Het invloed van 1 graad verschil op de efficiëntie van een warmtepompinstallatie

Published by Redactie on september 28, 2025 | Category warmtepomp

Een temperatuurverschil van slechts 1 graad Celsius kan een aanzienlijke invloed hebben op het functioneren van een warmtepompinstallatie. Voor zowel woningbouw als utiliteitsbouw is het begrijpen van dit verschil essentieel bij het optimaliseren van het verwarmingsvermogen, het energieverbruik en het comfort van de ruimte. In dit artikel wordt ingegaan op hoe een warmtepomp werkt, de rol van het temperatuurverschil, de betekenis van COP (Coefficient of Performance), en welke factoren bepalen of een warmtepomp efficiënt kan draaien bij een lager temperatuurverschil. Daarnaast worden mogelijke aanpassingen in het verwarmingsstelsel besproken om de efficiëntie te vergroten.

Wat is een warmtepomp en hoe werkt deze?

Een warmtepomp is een thermodynamisch systeem dat warmte overdraagt van een koele bron naar een warme bron. In de context van verwarming wordt de lucht of grond als de koele bron gebruikt, terwijl het verwarmingswater in de woning de warme bron is. Het systeem bestaat meestal uit een buitendeel en een binnendeel. Het buitendeel zuigt lucht aan, en het binnendeel zorgt voor de warmteoverdracht naar het verwarmingssysteem.

Het principe achter de warmtepomp is dat warmte wordt opgepompt uit de omgeving, wat efficiënter is dan het genereren van warmte via verbranding of elektrische verwarming. Omdat de warmtepomp niet alleen elektriciteit gebruikt om warmte te genereren, maar ook warmte uit de omgeving, is de energieopbrengst aanzienlijk hoger dan bij traditionele verwarmingsmethoden.

Een warmtepomp draagt de warmte over door middel van een koudemiddel dat evaporeert en condenseert. De damp die ontstaat bij de verdamping van het koudemiddel opneemt warmte uit de lucht of grond, en bij de condensatie geeft deze warmte af aan het verwarmingssysteem.

Het rol van temperatuurverschil in het functioneren van een warmtepomp

Een temperatuurverschil speelt een cruciale rol in het functioneren van een warmtepomp. Het verschil tussen de buitentemperatuur en de gewenste aanvoertemperatuur van het verwarmingssysteem bepaalt hoeveel warmte de warmtepomp moet genereren. Hoe groter dit verschil, hoe meer de warmtepomp moet werken, wat leidt tot een lager rendement.

Bijvoorbeeld: als de buitentemperatuur 5°C is en de gewenste aanvoertemperatuur 45°C, moet de warmtepomp 40°C warmte opwekken. Als het buitendeel echter 1°C kouder is (4°C) en de aanvoertemperatuur hetzelfde blijft, moet de warmtepomp nu 41°C opwekken. Dit extra verschil van 1°C betekent dat de warmtepomp efficiënter moet werken om het temperatuurverschil te overbruggen.

De efficiëntie van een warmtepomp wordt uitgedrukt in de COP (Coefficient of Performance), die aangeeft hoeveel warmte de warmtepomp produceert per eenheid elektriciteit. Hoe kleiner het temperatuurverschil, hoe hoger de COP. Omgekeerd, hoe groter het temperatuurverschil, hoe lager de COP. Dit betekent dat een warmtepomp efficiënter werkt in een milde winter dan in een koude winter.

Een warmtepomp werkt optimaal als het temperatuurverschil tussen de bron (buiten) en de afgifte (binnen) zo klein mogelijk is. Daarom is het belangrijk dat het verwarmingssysteem zo is afgesteld dat het met een laag temperatuurverschil kan functioneren. Dit is bijvoorbeeld het geval bij een goed geïsoleerde woning of bij het gebruik van een weersafhankelijke regeling.

Wat is COP en hoe wordt deze beïnvloed door 1 graad verschil?

COP is een maat voor het rendement van een warmtepomp. Het wordt gedefinieerd als het quotiënt tussen de warmte die wordt geleverd (Q) en de elektrische energie die wordt verbruikt (W). De COP geeft dus aan hoeveel keer efficiënter een warmtepomp is dan een elektrische verwarming.

Een COP van 4 betekent dat de warmtepomp 4 keer meer warmte produceert dan de hoeveelheid elektriciteit die het verbruikt. In het beste geval kunnen moderne luchtwarmtepompen COP-waarden behalen van 7 of hoger bij gunstige buitentemperaturen. Echter, deze waarden dalen aanzienlijk bij koudere buitentemperaturen.

