024 een belangrijke aanpassing ondergaan. Vanaf dit jaar moeten warmtepompen minimaal energielabel A++ hebben om in aanmerking te komen voor subsidie. Deze eis betekent dat goedkopere warmtepompen met een lager energielabel niet langer gesubsidieerd kunnen worden.

Hoewel deze aanpassing gericht is op het stimuleren van efficiëntere technologie, heeft het mogelijk een negatieve impact op de vraag. Consumenten die gevoelig zijn voor de aanschafkosten en subsidievoordelen, kunnen nu minder geïnteresseerd zijn in het aanschaffen van een warmtepomp. Dit is vooral van invloed op lage- en middeninkomenshuishoudens, die vaak afhankelijk zijn van subsidies om investeringen in duurzame technologie te doen.

3. Onzekerheid over toekomstig beleid

Een van de belangrijkste oorzaken van de dalende marktvraag is de onzekerheid over toekomstig kabinetsbeleid. De EHPA wijst in hun rapport op dat de onzekerheid over het duurzaamheidsbeleid van een toekomstig kabinet een rol speelt in de vertraging van investeringen in warmtepompen.

Deze onzekerheid heeft een directe invloed op de koopintenties van consumenten en installateurs. Investeerders willen niet riseren dat subsidies of maatregelen worden aangepast of stopgezet, wat het risico op verlies vergroot. Dit heeft geleid tot een ingehouden marktvraag, waarbij vooral particulieren en huurders aarzelen met hun investeringen.

4. Voorraadproblemen en vertragingen in de keten

Een andere technische factor die heeft bijgedragen aan de daling is de voorraadproblemen in de supply chain. Groothandelaren en installateurs hebben hun voorraden verhoogd in de jaren van groei, maar nu de vraag is gedaald, is er sprake van overvraagde voorraden. Dit heeft geleid tot minder bestellingen vanuit de groothandel, omdat zij hun voorraden willen afwerken.

Hoewel dit een tijdelijke factor is, heeft het een directe impact op de verkoopcijfers. De Vereniging Warmtepompen spreekt zelfs van een "schijnbare krimp", omdat de daling gedeeltelijk het gevolg is van de afbouw van eigen voorraden door installateurs en groothandelaren.

5. Beperkte capaciteit van installateurs

De installatiecapaciteit van installateurs is beperkt, wat ook een factor is in de vertraging van warmtepompinstallaties. De groei van de markt heeft geleid tot een tekort aan ervaren installateurs, die niet in staat zijn om het gestelde verkoopvolume te realiseren. Dit heeft geleid tot wachttijden voor installaties en heeft consumenten ertoe gebracht om hun aanschaf te vertragen.

6. Nieuwbouwmarkt stagneert

De nieuwbouwmarkt is een belangrijke klantgroep voor warmtepompen, maar momenteel stagneert deze markt. Hoewel de Vereniging Warmtepompen verwacht dat er dit jaar ongeveer 170.000 warmtepompen verkocht zullen worden, blijft de nieuwbouwmarkt achter. Slechts 50.000 van de verwachte 170.000 eenheden zijn gericht op nieuwbouw.

De stagnatie van de nieuwbouwmarkt is het gevolg van algemene economische druk, zoals stijgende bouwkosten, een tekort aan bouwgrond en een langzaam groeiend aantal bouwvergunningen. Hierdoor is de vraag naar warmtepompen in nieuwbouw minder sterk dan in bestaande woningen.

Gevolgen voor de energietransitie

De stagnerende verkoop van warmtepompen heeft directe gevolgen voor de energietransitie in Nederland. De overheid heeft als doel dat in 2030 alle woningen duurzaam zijn gemaakt, wat voor een groot deel afhankelijk is van de installatie van warmtepompen.

De Vereniging Warmtepompen stelt dat zonder extra maatregelen de doelstelling van 1 miljoen warmtepompen in bestaande woningen in 2030 niet haalbaar is. Dit betekent dat er een kloof ontstaat tussen de huidige voortgang en de benodigde verduurzaming. De energietransitie verloopt dus sneller dan gepland, maar het tempo is onvoldoende om de doelstellingen in 2030 te halen.

