BENG-normen en hernieuwbare energie: de rol van warmtepompen in nieuwbouw

Published by Redactie on september 29, 2025 | Category warmtepomp

De energietransitie in de Nederlandse bouwsector is volop in gang. Het doel is duidelijk: vanaf 2050 moet Nederland volledig gasloos zijn. In de nieuwbouw worden deze ambities al vroegtijdig verwerkt in regelgeving. De BENG-normen – een afkorting van Bijna Energie Neutrale Gebouwen – spelen hierin een centrale rol. Deze normen vormen een raamwerk voor duurzame bouw en leggen beperkte energiebehoefte en een minimumaandeel hernieuwbare energie vast. Warmtepompen, in combinatie met ventilatiesystemen met warmteterugwinning, zijn essentiële bouwstenen om aan deze eisen te voldoen.

In dit artikel bespreken we de BENG-normen in detail, met een focus op het aandeel hernieuwbare energie en de rol van warmtepompen in nieuwbouw. Daarnaast kijken we naar de technische aspecten van warmtepompen, hun invloed op de BENG-berekening en de praktische toepassing in werkelijkheid.

Wat zijn de BENG-normen?

De BENG-normen zijn ontworpen om de Nederlandse bouwsector te stimuleren tot het realiseren van bijna energieneutrale gebouwen. Dit betekent dat de energiebehoefte van een gebouw zo laag mogelijk is en dat een deel van de benodigde energie uit hernieuwbare bronnen komt. De normen zijn opgesteld in de NEN 10700-standaard en worden sinds 2021 toegepast op nieuwbouwprojecten.

De BENG-normen bestaan uit drie kernaspecten:

Energiebehoefte: het maximum aan primaire energie dat een gebouw mag gebruiken.
Primair fossiel energiegebruik: het maximum aan fossiele energie dat mag worden gebruikt.
Aandeel hernieuwbare energie: het minimumpercentage van de benodigde energie dat uit hernieuwbare bronnen moet komen.

Deze normen gelden per type gebouw en zijn daardoor niet uniform. Voor woningen ligt de energiebehoefte bijvoorbeeld lager dan voor utiliteitsgebouwen. De eisen zijn gericht op een langdurige duurzaamheid, maar ook op het comfort en de gezondheid van de gebruikers van het gebouw.

BENG 2: Primair fossiel energiegebruik

BENG 2 richt zich op het beperken van het gebruik van fossiele energie. Dit is gedefinieerd als het maximale primaire energiegebruik per m² gebruiksoppervlak per jaar. Dit omvat het gebruik van energie voor verwarming, koeling, warmtapwaterbereiding, en bij utiliteitsgebouwen ook verlichting.

De normen leggen vast dat het fossiele energiegebruik niet mag overschrijden:

Voor woningen: ≤25 kWh/m² per jaar
Voor utiliteitsgebouwen (exclusief zorg / onderwijs): ≤50 kWh/m² per jaar
Voor zorggezondheidszorg: ≤65 kWh/m² per jaar
Voor onderwijs: ≤50 kWh/m² per jaar

Het is belangrijk om te begrijpen dat dit fossiele energiegebruik niet alleen het energiegebruik van de verwarmingsinstallatie betreft. Het omvat ook systemverliezen, zoals leidingverliezen bij verwarming, hulpenergie (zoals pompen), en het rendement van opwekkingsinstallaties zoals cv-ketels.

BENG 3: Aandeel hernieuwbare energie

BENG 3 stelt eisen aan het aandeel van hernieuwbare energie dat moet worden gebruikt binnen de energiebehoefte van een gebouw. Dit is uitgedrukt in een percentage. Voor alle genoemde gebouwtypen geldt een minimumaandeel van 50%. Dit betekent dat minstens de helft van de benodigde energie moet komen uit hernieuwbare bronnen zoals zonlicht, wind, of lucht.

Warmtepompen zijn hierin een belangrijke speler. Deze installaties onttrekken energie aan de omgeving – meestal de buitenlucht of grond – en gebruiken die om ruimtes te verwarmen of koelen. Aangezien de energie uit de buitenomgeving komt, wordt dit beschouwd als hernieuwbare energie. Hierdoor draagt een warmtepomp bij aan het voldoen aan BENG 3.

Warmtepompen en hun invloed op de BENG-berekening

Warmtepompen zijn energiezuinig en worden daarom steeds vaker toegepast in nieuwbouw. Ze zijn niet alleen een duurzame oplossing, maar ook een technische uitkomst om aan de BENG-normen te voldoen. De warmtepompen van merken zoals Mitsubishi Electric zijn speciaal ontwikkeld voor het voldoen aan BENG-eisen en zijn uitgerust met een kwaliteitsverklaring die in rekenmodellen zoals Uniec 3 kan worden verwerkt.

De warmtepompen werken met een hoge efficiëntiegraad (SEER- en SCOP-waarden), waardoor het energieverbruik verlaagd wordt. Deze efficiëntie leidt tot een lager primaire energiegebruik, wat positief werkt op BENG 2. Daarnaast is het aandeel hernieuwbare energie hoog, wat direct bijdraagt aan BENG 3.

