Warmtepomp bij Renovatie: Uitdagingen, Keuzes en Aandachtspunten

Published by Redactie on september 28, 2025 | Category warmtepomp

Een warmtepomp speelt een steeds belangrijker rol in de energietransitie en is in de huidige context een aantrekkelijke optie bij renovatieprojecten. Toch blijkt de toepassing van een warmtepomp in bestaande woningen – vooral oude huizen – geen eenvoudige beslissing. De keuze voor het type warmtepomp, de noodzaak van thermische renovatie, en het regelen van het systeem zijn cruciale onderdelen die niet alleen technische maar ook economische en juridische overwegingen behelzen.

In dit artikel geven we een overzicht van de belangrijkste factoren die in overweging moeten worden genomen bij de installatie van een warmtepomp tijdens een renovatieproject. We bespreken de invloed van isolatie, het type verwarmingssysteem, de regelbaarheid van het systeem, en de geschiktheid van verschillende warmtepomptype. Bovendien geven we inzicht in de wettelijke verplichtingen rondom het regelen van warmtepompen en de financiële aspecten die bij deze keuze meespelen.

De rol van thermische renovatie

Voor een warmtepomp is thermische isolatie van het huis van groot belang. Dit geldt vooral bij bestaande woningen, zoals oude huizen die historisch gezien vaak zijn gebouwd met minder isolerende materialen en structuren. Volgens de bronnen is het installeren van een warmtepomp in een oud huis alleen zinvol als er een grondige thermische renovatie is uitgevoerd.

Thermische renovatie omvat het herstructureren van het verwarmingssysteem, het beperken van warmteverlies, en vaak de vervanging of verbetering van daken, ramen, isolatie en andere bouwelementen. Een warmteverliesaudit is een essentieel eerste stap in dit proces. Deze audit, uitgevoerd door een professional, helpt om de meest urgente verbeterpunten te identificeren en een gericht plan van aankoop en renovatie op te stellen.

Belangrijke renovatiestap: Dakisolatie

Een van de meest voorkomende werkzaamheden bij een renovatieproject is het isoleren van het dak. Een slecht geïsoleerd dak kan verantwoordelijk zijn voor een aanzienlijk deel – ongeveer een derde – van het warmteverlies in een oude woning. Hoewel dakisolatie vaak een van de duurste stappen is, is het ook een van de meest effectieve. In sommige gevallen is het zelfs nodig om het dak volledig te vervangen om de gewenste isolatiegraad te bereiken.

Het verwarmingssysteem en warmtepomp-efficiëntie

De efficiëntie van een warmtepomp hangt sterk af van het verwarmingssysteem waar het op aansluit. In oude huizen is het vaak het geval dat er hoogtemperatuur verwarmingssystemen zijn geïnstalleerd, zoals traditionele radiatoren. Warmtepompen werken het efficiëntst en meest economisch wanneer ze worden aangesloten op lage temperatuur verwarmingssystemen, zoals vloerverwarming. Dit komt omdat warmtepompen het beste presteren bij lagere uitvoertemperaturen.

Het vervangen van radiatoren door plaatradiatoren kan een tussentijdse oplossing zijn, maar het biedt mogelijk niet het verwachte thermisch comfort. Daarnaast kunnen de kosten van een dergelijke upgrade aanzienlijk zijn, waardoor het soms verstandiger is om tijdelijk over te stappen naar een hoogtemperatuur warmtebron zoals een CV-ketel.

Keuze van warmtepomptype bij renovatie

De keuze van het juiste warmtepomptype is sterk bepalend voor de prestaties en het rendement van het systeem. Dit keuze hangt af van het renovatiedoel, de isolatiegraad van het huis, en het type afgiftesysteem. Volgens de bronnen is het verstandig om een duidelijk renovatiedoel te formuleren voordat de keuze voor een warmtepomp wordt gemaakt. Dit doel kan variëren van het behalen van een energielabel B tot de ambitie van een nulopdemarkt (NOM) woning.

Label B en hoger

Voor het behalen van energielabel B is het mogelijk om te werken met een efficiënte HR-ketel, zonder dat een warmtepomp per se nodig is. Echter, als het doel hoger is – bijvoorbeeld label A++ of zelfs Nul-op-de-meter (NOM) – dan is een warmtepomp vaak onontbeerlijk. Hierbij is het voordelig als het huis goed is geïsoleerd en uitgerust met een lage temperatuur verwarmingssysteem zoals vloerverwarming. Dit zorgt voor een lagere en constantere warmtevraag, wat het rendement van de warmtepomp verhoogt en de benodigde capaciteit van de warmtepomp vermindert.

Bij het kiezen voor een warmtepomp kan men kiezen tussen een hybride of een volledig elektrische warmtepomp. Beide typen zijn geschikt voor het behalen van hogere energielabels. Een hybride warmtepomp combineert warmtepomp-technologie met een traditionele CV-ketel, wat voordelig kan zijn in huizen waarbij de isolatie en het verwarmingssysteem nog niet optimaal zijn. Een volledig elektrische warmtepomp vereist wel een grotere capaciteit in huizen met hogere warmtevraag.

Technisch potentieel en toepasbaarheid

Niet alle woningtypen zijn geschikt voor de installatie van een warmtepomp. In particulier eigendom bestaande meergezinswoningen zijn renovatieconcepten vaak niet realistisch vanwege de gedeelde beslisbevoegdheid. Daarnaast zijn sommige woningtypen technisch niet geschikt voor de installatie van een warmtepomp. Een woningtypenanalyse kan meer inzicht geven in de geschiktheid van een woning voor warmtepompinstallatie.

