Bouwvergunning voor warmtepomp: wanneer is het nodig en hoe aanvragen?

Published by Redactie on september 29, 2025 | Category warmtepomp

De installatie van een warmtepomp is tegenwoordig een populaire keuze voor woningeigenaren die hun woning duurzamer willen maken. Het vermindert het gebruik van fossiele brandstoffen en draagt bij aan de energietransitie. Toch zijn er juridische en administratieve aspecten die niet mogen worden overgeslagen. Een van de belangrijkste vragen die vaak rijzen bij het overwegen van een warmtepomp is of er een bouwvergunning of omgevingsvergunning nodig is. Deze vraag is niet altijd eenduidig te beantwoorden, omdat het afhankelijk is van het type warmtepomp, de locatie van de installatie, de afmetingen van de buitenunit en de regelgeving van de betreffende gemeente.

In dit artikel bespreken we de verschillende situaties waarin een vergunning voor een warmtepomp noodzakelijk is, welke regels per type warmtepomp gelden, en hoe je deze vergunning correct aanvraagt. We richten ons op praktische inzichten uit recente informatie van betrouwbare bronnen, inclusief overleg met gemeentelijke regelgeving en subsidies van overheidsinstanties.

Wat is een bouwvergunning voor een warmtepomp?

Een bouwvergunning of omgevingsvergunning is een juridisch kader dat bepaalt of en hoe bepaalde bouw- of installatieactiviteiten uitgevoerd mogen worden. Dit geldt zowel voor wijzigingen aan het buitenaanzicht van een woning als voor grondwerken die kunnen leiden tot milieuverontreiniging. Bij het plaatsen van een warmtepomp kunnen dergelijke activiteiten optreden, afhankelijk van het type installatie.

De meest voorkomende redenen waarom een vergunning nodig is voor een warmtepomp zijn:

Het plaatsen van een buitenunit die het aanzicht van een woning verandert.
Grondwerken voor een bodemwarmtepomp die bepaalde dieptes overschrijden.
Het gebruik van een vloeistof die gevoelige milieuaspecten kan beïnvloeden.
Aanpassingen die het bestemmingsplan van een perceel of woning beïnvloeden.

Hoewel niet elke warmtepompinstallatie een vergunning vereist, is het belangrijk om te weten wanneer en waarom dit wel het geval is. Het niet aanvragen van een verplichte vergunning kan leiden tot handhaving door de gemeente, dwangsommen of zelfs het moeten verwijderen van de installatie.

Wanneer is een vergunning nodig voor een warmtepomp?

De vereisten voor een bouwvergunning of omgevingsvergunning zijn afhankelijk van het type warmtepomp en de mate van invloed op de omgeving. Hieronder geven we een overzicht van de meest voorkomende situaties.

1. Plaatsing van een buitenunit

Het plaatsen van een buitenunit van een warmtepomp kan in sommige gevallen leiden tot het moeten aanvragen van een vergunning. Dit is het geval wanneer:

De buitenunit meer dan 1 meter hoog is en meer dan 2 meter lang, gemeten vanaf de grond. Als de unit op een verhoging staat of aan een muur bevestigd is, moet het hoogteverschil erbij worden opgeteld.
De unit het bestemmingsplan van het perceel of woning beïnvloedt. Bijvoorbeeld als de unit groter is dan toegestaan in de regels voor ‘wonen’ of ‘tuin’.
De unit het aanzicht van de woning verandert. In dat geval wordt het gezien als een aanbouw, wat een vergunning vereist.

In dergelijke gevallen moet een omgevingsvergunning voor het bouwen worden aangevraagd. Deze vergunning wordt bij de gemeente ingediend en beoordeeld op basis van bouwregels, milieuaspecten en eventuele bezwaren van omwonenden.

2. Bodemwarmtepomp (geothermische warmtepomp)

Bij een bodemwarmtepomp worden buizen in de grond geplaatst om warmte op te nemen. Afhankelijk van de diepte en het type systeem, kan dit leiden tot vergunningverplichtingen.

Verticale systemen: Buizen die tussen de 25 en 100 meter diep worden geplaatst, vereisen vaak een vergunning, vooral als er boringen worden gedaan die het grondwater of het milieu kunnen beïnvloeden.
Horizontale systemen: Buizen op ondiepe diepte (ca. 1-2 meter) zijn meestal minder invloedrijk, maar kunnen in sommige gemeenten toch een vergunning vereisen, vooral als er aanzienlijke grondwerken nodig zijn.
Meldingsplicht: Als de totale geïnstalleerde drijfkracht van de warmtepomp meer dan 5 kW is, kan er sprake zijn van een meldingsplicht aan de gemeente. Dit geldt ook voor boringen die dieper dan 50 meter zijn.

Daarnaast is het mogelijk dat een milieuvergunning nodig is, afhankelijk van het type vloeistof dat in het systeem wordt gebruikt en de mogelijke impact op het grondwater.

3. Lucht-water warmtepomp

Een lucht-water warmtepomp verwarmt of koelt water via warmte uit de buitenlucht. Deze systemen zijn meestal compacter en vereisen minder grondwerken dan bodemwarmepompen.

Voor lucht-water warmtepompen is een vergunning meestal niet nodig, mits de buitenunit binnen de toegestane afmetingen valt (max. 1 meter hoog en 2 meter lang).
De installatie moet echter wel passen binnen het bestemmingsplan van het perceel. Als de unit bijvoorbeeld op een balkon of onder een carport geplaatst wordt, moeten de toegestane afmetingen en hoogtes worden gecontroleerd.