Lucht-water warmtepompen

Lucht-water warmtepompen zijn de meest gebruikte variant in de woningbouw. Ze onttrekken warmte uit de buitenlucht en leveren warme lucht of warm water. Deze systemen worden vaak in combinatie gebruikt met een bufferwateropslag en een aanvullende bron voor de koudere maanden.

De Ecodan warmtepompen van Mitsubishi Electric zijn een voorbeeld van een lucht-water systeem dat goed ingepast kan worden in nieuwbouwprojecten. Ze zijn geschikt voor het leveren van verwarming, koeling en warm tapwater. De hoge efficiëntie en de mogelijke inzet in een hybride systeem (met een klein cv-voorstel voor de koudste dagen) maken ze een veelgebruikte keuze bij BENG-georiënteerde nieuwbouw.

Ventilatiesystemen met warmteterugwinning

Naast warmtepompen spelen ventilatiesystemen met warmteterugwinning (WTW) ook een rol in het voldoen aan BENG 2. Deze systemen verwijderen vervuilde lucht uit het gebouw, maar gebruiken de warmte uit die lucht om de verse lucht van buiten op te warmen. Hierdoor wordt minder primair energie verbruikt voor verwarming.

De Lossnay WTW-ventilatieunits van Mitsubishi Electric zijn voorbeelden van systemen die efficiënt werken en goed ingepast kunnen worden in nieuwbouw. Ze zijn ontworpen voor residentiële toepassingen en helpen bij het behoud van een gezond binnenklimaat. Omdat de warmteterugwinning bijdraagt aan het verlagen van het primaire energiegebruik, is dit een positieve factor voor BENG 2.

De rol van warmtepompen in de energietransitie

De energietransitie is een maatschappelijke verplichting, maar ook een technische uitdaging. Warmtepompen spelen een sleutelrol in deze overgang. Ze vormen de basis van gasloze verwarmingssystemen en zijn geschikt voor zowel woningen als utiliteitsgebouwen.

Duurzame oplossing voor verwarming

Een warmtepomp is een elektrische installatie die warmte onttrekt uit de omgeving en deze gebruikt om ruimtes te verwarmen. Het energieverbruik is lager dan bij conventionele verwarmingsinstallaties, en omdat de warmte uit de buitenomgeving komt, is het een hernieuwbare bron.

In de context van BENG 3 is dit van groot belang. De energie die nodig is voor de warmtepomp komt voor een groot deel uit de omgeving, wat direct bijdraagt aan het voldoen aan de eis van minimaal 50% hernieuwbare energie.

Toekomstbestendig

Bij nieuwbouwprojecten is het belangrijk om toekomstbestendige installaties te kiezen. Warmtepompen zijn hierin een uitkomst, omdat ze langdurig efficiënt blijven en goed ingepast kunnen worden in een veranderende energieinfrastructuur. Daarnaast zijn ze geschikt voor combinaties met zonnepanelen of andere duurzame opwekkingsbronnen.

Installateurs zoals Maliepaard werken professioneel met warmtepompinstallaties in nieuwbouw en zorgen voor een complete aanpak van advies tot keuring. Ze begeleiden klanten bij de keuze van het juiste type warmtepomp en helpen bij het aanvragen van subsidies en vergunningen.

Invullen van BENG-berekeningen

Voor nieuwbouwprojecten is het noodzakelijk om de energieprestaties van het gebouw te berekenen conform de BENG-normen. Dit gebeurt via specifieke software zoals Uniec 3. In deze rekensoftware worden de energiegebruiken van de installaties, inclusief warmtepompen en ventilatiesystemen, ingevoerd.

Mitsubishi Electric biedt instructies voor het invullen van Uniec 3 met betrekking tot hun Ecodan warmtepompen en Lossnay ventilatieunits. Deze instructies zijn beschikbaar voor download, mits een account op de website is aangemaakt. Voor degenen die vragen hebben over het invullen van de software of de BENG-berekening, is er contactmogelijkheid met de productspecialisten.

Het gebruik van kwaliteitsverklaringen is essentieel in deze berekeningen. Deze documenten bevestigen dat het product voldoet aan de eisen voor efficiëntie en duurzaamheid, wat van invloed is op de einduitslag van de BENG-berekening.

Overgang van EPC naar BENG

In de Nederlandse bouwsector is de overgang van de Energie Prestatie Coëfficient (EPC) naar de BENG-normen een belangrijk thema. De EPC is een maat voor de energieprestatie van een gebouw, uitgedrukt in kWh/m² per jaar. De BENG-normen zijn daarentegen gericht op het beperken van het energiegebruik en het verhogen van het aandeel hernieuwbare energie.

De overgang betekent dat bouwers en ontwerpers moeten denken in systemen die efficiënter werken en waarbij het gebruik van hernieuwbare energie centraal staat. Het is een technische en logistieke uitdaging, maar ook een kans om innovatie in de bouw te stimuleren.