COP als maat voor efficiëntie

De COP (Coefficient Of Performance) is een belangrijke indicator voor de efficiëntie van een warmtepomp. Het geeft de verhouding weer tussen de verwarmingscapaciteit van het apparaat en het elektriciteitsverbruik dat nodig is voor de werking ervan. In oude huizen met traditionele verwarmingssystemen is het vaak zo dat de COP lager is dan gewenst. Dit betekent dat het energieverbruik van de warmtepomp aanzienlijk kan zijn, vooral als het verwarmingssysteem niet is aangepast aan een lage temperatuur systeem.

De rol van regeling en regelbaarheid

Volgens de EPBD III is het wettelijk verplicht om elke nieuw geplaatste warmtepompsysteem zorgvuldig in te regelen. Dit geldt voor zowel de aansturing als het waterzijdig inregelen van het afgiftesysteem. Een goed ingeregeld systeem werkt efficiënter en draagt bij aan energiebesparing en comfortverbetering. Het is daarom belangrijk om aandacht te besteden aan het regelen van het systeem, zowel bij de installatie als tijdens eventuele onderhouds- of aanpassingsfases.

Voordelen van een goed geregeld systeem

Een goed geregeld systeem draagt bij aan het optimaliseren van de energieopwekking en -verbruik. Hierdoor kunnen de energiekosten voor de eigenaar worden verlaagd en het comfort van de bewoner worden verbeterd. Bovendien is het belangrijk dat het systeem kan worden afgestemd op de actuele warmte- of koudebehoefte van het huis. Dit kan centraal worden geregeld, maar het is verstandig om ook de mogelijkheid te bieden om per vertrek de temperatuur te regelen.

Financiële overwegingen

De financiële aspecten van het installeren van een warmtepomp moeten niet worden onderschat. Zowel de aanschafkosten van het systeem als de kosten voor de benodigde renovaties kunnen aanzienlijk zijn. Dit geldt met name voor oude huizen waarin uitgebreide thermische renovaties nodig zijn. Het is daarom belangrijk om een kost-batenanalyse uit te voeren om te bepalen of een warmtepomp op de lange termijn economisch verantwoord is.

Kosten van thermische renovatie

Thermische renovatie kan kosten verhogen, maar is vaak noodzakelijk om een warmtepomp optimaal te laten functioneren. De kosten variëren afhankelijk van de mate van verbetering die nodig is. Een energieaudit kan hierbij helpen om de meest urgente verbeterpunten te identificeren en een gericht renovatieplan op te stellen. Het is vaak niet mogelijk om alle verbeteringen in één keer aan te pakken, wat betekent dat het renovatieproces moet worden gestrekt over meerdere jaren.

Alternatieven overwegen

Als de kosten van een warmtepompinstallatie en de benodigde renovaties te hoog zijn, kan het verstandig zijn om alternatieven te overwegen. In sommige gevallen is het tijdelijk overgaan op een hoogtemperatuur warmtebron zoals een CV-ketel een betere oplossing. Dit is vooral het geval wanneer de woning niet optimaal is geïsoleerd of wanneer de renovatie niet in één keer kan worden uitgevoerd.

Korte beschrijving van warmtepomptypen

Er zijn verschillende typen warmtepompen die geschikt kunnen zijn voor renovatieprojecten. De keuze hangt af van factoren zoals de locatie, de toegang tot warmtebronnen en de isolatiegraad van het huis. Hieronder volgt een korte beschrijving van de belangrijkste typen:

Lucht-water warmtepomp: Deze warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht en gebruikt deze om het water in het verwarmingssysteem te verhitten. Het is een relatief goedkope optie die geschikt is voor huizen met traditionele verwarmingssystemen.
Grond-water warmtepomp: Hierbij wordt warmte uit de grond opgehaald via antivries en verwerkt door de warmtepomp. Voor deze optie is een bronboring nodig, wat extra kosten kan opleveren.
Water-water warmtepomp: Deze warmtepomp gebruikt grondwater of water uit een rivier, sloot of beek als warmtebron. Het is een efficiënte oplossing, maar vereist vaak een verbouwing of renovatieproject.
Hybride warmtepomp: Deze warmtepomp combineert warmtepomp-technologie met een CV-ketel. Het is een populaire keuze, vooral in de aanloopfase van de energietransitie.

Conclusie

De installatie van een warmtepomp bij een renovatieproject is een verantwoorde keuze die aanzienlijke voordelen kan opleveren, zowel qua energiebesparing als qua comfort. Toch is het belangrijk om een aantal cruciale aandachtspunten te overwegen voordat een beslissing wordt genomen. Deze omvatten de thermische isolatie van het huis, het type verwarmingssysteem, de regelbaarheid van het systeem, en de financiële aspecten van de investering.

Een warmtepomp is het efficiëntst en economischst wanneer het op een lage temperatuur verwarmingssysteem wordt aangesloten, zoals vloerverwarming. In oude huizen is dit vaak niet het geval, wat betekent dat aanzienlijke renovaties nodig kunnen zijn. Deze renovaties kunnen kostbaar zijn, maar zijn vaak noodzakelijk om de warmtepomp op de lange termijn rendabel te maken.

Daarnaast is het belangrijk om aandacht te besteden aan het regelen van het warmtepompsysteem. Dit is wettelijk verplicht en draagt bij aan een optimale werking van het systeem. Het is verstandig om bij de installatie en eventuele aanpassingen professionele advies in te winnen om ervoor te zorgen dat het systeem zo efficiënt mogelijk werkt.

Bronnen

ombouwen