4. Hybride warmtepomp

Een hybride warmtepomp combineert een elektrische warmtepomp met een gasgestookte ketel. Deze systemen zijn ontworpen om de efficiëntie te vergroten en kosten te beperken, vooral in koude winters.

De buitenunit van een hybride warmtepomp is vaak compacter dan een lucht-water warmtepomp en past meestal binnen de toegestane afmetingen.
Een vergunning is meestal niet nodig, mits de installatie binnen de bouwregels valt. Als de unit groter is dan 1 meter hoog of 2 meter lang, is een omgevingsvergunning wel nodig.

5. Historische woningen

In sommige gevallen zijn er extra regels voor het installeren van een warmtepomp in een historisch pand. Deze woningen zijn vaak beschermd en kunnen beperkte toewerkzaamheden toestaan.

Het aanbrengen van een buitenunit kan in dergelijke gevallen een afwijkende vergunning vereisen.
Het is aan te raden om in zo’n situatie specifiek advies in te winnen bij de gemeente of een architect.

Hoe aanvragen van een vergunning?

Het aanvragen van een vergunning voor een warmtepomp kan op twee manieren gebeuren:

1. Digitaal via het Omgevingsloket

De gemeente biedt tegenwoordig vaak de mogelijkheid om een vergunning digitaal aan te vragen via het Omgevingsloket (www.omgevingsloket.nl). Op deze website kun je een vergunningscheck uitvoeren om te bepalen of en welke vergunning je nodig hebt.

Na het invullen van de vereiste gegevens (zoals locatie, type activiteit en afmetingen) wordt je verteld welke stappen je moet ondernemen.
Je kunt vervolgens het benodigde formulier downloaden en invullen, of direct digitaal aanvragen.

2. Via de gemeente

Als je liever persoonlijk contact opneemt met de gemeente, kun je een papirair aanvraagformulier ophalen. Dit formulier moet worden ingevuld met alle relevante gegevens, zoals:

Beschrijving van de activiteit (bijvoorbeeld plaatsen van een buitenunit).
Bouwtekeningen of plattegronden.
Uitleg van de toepassing van de warmtepomp.
Eventuele aanvullende documenten, zoals een milieuverklaring.

De gemeente beoordeelt vervolgens de aanvraag en kan eventueel extra vragen stellen. De verwerking van de aanvraag duurt meestal 8 weken, maar kan eventueel worden verlengd tot 14 weken.

Wat zijn de gevolgen van het niet aanvragen van een vergunning?

Het niet aanvragen van een verplichte vergunning kan ernstige gevolgen hebben. De gemeente heeft bevoegdheid om te handhaven tegen illegale installaties, en dit kan onder meer leiden tot:

Bouwstoppen: Als de gemeente vaststelt dat er illegaal gewerkt is, kan de installatie worden bevroren of zelfs verwijderd.
Dwangsommen: De eigenaar kan worden geacht om de installatie te verwijderen en eventuele schade te vergoeden.
Straffen of boetes: In sommige gevallen kan er sprake zijn van een administratieve boete.
Verlies van subsidie: Als je subsidie ontvangt voor een warmtepomp, kan het niet aanvragen van een vergunning leiden tot het terugvorderen van de subsidie.

Het is daarom sterk aan te raden om vóór de start van de installatie te controleren of er een vergunning nodig is en deze correct aan te vragen.

Subsidies voor warmtepompinstallaties

Het installeren van een warmtepomp is meestal een aanzienlijke investering. Gelukkig zijn er subsidies beschikbaar die kunnen helpen bij het financieren van dergelijke projecten. De ISDE-subsidie (Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing) is een voorbeeld hiervan.

Voorwaarden voor de ISDE-subsidie

Om deze subsidie in te vragen, moet je aan een aantal voorwaarden voldoen:

De warmtepomp moet nieuw zijn.
De warmtepomp wordt gebruikt voor ruimteverwarming of tapwaterverwarming.
De warmtepomp moet door een aangemeld bouwinstallatiebedrijf geïnstalleerd worden.
De woning moet gebouwd zijn voor 1 januari 2019, of je moet kunnen aantonen dat de omgevingsvergunning van het bouwwerk aangevraagd was voor 1 juli 2018.
De warmtepomp moet op de meldcodelijst staan van goedgekeurde producten.

Aanvraagprocedure

De subsidie wordt ná de installatie aangevraagd. Dit betekent dat je de warmtepomp eerst moet laten installeren, en binnen 24 maanden daarna de subsidie kan inwinnen.

Conclusie

Het installeren van een warmtepomp is een belangrijke stap richting een duurzamere woning. Echter, dit proces kan juridische en administratieve vereisten met zich meebrengen. Afhankelijk van het type warmtepomp, de afmetingen van de buitenunit en de locatie, kan het nodig zijn om een vergunning aan te vragen. Het is belangrijk om deze verplichtingen serieus te nemen, omdat het niet aanvragen van een verplichte vergunning leidt tot handhaving, extra kosten of zelfs het moeten verwijderen van de installatie.

Voor woningeigenaren is het raadzaam om vóór de start van het project contact op te nemen met de gemeente of het Omgevingsloket om te controleren of er een vergunning nodig is. Dit geldt met name voor bodemwarmepompen, grote buitenunits en installaties in historische panden. Daarnaast zijn subsidies beschikbaar die kunnen helpen met de kosten van de investering, mits de voorwaarden worden gerespecteerd.

Bronnen

bouwvergunning