Warmtepompen in Nederland: ontwikkelingen, subsidies en toekomstvisies

Inleiding

Sinds het begin van de 21e eeuw is de rol van warmtepompen in Nederland sterk gegroeid. Vooral in de context van duurzaamheid, energiebesparing en afbouw van fossiele brandstoffen zijn warmtepompen centraal gekomen. In 2020 was dit trend verder op gang gekomen, en werden er duidelijke maatregelen genomen door zowel overheidsinstanties als maatschappelijke partners om de uitrol van warmtepompen te stimuleren. Deze trend is het gevolg van beleidsmaatregelen, subsidies en een toenemende interesse van zowel particulieren als woningcorporaties.

Deze artikelen biedt een overzicht van de ontwikkelingen rond warmtepompen in Nederland in de jaren rond 2020, inclusief subsidies, marktgroei, technologische ontwikkelingen en de toekomstvisie van beleidsmakers en brancheorganisaties. Het artikel is gebaseerd op gegevens uit diverse betrouwbare bronnen, waaronder de CBS, RVO, ministeries en brancheverenigingen.

Ontwikkelingen in de warmtepompenmarkt rond 2020

Toename van het aantal warmtepompen

Het CBS heeft in 2020 en 2021 duidelijke trends gesignaleerd in de warmtepompmarkt. In 2024 was het totale aantal geïnstalleerde warmtepompen in Nederland gestegen tot 2,6 miljoen, wat een toename van 17 procent betekent ten opzichte van 2023. Deze groei is het gevolg van zowel nieuwe installaties in nieuwbouw als renovaties in bestaande woningen.

In de jaren rond 2020 was deze groei al duidelijk zichtbaar. Zo was er in 2020 een sterke toename in het aantal lucht-waterwarmtepompen, die vooral in bestaande woningen werden geïnstalleerd. Deze warmtepompen leveren een aanzienlijk deel van de hernieuwbare warmte in Nederland, mede doordat ze geschikt zijn voor zowel verwarming als warmwaterproductie.

Tabel: Aantal warmtepompen in Nederland per type en jaar

In 2020 was het aantal lucht-luchtwarmtepompen (airco’s) het hoogst. Deze warmtepompen worden vooral gebruikt voor koeling in de zomermaanden, en minder voor verwarming. Daarentegen leveren lucht-waterwarmtepompen in 2020 al ruim een kwart van de hernieuwbare warmte in Nederland, aangezien deze effectief worden ingezet in zowel nieuwbouw als renovaties.

Aanpassingen in de ISDE-regeling

Een belangrijke factor in de groei van de warmtepompmarkt was de Investeringssubsidie Duurzame Energie en Energiebesparing (ISDE). Deze subsidie maakt het voor particulieren en bedrijven mogelijk om investeringen in duurzame energie te stimuleren. In 2020 was deze subsidie nog actief voor zowel nieuwbouw als renovaties.

Vanaf 2026 zullen er aanpassingen komen aan de ISDE-regeling, zoals medegedeeld door de Rijksoverheid tijdens stakeholdersessies in 2025. Deze sessies hebben ervoor gezorgd dat ook de brancheorganisatie Vereniging Warmtepompen input kon geven bij de aanpassingen. De voorgenomen wijzigingen zullen waarschijnlijk in oktober of november 2025 worden gepubliceerd. Tot die tijd is er nog politieke besluitvorming nodig.

De ISDE-regeling was in 2020 een belangrijk stimulansinstrument, aangezien de subsidie bedragen kon variëren van € 500 tot € 3.000, afhankelijk van het type warmtepomp en de kwaliteit. Deze subsidie was bedoeld om investeringen in duurzame energie te stimuleren en het gebruik van aardgas te verminderen.

Subsidieverloop en overgangsperiodes

In 2020 stopte de landelijke warmtepompen subsidieregeling voor nieuwbouwwoningen. Er was echter een overgangsperiode voor kopers die een warmtepomp hadden aangeschaft voor 1 januari 2020 en deze voor 1 juni 2020 lieten installeren. Deze overgangsperiode maakte het mogelijk voor sommige huiseigenaren om toch subsidie te ontvangen, ook al was de regulering voor nieuwbouw al stopgezet.

Een andere belangrijke verandering was dat lucht-luchtwarmtepompen (airco’s) niet in aanmerking kwamen voor subsidie onder de ISDE-regeling. De subsidie was gericht op warmtepompen die onderdeel zijn van een verwarmingstoestel, zoals lucht-waterwarmtepompen, bodem- of waterwarmtepompen en warmtepompboilers.

Marktprijzen en prijsdalingen

Een andere belangrijke ontwikkeling rond 2020 was de prijsdaling van warmtepompen. Volgens onderzoek door het CBS en RVO was de gemiddelde kale apparaatprijs van warmtepompen in het laatste kwartaal van 2024 met 30 procent gedaald ten opzichte van het eerste kwartaal van 2023. Deze prijsdalingen zijn ook terug te zien in de jaren rond 2020, waardoor warmtepompen steeds toegankelijker werden voor zowel particulieren als woningcorporaties.

