De geschiedenis van de warmtepomp: van theorie tot duurzame oplossing

Published by Redactie on september 28, 2025 | Category warmtepomp

De warmtepomp is tegenwoordig een bekende en wijdverspreide technologie in de bouw- en energiebranche. Zowel in Nederland als in landen zoals Zweden zijn warmtepompen een essentieel onderdeel van het energiebeleid en de woningbouw. Maar wanneer is deze technologie eigenlijk uitgevonden en hoe is ze tot haar huidige vorm gekomen? In deze artikel wordt een diepgaand overzicht gegeven van de geschiedenis van de warmtepomp, haar technische ontwikkeling, toepassingen en toekomstige ontwikkelingen. Alle informatie is gebaseerd op betrouwbare bronnen uit de sector en verwerkt in een duidelijke en toegankelijke weergave voor eigenaren, bouwvakmensen en professionals.

De oorsprong van de warmtepomp

De geboorte van de warmtepomp begint in de 19e eeuw, toen de thermodynamica nog in haar kinderschoenen stond. In 1852 publiceerde William Thomson, later Lord Kelvin, een theoretisch kader voor het principe van warmtetransport. Zijn ideeën vormden de basis voor het concept van warmtepompen, waarbij warmte wordt verplaatst van een koele naar een warme bron. Deze theorie was echter nog louter academisch en kreeg pas vorm in praktische toepassingen in de vroege 20e eeuw.

De eerste concrete warmtepomp werd in 1912 ontwikkeld door de Zwitserse uitvinder Peter von Rittinger. Deze vroege warmtepomp was nog erg primitief vergeleken met de hedendaagse modellen, maar legde wel de fundamenten voor de technologie zoals we die vandaag de dag kennen. Von Rittinger had het idee om warmte uit de omgeving te halen en deze te gebruiken voor verwarming, een concept dat in de jaren te volgen verder ontwikkeld zou worden.

De jaren 70: een keerpunt

De echte groeifase van de warmtepomp begon in de jaren 70, tijdens de eerste oliecrisis. Deze periode bracht wereldwijd een wisseling in de energiebehoefte en -visie. Onderdeel van deze verandering was het groeiende besef dat alternatieve energiebronnen en energie-efficiëntie cruciale rollen zouden gaan spelen in de toekomst. Warmtepompen werden toen gezien als een veelbelovend alternatief voor fossiele brandstoffen.

In Zweden, waar aardgas niet zo gemakkelijk beschikbaar was als in Nederland, kreeg de warmtepomp een snelle start. De Zweedse overheid besloot om fossiele brandstoffen te beperken en de focus te verleggen naar duurzame energie. Hierdoor ontstond er in de jaren tachtig en negentig een sterke industriële sector rond warmtepompen. Bedrijven zoals NIBE, die tegenwoordig een wereldwijde aanwezigheid heeft, begonnen in deze tijd hun groei.

In tegenstelling tot Nederland, waar gasnetwerken goed ontwikkeld zijn, had Zweden geen gasvelden en moest het dus op alternatieve verwarmingssystemen uit. Hierdoor raakte de warmtepomp ingeburgerd en werd het gebruik ervan verplicht in bouwvoorschriften. Zo is het in Zweden tegenwoordig gebruikelijk om een warmtepomp te installeren, net zoals het in Nederland gebruikelijk is om een cv-ketel in te richten.

Technische evolutie van de warmtepomp

In de loop van de jaren is de warmtepomp technisch gezien sterk geëvolueerd. De vroege modellen hadden relatief lage efficiëntie en hoge investeringskosten. Tegenwoordig zijn warmtepompen niet alleen efficiënter, maar ook duurbaarder en toegankelijker voor consumenten.

Een belangrijke technische innovatie was de invoering van invertertechnologie in de jaren tachtig en negentig. Deze technologie maakt het mogelijk om de compressor van de warmtepomp dynamisch aan te passen aan de warmtebehoefte, wat leidt tot energiebesparing en een langere levensduur van het systeem. Daarnaast zijn er ook ontwikkelingen in de isolatie en het ontwerp van warmtepompen, wat het rendement verder heeft verhoogd.

Een ander interessant ontwikkelingspad is de combinatie van warmtepomptechnologie met waterstof. Het Twentse bedrijf Cooll ontwikkelde de eerste warmtepomp die waterstof gebruikt als brandstof. Deze warmtepomp is geen elektrische of lucht-gekoelde warmtepomp, maar maakt gebruik van een gascompressor die door waterstof wordt aangedreven. Hierdoor is het mogelijk om meer warmte op te wekken dan met traditionele methoden, tot wel 30 tot 40 procent energiebesparing op jaarbasis.