De stagnatie op de warmtepompmarkt heeft ook gevolgen voor het elektriciteitsnet. Elektrische warmtepompen trekken namelijk hun vermogen uit het elektriciteitsnet, dat steeds voller raakt. Zonder snelle groei van de markt wordt het lastiger om het elektriciteitsnet te versterken en uit te breiden, wat op de lange termijn kan leiden tot problemen met de beschikbaarheid van energie.

Toekomstperspectieven en uitdagingen

Hoewel de verkoopcijfers voor warmtepompen voorlopig zijn gestagneerd, zijn er aanwijzingen dat de markt zich in 2024 kan stabiliseren. De Vereniging Warmtepompen verwacht dat de verkoop dit jaar op hetzelfde niveau zal liggen als in 2023, rond de 150.000 eenheden. Dit is een recordaantal, dat aangeeft dat de markt zich langzaam aan het aanpassen is aan de nieuwe omstandigheden.

Een belangrijk aspect van de toekomstige groei is de rol van hybride warmtepompen. Volgens de Vereniging Warmtepompen is er een verwachting van relatieve groei van hybride warmtepompen in 2024. Deze groei komt vooral voor rekening van grote installatiebedrijven, die gezamenlijk willen versnellen in de installatie van hybride systemen, vooral in huurwoningen.

Hybride warmtepompen combineren elektrische warmteopwekking met een gasketel of andere traditionele verwarmingsbronnen. Dit maakt ze geschikt voor woningen die niet volledig kunnen overgaan op elektrische verwarming. Bovendien zijn hybride systemen vaak minder duur in de aanschaf, wat het voor consumenten aantrekkelijker maakt.

1. Rol van de overheid en beleid

De overheid speelt een cruciale rol in de groei van de warmtepompmarkt. Subsidies, beleidsmaatregelen en duidelijke richtlijnen zijn essentieel om consumenten en installateurs te motiveren. In de huidige omstandigheden is het belangrijk dat de overheid de koers van de energietransitie duidelijk communiceert en stabiliseert.

De EHPA benadrukt dat onzekerheid over toekomstig beleid een negatieve impact heeft op de investeringsintenties. Door duidelijke richtlijnen en subsidies te bieden, kan de overheid de vertraging in de energietransitie omkeren. Dit is vooral belangrijk voor huurders en lage-inkomens, die vaak afhankelijk zijn van subsidies om investeringen in duurzame technologie te doen.

2. Technologische ontwikkelingen

Technologische ontwikkelingen kunnen een belangrijke rol spelen in de toekomstige groei van de warmtepompmarkt. Nieuwe generaties van warmtepompen zijn efficiënter, minder duur in de aanschaf en aantrekkelijker voor consumenten. Deze technologische vooruitgang kan helpen om de huidige daling in verkoop te omkeren.

Bovendien kan technologie helpen om de huidige voorraadproblemen in de supply chain te verhelpen. Met betere planning, digitalisatie en automatisering kan de productie en levering van warmtepompen worden versneld, waardoor de vraag sneller kan worden afgewerkt.

Conclusie

De stagnerende verkoop van warmtepompen in Nederland en Europa is het resultaat van meerdere factoren, waaronder lagere gasprijzen, subsidieaanpassingen, onzekerheid over beleid en voorraadproblemen. Deze ontwikkeling heeft directe gevolgen voor de energietransitie, aangezien warmtepompen een kerninstrument zijn in de verduurzaming van woningen.

De Vereniging Warmtepompen en de European Heat Pump Association benadrukken dat de huidige daling in verkoop een tijdelijke correctie is, maar dat er actie moet worden ondernomen om de doelstellingen van 2030 te bereiken. Dit betekent dat zowel de overheid als de branche moeten samenwerken om de marktvraag te stimuleren en de vooruitgang in de energietransitie te versnellen.

Hoewel de toekomst niet zonder uitdagingen is, is de warmtepompsector sterk genoeg om zich aan te passen aan de huidige omstandigheden. Door subsidies te behouden, het beleid te verduidelijken en technologische vooruitgang te stimuleren, kan de markt zich herstellen en het doel van een volledig duurzame woningbouwsector in 2030 bereiken.