Warmtepompen in oude huizen: Rendabel of realistisch?

Published by Redactie on september 28, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

Het overstappen van een traditioneel verwarmingssysteem zoals een CV-ketel naar een warmtepomp is tegenwoordig een veelvoorkomende keuze in de woningbouw, met name in het kader van duurzaamheidsdoelen. Echter, wanneer het gaat om oude huizen — vaak gekenmerkt door hoge warmteverliezen en oude verwarmingsinstallaties — ontstaat er een complexer beeld. In dit artikel wordt een grondige evaluatie gedaan van de geschiktheid, rendabiliteit en uitdagingen rondom het installeren van een warmtepomp in oude woningen, op basis van feiten en aanbevelingen uit betrouwbare bronnen.

De kernvraag is: Is een warmtepomp in een oud huis een rendabele en efficiënte investering, of is het een realistische keuze die met uitdagingen gepaard gaat? Het antwoord hangt af van verschillende factoren, zoals de thermische staat van het huis, het verwarmingsvermogen, de COP (Coefficient Of Performance), en de aanwezigheid van subsidies.

De uitdaging: Hoge warmteverliezen in oude huizen

Een van de meest prominente problemen bij het installeren van een warmtepomp in oude huizen is het hoge niveau aan warmteverliezen. Oude huizen zijn vaak niet gebouwd volgens de huidige thermische normen, wat resulteert in slechte isolatie van muren, daken, ramen en vloeren.

Volgens de data uit de gegeven bronnen, daalt de efficiëntie van een warmtepomp aanzienlijk wanneer de warmteverliezen meer dan 60 W/m² bedragen. Sommige bronnen geven zelfs waarden van 65 W/m² of 70 W/m², afhankelijk van de bouwjaar en thermische staat van het huis.

In dergelijke situaties is het noodzakelijk om een warmtepomp met een hoger vermogen te installeren, wat leidt tot hogere investerings- en energiekosten. Bovendien lost het installeren van een grotere warmtepomp het probleem niet volledig op; het elektriciteitsverbruik zal aanzienlijk stijgen, wat de rendabiliteit ondermijnt.

Verwarmingsvermogen en berekening

Het benodigde verwarmingsvermogen hangt sterk af van de thermische staat van het huis. Voor een moderne, goed geïsoleerde woning kan het uitgaan van ongeveer 40 W/m². Echter, in minder goed geïsoleerde woningen is een vermogen van 50 W/m² nodig, terwijl oude huizen vaak een benodigd vermogen hebben van 75 W/m².

Als voorbeeld: een woning van 100 m² die goed geïsoleerd is, heeft ongeveer 4 kW aan verwarmingsvermogen nodig. In een oude woning zou dat vermogen stijgen tot 7,5 kW. Daarnaast is gemiddeld 1 kW extra benodigd voor warm water. Dit betekent dat in een oudere woning van 100 m² het totale benodigde vermogen ongeveer 8,5 kW zou kunnen zijn.

Deze berekeningen benadrukken hoe belangrijk het is om de thermische staat van het huis vooraf te bepalen. Zonder deze analyse is het risico groot dat de warmtepomp niet optimaal zal werken, wat leidt tot hoge energierekeningen.

COP: een maat voor efficiëntie

De Coefficient Of Performance (COP) is een essentieel criterium om te beoordelen hoe efficiënt een warmtepomp werkt. COP geeft het verhouding aan tussen de verwarmingscapaciteit van het apparaat en het elektriciteitsverbruik dat nodig is om het te laten functioneren.

In een ideale situatie werkt een warmtepomp met een COP van 4, wat betekent dat voor elke kWh elektriciteit er 4 kWh warmte wordt geproduceerd. Echter, in oude huizen met hoge warmteverliezen is de COP vaak aanzienlijk lager. Dit heeft tot gevolg dat de warmtepomp minder efficiënt werkt en dus meer elektriciteit nodig heeft om de gewenste warmte te leveren.

Daarnaast is het belangrijk om rekening te houden met de SCOP (Seasonal Coefficient Of Performance), die de efficiëntie over het hele jaar weergeeft. Dit is vooral relevant in regio’s met extreem klimaat.

Noodzaak van thermische renovatie

Een warmtepomp is een energiezuinige oplossing, maar enkel in combinatie met een grondige thermische renovatie kan het rendabel zijn. Oudere huizen zijn vaak voorzien van hoogtemperatuur verwarmingssystemen met traditionele radiatoren. Warmtepompen zijn het meest efficiënt in combinatie met lage temperatuur verwarmingsystemen, zoals vloerverwarming of speciale lage temperatuurradiatoren.

Een thermische renovatie kan onder andere bestaan uit:

Het isoleren van muren, daken en vloeren.
Het vervangen van oude ramen door dubbel of driedubbel glas.
Het overgangen van een open verwarmingssysteem naar een gesloten systeem.

