Congres toekomst van de warmtepomp: trends, uitdagingen en kansen in de duurzame energietransitie

Published by Redactie on september 29, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

Het gebruik van warmtepompen als duurzame oplossing voor de verwarming van woningen en gebouwen is in Nederland de afgelopen jaren sterk gegroeid. Aan de vooravond van de energietransitie speelt de warmtepomp een centrale rol in het verduurzamen van de gebouwde omgeving. Congressen zoals het 12de IEA Warmtepompcongres en het Congres Bodemenergie tonen aan dat zowel professionals als beleidsmakers actief bezig zijn met het opzetten van strategische samenwerkingen en het uitwerken van concrete maatregelen.

Deze artikel biedt een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen en trends in de warmtepompsector, op basis van gegevens uit publicaties, conferenties en initiatieven van de afgelopen jaren. We zullen onder andere ingaan op de rol van hybride warmtepompen, de juridische en praktische kaders voor installatie en gebruik, de groei van de sector en de uitdagingen die installateurs en gebruikers tegenkomen.

De rol van warmtepompen in de energietransitie

Van gas naar warmtepompen: een noodzakelijke stap

De overgang van gasverwarming naar warmtepompen is een cruciale stap in de duurzame energietransitie. Een onderzoek door het ingenieursbureau DWA uit 2017 toont aan dat het gebruik van een warmtepomp in combinatie met zonnepanelen in nieuwbouw huishoudelijk gezien altijd voordeliger is dan gasverwarming. Dit geldt vooral op lange termijn, aangezien de brandstofkosten voor elektriciteit relatief stabiel liggen en de emissies van warmtepompen lager zijn dan bij gasverwarming.

Daarnaast is er een verbod op het aansluiten van nieuwe woningen op aardgas, wat een extra druk oplevert op de sector om warmtepompen te installeren. Hierdoor groeit de vraag naar deze apparaten, maar het leidt ook tot uitdagingen, zoals het personeelstekort binnen de installatiebranche.

Hybride warmtepompen: snelle verduurzaming in bestaande woningen

Een van de belangrijkste ontwikkelingen is de opkomst van hybride warmtepompen. Deze zijn een combinatie van een warmtepomp en een cv-ketel en zijn vooral geschikt voor bestaande woningen, waar het volledig afhankelijk zijn van elektriciteit soms niet haalbaar is. Peter Wagener van de Dutch Heat Pump Association benadrukte tijdens een vakbeurs dat hybride warmtepompen in de komende jaren een grote rol zullen spelen in het verduurzamen van de bestaande woningbouw.

Hybride systemen maken het mogelijk om de verwarmingskosten te verlagen en de CO₂-uitstoot te verminderen, terwijl de betrouwbaarheid van de verwarming niet in het geding komt. Dit maakt ze een aantrekkelijke optie voor woningcorporaties en particuliere eigenaren die hun woning duurzamer willen maken zonder in te boeten aan comfort of efficiëntie.

Bodemgebonden warmtepompen: groei en uitdagingen

Bodemgebonden warmtepompen, die gebruik maken van een bodemlus voor de warmtewisseling, zijn een specifieke vorm van warmtepompen die ook in opkomst zijn. Na een dip in de jaren 2013–2015 is de aantocht van deze systemen opnieuw sterk toegenomen. In 2016 en 2017 was het aantal installaties hoger dan in 2012, wat een positieve trend benadrukt.

Toch zijn er ook belemmeringen. De huidige regelgeving legt installateurs te veel beperkingen op om grootschalige toepassing van bodemgebonden warmtepompen mogelijk te maken. De Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat belooft dat deze regels zullen worden aangepast om de groei van deze duurzame technologie te ondersteunen.

Juridisch kader en standaardisering

Certificering en kwaliteit van installaties

In 2014 werd duidelijk dat vanaf 1 oktober 2014 een certificering geldt voor het installeren van warmtepompen. Dit is een gevolg van de AmvB Bodemenergie, die per 1 juli 2013 van kracht is. Deze certificering garandeert dat installateurs de benodigde kennis en vaardigheden hebben om warmtepompen veilig en efficiënt te installeren. Het doel van deze maatregel is om de kwaliteit van de installaties te verhogen en mogelijke problemen te voorkomen.

Bij het congres 'F-gassenverordening: van beleid naar praktijk' in 2014 werd ook ingegaan op de verantwoordelijkheid van installateurs bij het gebruik van F-gassen, die bij warmtepompen als koudemiddel worden gebruikt. Deze gassen zijn schadelijk voor het milieu en moeten daarom met zorg worden behandeld. De sector werkt mee aan het verlagen van de emissies van deze gassen.

Geluidsvoorschriften voor buitenunits

Een ander belangrijk juridisch aspect is het geluid van buitenunits van warmtepompen. Minister Ollongren van Wonen wil paal en perk stellen aan geluidsoverlast van deze apparaten. In het najaar van 2018 zijn de geluidseisen van buitenunits vastgelegd in het Bouwbesluit. Deze maatregel moet ervoor zorgen dat warmtepompen niet alleen milieuvriendelijk, maar ook sociaal verantwoord worden ingezet.

Groei van de sector en opleidingen

Aanleg en groei van de markt

Het aantal warmtepompen in Nederland is sterk toegenomen. In 2012 draaiden er ongeveer 60.000 warmtepompen in het land, maar in 2018 zijn er al 6.000 nieuwe installateurs opgeleid om dit aantal verder te verhogen. Peter Wagener van de Dutch Heat Pump Association stelde in 2012 al dat het haalbaar is om in 2020 500.000 warmtepompen te installeren. Deze ambitie lijkt steeds meer werkelijkheid te worden, ook al zijn er nog uitdagingen op de weg.