Het temperatuurverschil tussen de bron en de afgifte heeft directe invloed op de COP. Een verhoging van het temperatuurverschil met 1 graad leidt tot een afname van de COP. Bijvoorbeeld: bij een buitentemperatuur van 5°C en een aanvoertemperatuur van 45°C is het temperatuurverschil 40°C. Als de buitentemperatuur daalt tot 4°C, is het temperatuurverschil 41°C. Deze toename van 1°C betekent dat de warmtepomp efficiënter moet werken, wat resulteert in een lager rendement.

De COP-fluctueert dus niet alleen afhankelijk van de buitentemperatuur, maar ook van het gewenste temperatuurverschil. In Scandinavie, waar de winters extremer zijn dan in Nederland, is het dus aanzienlijk moeilijker om hoge COP-waarden te behalen dan in het Nederlandse klimaat.

Wat is SCOP en hoe beïnvloedt dit het rendement?

Naast COP wordt ook SCOP (Seasonal Coefficient of Performance) gebruikt om het rendement van een warmtepomp te bepalen. SCOP is een maat voor het gemiddelde rendement van een warmtepomp over het hele seizoen. In tegenstelling tot COP, die het rendement onder specifieke omstandigheden meet, geeft SCOP een beter beeld van de werkelijke efficiëntie van de warmtepomp over een volledige verwarmingsperiode.

De SCOP wordt berekend door het totale warmteverbruik van de woning in een seizoen te delen door het totale elektrische energieverbruik van de warmtepomp in hetzelfde seizoen. De SCOP is dus afhankelijk van factoren zoals het klimaat, het isolatievlak van de woning, en de afgifte- en aanvoertemperaturen.

Een temperatuurverschil van 1 graad kan dus een aanzienlijke invloed hebben op de SCOP. In een woning met een hoge isolatiegraad en lage afgiftetemperaturen kan een warmtepomp een SCOP van 4 of hoger behalen. In een woning met minder goede isolatie en hogere afgiftetemperaturen ligt de SCOP lager, vaak rond de 3 of minder.

Weersafhankelijke regeling en het invloed van 1 graad

Om het rendement van een warmtepomp te optimaliseren, is het verstandig om gebruik te maken van een weersafhankelijke regeling. Deze regeling koppelt de aanvoertemperatuur van het verwarmingssysteem aan de buitentemperatuur. Hoe kouder het buitentemperatuur, hoe hoger de aanvoertemperatuur wordt ingesteld. Daarbij is het belangrijk dat het temperatuurverschil zo klein mogelijk is, zodat de warmtepomp efficiënt kan functioneren.

Een stooklijn is een grafische voorstelling van het verband tussen de buitentemperatuur en de aanvoertemperatuur. De stooklijn laat zien hoe de aanvoertemperatuur verandert bij verschillende buitentemperaturen. In Nederland wordt meestal een stooklijn gebruikt die bij -20°C een aanvoertemperatuur van 44°C en bij +10°C een aanvoertemperatuur van 30°C instelt. Deze instelling is geschikt voor de meeste woningen in Nederland.

Een verandering van 1 graad in het temperatuurverschil kan aanzienlijk zijn voor de efficiëntie van de warmtepomp. In een goed geïsoleerde woning kan de stooklijn lager worden ingesteld, wat leidt tot een hoger rendement. In een minder goed geïsoleerde woning is het echter mogelijk dat de stooklijn iets hoger moet worden ingesteld, wat resulteert in een lager rendement.

Invloed van isolatie op het rendement van een warmtepomp

De isolatie van een woning speelt een belangrijke rol in het functioneren van een warmtepomp. Een goed geïsoleerde woning verliest minder warmte via de muren, dak, vloer en ramen, waardoor het verwarmingssysteem minder hard hoeft te werken. Dit betekent dat de warmtepomp efficiënter kan functioneren, omdat het met een lager temperatuurverschil kan werken.

In een slecht geïsoleerde woning moet de warmtepomp harder werken om het gewenste temperatuurverschil te overbruggen. Dit leidt tot een lager rendement en een hoger energieverbruik. Daarom is het verstandig om vooraf te investeren in een goede isolatie voordat een warmtepomp wordt geïnstalleerd.

Bijvoorbeeld: in een woning met een goede isolatie is het benodigde verwarmingvermogen lager, waardoor de warmtepomp efficiënter kan functioneren. In een woning met slechte isolatie is het benodigde verwarmingvermogen hoger, wat resulteert in een hoger energieverbruik.