BREEAM en duurzaam bouwen

Naast de BENG-normen is BREEAM een andere standaard voor duurzaam bouwen. BREEAM is een internationaal erkend duurzaamheidskeurmerk dat gebouwen evalueert op milieu-impact, energiegebruik, gebruik van materialen en gezondheidsaspecten. Het is bedoeld om bouwers te stimuleren tot het realiseren van duurzame en efficiënte gebouwen.

BREEAM en BENG zijn niet direct verwante standaarden, maar ze bewegen zich in dezelfde richting: het verlagen van het energieverbruik en het verhogen van de duurzaamheid. Voor bouwprojecten die zowel BENG- als BREEAM-eisen willen voldoen, zijn warmtepompen en ventilatiesystemen met warmteterugwinning essentiële bouwstenen.

Technische aspecten van warmtepompinstallaties

De technische uitvoering van een warmtepompinstallatie is van groot belang voor de efficiëntie en duurzaamheid van het systeem. Hieronder een overzicht van enkele belangrijke aandachtspunten:

Keuze van warmtepomp

De keuze voor het juiste type warmtepomp hangt af van meerdere factoren, waaronder het klimaat, de grootte van het gebouw, en de verwarmings- en koelbehoefte. Voor nieuwbouw zijn lucht-water warmtepompen het meest gangbaar, omdat ze geschikt zijn voor het leveren van verwarming, koeling en warm water.

Installatie en keuring

Een warmtepomp moet worden geïnstalleerd door een gecertificeerde installateur. De installatie moet conform de geldende normen zijn uitgevoerd en wordt daarna door een keuringsinstantie gekeurd. Dit garandeert dat het systeem veilig en efficiënt werkt.

Hybride systemen

In sommige gevallen wordt een hybride systeem gekozen, waarbij een warmtepomp wordt aangevuld met een klein cv-voorstel voor de koudste dagen. Dit zorgt voor een betere prestatie in extreme winters en voorkomt dat het systeem overbelast raakt.

Onderhoud en service

Onderhoud is essentieel voor de efficiëntie en levensduur van een warmtepomp. Regelmatig onderhoud, zoals reinigen van filters en inspectie van de installatie, zorgt ervoor dat de warmtepomp continu efficiënt werkt. Veel installateurs bieden garantie en nazorgservice, wat voor de gebruiker een veilig gevoel biedt.

Kosten en subsidies

De kosten van een warmtepompinstallatie kunnen variëren, afhankelijk van het type systeem, de grootte van het gebouw en de complexiteit van de installatie. Voor nieuwbouwprojecten zijn de kosten vaak hoger dan bij bestaande woningen, omdat het systeem volledig nieuw moet worden ingebouwd.

Daarnaast zijn er subsidies beschikbaar voor de installatie van duurzame verwarmingsinstallaties. Deze subsidies worden vaak aangevraagd via een erkende installateur of bouwadviseur. Het is belangrijk om tijdens de bouwplanning rekening te houden met deze subsidies, omdat ze een aanzienlijke invloed kunnen hebben op de eindprijs.

BENG-normen en wetgeving

De BENG-normen zijn niet alleen een technische richtlijn, maar ook een wettelijke eis. Sinds 2021 moeten alle nieuwbouwprojecten aan de BENG-normen voldoen. Dit betekent dat bouwers en ontwerpers verantwoordelijk zijn voor het realiseren van gebouwen die voldoen aan de eisen.

De wetgeving is gericht op het stimuleren van duurzame bouw en het verlagen van het energieverbruik. Het is belangrijk om te beseffen dat het voldoen aan de BENG-normen ook een juridisch risico kan zijn, mits het niet goed wordt uitgevoerd.

Conclusie

De overgang naar bijna energieneutrale gebouwen is een essentieel onderdeel van de energietransitie in Nederland. De BENG-normen vormen een duidelijk kader voor duurzame bouw en leggen eisen op aan het energieverbruik en het aandeel hernieuwbare energie. Warmtepompen zijn een centrale bouwsteen om aan deze eisen te voldoen.

Deze installaties zijn efficiënt, duurzaam en toekomstbestendig. Ze draagen bij aan het voldoen aan zowel BENG 2 als BENG 3 en zijn geschikt voor gebruik in nieuwbouwprojecten. Daarnaast werken ze goed samen met ventilatiesystemen met warmteterugwinning, waardoor het primaire energieverbruik verder wordt teruggebracht.

Voor bouwers en ontwerpers is het belangrijk om rekening te houden met de technische en logistieke aspecten van warmtepompen. Het invullen van BENG-berekeningen, het kiezen van het juiste type warmtepomp, en het verwerken van kwaliteitsverklaringen zijn allemaal essentieel voor het voldoen aan de normen.

De overgang van EPC naar BENG is een uitdaging, maar ook een kans om innovatie en duurzaamheid te stimuleren. Met de juiste keuzes en een goed uitgevoerde installatie is het mogelijk om een nieuwbouwproject volledig gasloos en duurzaam te realiseren.