Zoals uit de bronnen blijkt, is de thermische renovatie een kostbare investering. Echter, zonder deze verbeteringen kan een warmtepomp niet optimaal functioneren en leidt het tot hogere energierekeningen dan verwacht.

Uitdagingen bij extreme vorst

Een bekende beperking van warmtepompen is hun vermogen om te functioneren bij extreme kou. In de praktijk werken de meeste warmtepompen tot ongeveer -15°C. Buiten deze temperatuur moeten elektrische verwarmingselementen ingeschakeld worden om aan de warmtebehoefte te voldoen.

In extreme vorstperiodes kunnen deze elektriciteitsverbruiksniveaus aanzienlijk stijgen. Er zijn zelfs gevallen waarin warmtepompen bij temperaturen van -20°C dagelijks 120-150 kWh verbruiken, terwijl het huis nog steeds niet warm genoeg was.

Deze situaties benadrukken hoe belangrijk het is om te rekenen met de seizoensgebonden energiekosten en eventueel een back-upverwarmingssysteem in overweging te nemen.

Geluid en opstelling van warmtepompen

Een andere factor die vaak onder het oog wordt gezien, is het geluidsniveau van warmtepompen. De geluidproductie komt voornamelijk van de compressor en de ventilator van de buitenunit.

Sinds 2021 geldt een norm dat de warmtepomp niet meer dan 30 dB(A) mag produceren. Huidige warmtepompen zijn relatief stil, en de technologie ontwikkelt zich verder in de richting van stille werking.

De opstelling van de buitenunit speelt ook een rol in het geluidsniveau. Een warmtepomp die bijvoorbeeld naast een muur van een slaapkamer staat, kan resonantie veroorzaken. Daarom is het belangrijk om de buitenunit op een geschikte plek te plaatsen, zoals in de tuin of vlakbij een erf- of schuttingmuur.

Vloerverwarming: de beste keuze voor warmtepompen

Vloerverwarming is het meest geschikte systeem voor warmtepompen, omdat deze werkt met lagere temperaturen dan traditionele radiatoren. Warmtepompen leveren hun meeste efficiëntie bij lage temperatuur verwarmingssystemen.

Het vervangen van oude radiatoren door plaatradiatoren kan ook een alternatief zijn, maar dit vereist vaak een grondige aanpassing van het verwarmingsnetwerk. In sommige gevallen blijft het thermisch comfort onvoldoende, waardoor de verwachtingen niet worden behaald.

Een renovatie van het verwarmingssysteem kan kostbaar zijn, en het is daarom belangrijk om een grondige analyse te doen van de thermische staat van het huis voordat een beslissing wordt genomen.

Subsidies en het vraagstuk van verantwoorde investeringen

Een aanzet tot het installeren van een warmtepomp in oude huizen is vaak de beschikbaarheid van subsidies. Echter, zoals uit de bronnen blijkt, kan het gebruik van subsidies in sommige gevallen niet rendabel zijn of zelfs irrationeel lijken.

Er zijn gevallen waarin subsidies zijn uitgekeerd voor warmtepompen in huizen die niet voldoen aan de thermische normen. Hierdoor kan het elektriciteitsverbruik aanzienlijk stijgen, waardoor de verwachte besparing op energiekosten niet wordt behaald.

Hoewel subsidies een belangrijke rol kunnen spelen in het stimuleren van duurzame verwarming, is het essentieel dat deze subsidies worden gekoppeld aan een grondige thermische inspectie en eventuele renovatie van het huis.

Conclusie

De installatie van een warmtepomp in een oud huis is geen eenvoudige of directe keuze. Het is een investering die zowel financieel als technisch verantwoord moet worden. In oude huizen met hoge warmteverliezen is het nodig om een grondige thermische renovatie uit te voeren en een geschikt verwarmingssysteem te kiezen, zoals vloerverwarming of lage temperatuurradiatoren.

De efficiëntie van de warmtepomp wordt gemeten aan de hand van de COP, en de COP daalt aanzienlijk bij hoge warmteverliezen. Dit heeft directe gevolgen voor het elektriciteitsverbruik en dus ook voor de rendabiliteit van de investering. Bovendien is het belangrijk om rekening te houden met extreme koudperioden, waarin de warmtepomp niet optimaal functioneert en extra elektriciteit nodig is.

Subsidies kunnen een waardevolle ondersteuning zijn, maar alleen als de investering op voorhand is voorzien van een grondige thermische inspectie en renovatie. Anders loopt het risico op onverwachte energiekosten en teleurstelling.

In korte termen: een warmtepomp kan in een oud huis functioneel zijn, maar het is enkel rendabel als het wordt geplaatst in een goed geïsoleerd huis met een geschikt verwarmingssysteem. Zonder deze voorwaarden kan het een kostbare en inefficiënte keuze worden.