Het is daarom aan te raden om eerst de isolatie van de woning te verbeteren voordat een warmtepomp wordt geïnstalleerd. Dit kan bijvoorbeeld gedaan worden door het isoleren van de muren, het dak, de vloeren en de ramen. Dit zorgt ervoor dat de warmtepomp efficiënter kan functioneren en dat het energieverbruik lager uitvalt.

Invloed van het verwarmingssysteem op het rendement van een warmtepomp

Naast de isolatie van de woning is ook het type verwarmingssysteem van invloed op het rendement van een warmtepomp. Een warmtepomp werkt het beste met een verwarmingssysteem dat op lage temperaturen kan functioneren, zoals een vloerverwarming. Vloerverwarming heeft namelijk een groter afgifteoppervlak dan radiatoren, waardoor het met een lager temperatuurverschil kan functioneren.

Radiatoren vereisen daarentegen hogere afgiftetemperaturen om een voldoende warmteverdeling te garanderen. Dit betekent dat de warmtepomp harder moet werken om het gewenste temperatuurverschil te overbruggen, wat resulteert in een lager rendement.

In een woning met radiatoren is het verstandig om deze te laten vervangen of aan te passen voordat een warmtepomp wordt geïnstalleerd. Dit kan bijvoorbeeld gedaan worden door de radiatoren groter te maken of door de afgiftetemperaturen te verlagen. Dit zorgt ervoor dat de warmtepomp efficiënter kan functioneren en dat het energieverbruik lager uitvalt.

Invloed van de lengte van de afgiftebuizen

De lengte van de afgiftebuizen in een verwarmingssysteem kan ook een invloed hebben op het rendement van een warmtepomp. In een woning met korte afgiftebuizen is het afgifteoppervlak kleiner, waardoor het verwarmingssysteem harder moet werken om een voldoende warmteverdeling te garanderen. Dit betekent dat de warmtepomp harder moet werken om het gewenste temperatuurverschil te overbruggen, wat resulteert in een lager rendement.

In een woning met lange afgiftebuizen is het afgifteoppervlak groter, waardoor het verwarmingssysteem efficiënter kan functioneren. Dit betekent dat de warmtepomp met een lager temperatuurverschil kan werken, wat resulteert in een hoger rendement.

Het is daarom aan te raden om ervoor te zorgen dat de afgiftebuizen voldoende lang zijn voordat een warmtepomp wordt geïnstalleerd. Dit kan bijvoorbeeld gedaan worden door extra radiatoren of vloerverwarming aan te brengen. Dit zorgt ervoor dat de warmtepomp efficiënter kan functioneren en dat het energieverbruik lager uitvalt.

Invloed van de stooklijn op het rendement van een warmtepomp

De stooklijn is een belangrijke factor bij het functioneren van een warmtepomp. De stooklijn bepaalt hoe de aanvoertemperatuur verandert bij verschillende buitentemperaturen. Een correct ingestelde stooklijn zorgt ervoor dat de warmtepomp efficiënter kan functioneren, omdat het met een lager temperatuurverschil kan werken.

Een stooklijn die te steil is ingesteld, betekent dat de aanvoertemperatuur te hoog is bij lage buitentemperaturen. Dit resulteert in een hoger temperatuurverschil, wat leidt tot een lager rendement. Een stooklijn die te vlak is ingesteld, betekent dat de aanvoertemperatuur te laag is bij lage buitentemperaturen, wat resulteert in een lager verwarmingseffect.

Het is daarom aan te raden om een correct ingestelde stooklijn te gebruiken voordat een warmtepomp wordt geïnstalleerd. Dit kan bijvoorbeeld gedaan worden door een professional in te schakelen die ervaring heeft met warmtepompsystemen. Dit zorgt ervoor dat de warmtepomp efficiënter kan functioneren en dat het energieverbruik lager uitvalt.

Conclusie

Een temperatuurverschil van slechts 1 graad kan aanzienlijk zijn voor het functioneren van een warmtepompinstallatie. Het rendement van een warmtepomp wordt beïnvloed door factoren zoals de buitentemperatuur, de afgiftetemperatuur, de isolatie van de woning, het type verwarmingssysteem en de lengte van de afgiftebuizen. Een correct ingestelde stooklijn is essentieel om ervoor te zorgen dat de warmtepomp efficiënter kan functioneren.

Om het rendement van een warmtepomp te optimaliseren, is het verstandig om vooraf te investeren in een goede isolatie, een efficiënt verwarmingssysteem en een correct ingestelde stooklijn. Dit zorgt ervoor dat de warmtepomp efficiënter kan functioneren en dat het energieverbruik lager uitvalt.