De prijsdaling was een direct gevolg van de groei van de markt. Hoe meer warmtepompen werden geïnstalleerd, hoe efficiënter de productie en installatieprocessen werden, wat uiteindelijk leidde tot lagere kosten. Dit maakte het aantrekkelijker om te investeren in duurzame verwarming.

Toekomstvisie en beleidsmaatregelen

Hoewel de ISDE-regeling in 2020 nog actief was, zijn er al duidelijke maatregelen genomen om warmtepompen de standaard te maken in Nederland. Zo luidde een oproep vanuit de brancheorganisaties aan de politiek om warmtepompen standaard te maken in alle woningen, zowel nieuwbouw als bestaand. Dit is niet alleen om duurzaamheid te bevorderen, maar ook om energiebesparing en betaalbaar comfort te waarborgen.

In 2020 waren er al duidelijke signalen dat het aantal warmtepompen in bestaande woningen zou stijgen, aangezien nieuwbouw sinds 2018 niet meer op het aardgasnet mag worden aangesloten. Dit betekent dat deze woningen afhankelijk zijn van warmtepompen of warmtenetten voor hun verwarming. De overgang naar warmtepompen is hiermee al in gang gezet.

Toepassing in woningcorporaties en woningbouw

Woningcorporaties zijn in 2020 ook actief geweest bij de toepassing van warmtepompen in hun woningvoorraad. Zo heeft Vestia, een grote woningcorporatie, bij renovaties gekozen voor duurzame oplossingen, waaronder warmtepompen. Deze keuze was gedeeltelijk bedoeld om geisers in woningen te vervangen en warmtapwater collectief en duurzaam aan te bieden.

De verduurzaming van de bestaande woningbouw is sinds 2020 een belangrijk onderwerp geworden. Woningcorporaties verschuiven hun focus van nieuwbouw naar renovaties en verduurzaming. Dit is ook te zien in het aantal warmtepompen dat in bestaande woningen wordt geïnstalleerd. In 2024 was ruim de helft van de hernieuwbare warmte in Nederland afkomstig van lucht-waterwarmtepompen, die vooral in bestaande woningen worden gebruikt.

Nieuwe technologieën en specificatiebladen

Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van technologie en standaardisatie zijn ook in 2020 belangrijk geweest. Zo heeft TDI samen met fabrikanten universele specificatiebladen ontwikkeld om warmtepompen beter met elkaar te kunnen vergelijken. Deze bladen geven duidelijke informatie over technische specificaties, efficiëntie, kosten en andere relevante kenmerken. Deze standaardisatie helpt zowel professionals als particulieren bij het keuzeproces.

In 2024 zijn de eerste 9 fabrikanten met deze specificatiebladen begonnen, wat een stap vooruit was in de transparantie van de markt. Deze initiatieven zijn ontstaan in de jaren rond 2020, waarin ook duidelijk is gemaakt dat er behoefte is aan betere informatie en standaardisatie.

Toekomstige uitdagingen en oplossingen

Hoewel de groei van de warmtepompmarkt in 2020 en daarna duidelijk is, zijn er ook uitdagingen. Zo is er sprake van een tekort aan sectorcapaciteit. Het aantal installateurs en bedrijven dat warmtepompen kan leveren, is niet groter dan de vraag. Dit kan leiden tot wachttijden en hoge kosten, vooral in regio’s waar het aantal bestaande woningen groot is.

Daarnaast is er sprake van een tekort aan kennis en opleidingen voor installateurs. Om dit probleem op te lossen, is er een oproep gegaan aan de politiek om investeringen te doen in de sectorcapaciteit. Dit is ook belangrijk om de markt zeker en betaalbaar te houden, zoals benadrukt door Vereniging Warmtepompen.

Conclusie

In de jaren rond 2020 is de rol van warmtepompen in Nederland sterk gegroeid. De combinatie van subsidies, beleidsmaatregelen en technologische ontwikkelingen heeft ervoor gezorgd dat warmtepompen steeds toegankelijker en efficiënter worden. De ISDE-regeling en overgangsperiodes hebben ervoor gezorgd dat investeringen in warmtepompen mogelijk zijn geweest, terwijl de prijsdalingen de toegankelijkheid hebben vergroot.

De toekomstvisie is duidelijk: warmtepompen moeten de standaard worden in alle woningen, zowel nieuwbouw als bestaand. Dit is niet alleen goed voor de duurzaamheid, maar ook voor energiebesparing en comfort. Woningcorporaties en particulieren zijn al in actie gegaan, en er zijn initiatieven genomen om de markt te standaardiseren en te transparantiseren.

De uitdagingen, zoals tekort aan sectorcapaciteit en kennis, moeten nog worden aangepakt. Daarom is er behoefte aan beleidsmaatregelen en investeringen in opleidingen en trainingen voor installateurs. Met de juiste maatregelen kan de warmtepompmarkt in Nederland zich verder ontwikkelen en groeien.

Bronnen

1. Warmtepomp in het nieuws
2. Nieuws over warmtepompen
3. Groei aantal warmtepompen neemt af
4. Kennispunt nieuws
5. Warmtepomp-weetjes