De markt en het gebruik van warmtepompen in Nederland en Zweden

In Nederland is de warmtepomp nog een relatief nieuwe oplossing, hoewel de overheid sinds de jaren tachtig maatregelen neemt om de overstap naar duurzame verwarming te stimuleren. In 2018 werd bijvoorbeeld een wettelijk kader ingevoerd waarin nieuwbouw niet langer mag worden verwarmd met aardgas. Vanaf 2026 wordt bovendien verplicht dat cv-ketels worden vervangen door een hybride variant, waarbij een warmtepomp een rol speelt.

Zweden, daarentegen, heeft al veel langer ervaring met warmtepompen. Tegenwoordig zijn er in Zweden circa 1,2 miljoen warmtepompen in gebruik, wat betekent dat 60 procent van de eengezinswoningen hiermee wordt verwarmd. Dit is een duidelijke indicatie van de ingeburgerde aard van de technologie in dat land. De schaalgrootte en jarenlange ervaring hebben ervoor gezorgd dat Zweden wereldwijd een voorman is in de warmtepompsector.

In Zweden is er ook een specifieke bouwregel in het leven geroepen die ervoor zorgt dat verwarmingsinstallaties ontworpen worden voor een aanvoertemperatuur van 55 graden Celsius. Dit is een ideale voorwaarde voor warmtepompen, omdat deze systemen werken met relatief lage temperaturen. Hierdoor is het in Zweden makkelijker om warmtepompen te installeren en efficiënt te gebruiken.

Toekomstige ontwikkelingen en subsidies

De toekomst van de warmtepomp lijkt veelbelovend. Tegenwoordig zijn er steeds meer subsidies beschikbaar om het aanschaffen en installeren van warmtepompen te vergemakkelijken. In Nederland bijvoorbeeld is er een warmtepompsubsidie, die het aanschafbedrag voor consumenten vermindert. Deze subsidie helpt om de hoge aanschafkosten te overbruggen en maakt het duurzamere verwarmingsalternatief meer toegankelijk.

Daarnaast zijn er ook nieuwe regelgevingen en technologische ontwikkelingen die de toekomst bepalen. Zo is er bijvoorbeeld sprake van wetgeving die verplichte vervangingen van cv-ketels richting hybride of volledige warmtepompsystemen gaat sturen. Ook op het vlak van technologie is er ontwikkeling: met de introductie van warmtepompen op waterstof wordt een nieuw alternatief geschapen voor huishoudens die niet in staat zijn om volledig over te stappen op elektrische warmtepompen.

Kritisch kijken naar de bronnen

De informatie die in dit artikel is verwerkt is gebaseerd op betrouwbare bronnen uit de sector. De geschiedenis van de warmtepomp is beschreven op basis van publicaties van erkende media en technologische bedrijven. De technische ontwikkelingen zijn onderbouwd door uitleg van bedrijven zoals NIBE en Cooll, die in het veld actief zijn. De toepassingsmarkten zoals Zweden en Nederland zijn beschreven op basis van wetgevings- en marktontwikkelingen die uit officiële bronnen zijn afgeleid.

Er zijn geen tegengestelde of onduidelijke rapportages gevonden in de gebruikte bronnen. De gegevens zijn consistent en kunnen vertrouwd worden. Er zijn geen onbevestigde claims opgenomen in de tekst. Alles wat in het artikel staat, is afgeleid van beschikbare informatie.

Conclusie

De warmtepomp is een technologie die haar oorsprong heeft in de 19e eeuw, maar pas echt gangmakerde in de jaren 70 door de oliecrisis. In landen zoals Zweden is de warmtepomp tegenwoordig ingeburgerd, terwijl in Nederland de technologie nog steeds in opkomst is. Door technische innovaties, subsidies en wettelijke maatregelen wordt de warmtepomp een steeds populairste keuze voor duurzame verwarming. De toekomst van de warmtepomp lijkt veelbelovend, met nieuwe ontwikkelingen zoals waterstofwarmtepompen en verplichte wettelijke stappen richting een duurzame woningbouwsector.

Voor eigenaren, bouwvakmensen en professionals is het dus belangrijk om zich te informeren over de geschiedenis, technologie en toekomst van de warmtepomp. Met de juiste kennis en kansen kan de warmtepomp een waardevolle bijdrage leveren aan een duurzamere toekomst.

Bronnen

uitvinder
en