De bodemenergiebranche, samen met de warmtepompsector en de overheid, heeft afgesproken om 6.000 monteurs op te leiden die bodemgekoppelde warmtepompen kunnen plaatsen en onderhouden. Dit is een belangrijke stap in de richting van een duurzame energievoorziening.

Innovaties en toepassingen

Naast woningbouw zijn er ook innovatieve toepassingen voor warmtepompen in andere sectoren. Zo ontwikkelt Eneco en Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden een warmtepomp met een vermogen van 25 megawatt, die 10 procent van de totale warmtevraag van het stadswarmtenet in Utrecht kan voorzien. Dit is een voorbeeld van hoe warmtepompen niet alleen in particuliere woningen, maar ook op grotere schaal kunnen worden ingezet.

Daarnaast is er ook interesse in hybride VRF-systemen. Alklima brengt bijvoorbeeld het eerste systeem met koudemiddel R32 op de markt. Dit koudemiddel is efficiënter en milieuvriendelijker dan voorgangers en wordt voor het eerst op grotere schaal gebruikt in hybride systemen.

Congressen en samenwerking

Het 12de IEA Warmtepompcongres

Het 12de IEA Warmtepompcongres, dat in mei 2017 plaatsvond in Rotterdam, was een belangrijk evenement voor de sector. Onder de titel 'Rethink Energy, Act NOW!' brachten internationale sprekers de laatste ontwikkelingen en trends in de warmtepompsector aan de orde. Dit congres is een jaarlijkse bijeenkomst van experts en beleidsmakers die samen werken aan de verdere verduurzaming van de energievoorziening.

Congres Bodemenergie

Een ander belangrijk evenement is het Congres Bodemenergie, dat in 2022 voor de tweede keer plaatsvond. Dit congres richtte zich op het thema samenwerking en de rol die bodemenergie kan spelen in de energietransitie. Tijdens het congres werden concrete vraagstukken besproken, zoals de mogelijkheden voor slimme samenwerkingen en de belemmeringen die op dit moment nog in de weg staan.

Het congres is een platform voor professionals uit de sector om ervaringen te delen, innovaties te bespreken en te netwerken. Het doel is om bodemenergie een grotere rol te geven in de duurzame toekomst van de gebouwde omgeving.

Uitdagingen en kansen

Personeelstekort en opleiding

Een van de grootste uitdagingen voor de sector is het personeelstekort. De vraag naar warmtepompen groeit snel, maar de capaciteit van installateurs is nog niet op peil. Tijdens het Nederlands Warmtepomp Congres werd deze kwestie herhaaldelijk genoemd. Het is duidelijk dat er dringend meer monteurs nodig zijn die gespecialiseerd zijn in het installeren en onderhouden van warmtepompen.

Om deze krapte op te lossen zijn er initiatieven gestart om nieuw personeel op te leiden. Zoals eerder genoemd, is er een samenwerking tussen de bodemenergiebranche, de warmtepompensector en de overheid om 6.000 monteurs op te leiden. Dit is een belangrijke stap, maar het duurt nog enkele jaren voordat deze opleidingen volledig doorwerken.

Kosten en subsidies

De aanschaf van een warmtepomp is nog steeds een aanzienlijke investering. De kosten van een hybride warmtepomp kunnen variëren afhankelijk van de grootte van het huis, de installatie en de energievoorziening. Toch zijn er subsidies beschikbaar die de investeringen voor huishoudens en woningcorporaties verlagen.

De Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE+) is een voorbeeld van zo’n subsidie. Deze regeling stimuleert de ontwikkeling van duurzame energieproductie, waaronder warmtepompen. Door subsidies te ontvangen, kunnen woningcorporaties en particuliere huiseigenaren de kosten van het installeren van een warmtepomp verlagen.

Klimaatverandering en duurzaam bouwen

De klimaatverandering is een wereldwijde uitdaging die ook de bouwsector raakt. In Nederland is het doel om in 2050 koolstofneutraal te zijn, wat betekent dat alle emissies van CO₂ moeten worden gereduceerd of gecompenseerd. In dit kader speelt de warmtepomp een centrale rol, omdat het een duurzame alternatief is voor gasverwarming.

Energieneutrale woningbouw is al jaren een thema in de sector. Het doel is om woningen te bouwen of te renoveren op zo’n manier dat de energieproductie gelijk is aan de energiebehoefte. Door het gebruik van warmtepompen, zonnepanelen en andere duurzame technologieën kan dit doel bereikt worden.

Conclusie

De toekomst van de warmtepomp is zeker in de duurzame richting. Tijdens congresbijeenkomsten en initiatieven van de afgelopen jaren is gebleken dat zowel professionals als beleidsmakers actief bezig zijn met het uitwerken van strategische samenwerkingen en concrete maatregelen. De opkomst van hybride warmtepompen en bodemgebonden systemen benadrukt de groei van deze duurzame technologie.

Toch zijn er nog uitdagingen op de weg. Het personeelstekort in de installatiebranche is een groot probleem dat moet worden aangepakt. Daarnaast is het juridisch en praktisch kader voor installaties en het gebruik van warmtepompen nog niet volledig ontwikkeld. De regelgeving moet worden aangepast om grootschalige toepassing mogelijk te maken.

In het kader van de energietransitie is de warmtepomp niet alleen een technische oplossing, maar ook een maatschappelijke keuze. Het is duidelijk dat de sector in de komende jaren een grote rol zal spelen in het verduurzamen van de woningbouw en de gebouwde omgeving. Door samenwerking, innovatie en investeringen in opleidingen kan de warmtepompsector verder groeien en haar rol in de duurzame toekomst volledig ontwikkelen.