Consument ziet af van aankoop warmtepomp: oorzaken, trends en alternatieven

Published by Redactie on september 29, 2025 | Category warmtepomp

De warmtepomp is in de afgelopen jaren gezien als een essentieel instrument in de verduurzaming van de woningbouwmarkt. Echter, recente ontwikkelingen tonen een afkoelende markt. In 2024 is de Europese verkoop van warmtepompen met 21 procent gedaald, terwijl in Nederland het aantal verkochte apparaten met 27 procent afnam. Deze daling treft zowel nieuwbouw als bestaande woningen. De consument ziet steeds vaker af van de aankoop van een warmtepomp, onder meer door economische onzekerheid, minder overheidssteun, en wisselvallige beleidsmaatregelen. In deze artikel wordt ingegaan op de oorzaken van de afname, de rol van huurmodellen als alternatief, en de toekomstperspectieven voor de warmtepompmarkt.

Achterliggende oorzaken van de afname

1. Lage gasprijzen en verlaagde energiebelasting

Een van de belangrijkste redenen die volgens de European Heat Pump Association (EHPA) bijdragen aan de afname van warmtepompen, is de stijging van de verkoop van fossiele verwarmingsoplossingen. In de afgelopen jaren zijn de gasprijzen sterk gedaald, waardoor het voor consumenten minder aantrekkelijk is om over te stappen op elektriciteit als verwarmingsbron. Daarnaast heeft het kabinet de energiebelasting op gas verlaagd, wat ervoor zorgt dat de relatieve kostprijs van elektriciteit gunstiger is geworden. Hierdoor is de terugverdientijd van warmtepompen langer geworden, waardoor consumenten terughoudender zijn.

2. Minder overheidssteun en subsidies

In de jaren voorafgaand aan 2024 was overheidssteun een belangrijke aandrijfkracht achter de warmtepompmarkt. Subsidies maakten het aanschafmakende vermogen van consumenten groter. In 2024 echter is er sprake van een terugloop van subsidies, zowel op nationaal als Europees niveau. Volgens de EHPA is dit een van de belangrijkste oorzaken van de afname in verkoopcijfers. De afwezigheid van duidelijke beleidslijnen en subsidies leidt tot onzekerheid bij de consument. Deze onzekerheid beïnvloedt de aanschafbeslissing negatief.

3. Economische onzekerheid en stijgende leefkosten

De economische onzekerheid die in 2024 heerst, speelt een rol in de vertraging van investeringen in duurzame verwarming. Consumenten zijn terughoudender met grote aankopen, ook als het gaat om duurzame technologie. De stijgende leefkosten en het verlies van koopkracht maken het voor velen lastiger om zich de hoge initiele kosten van een warmtepomp te veroorloven. Daarnaast zorgt de stijgende elektriciteitsprijs voor extra twijfels, omdat warmtepompen relatief veel elektriciteit gebruiken.

4. Wisselvallige beleidsmaatregelen

In Duitsland en Frankrijk is sprake van een sterke daling in warmtepompverkoop, respectievelijk met 48 procent en 39 procent. Hier is de wisselvalligheid van beleidsmaatregelen en subsidiebeleid een belangrijke oorzaak. Consumenten zien af van aankopen als ze niet weten of subsidies zullen blijven bestaan of juist worden ingetrokken. In Nederland is er ook sprake van beleidsongzekerheid, met name rondom de eventuele verplichting van warmtepompen. De voormalige minister Hugo de Jonge had een verplichting vanaf 2026 willen invoeren, maar het huidige kabinet heeft deze verplichting verworpen. Deze wisselende beleidslijnen leiden tot twijfel en vertraging in de aanschaf.

De rol van huurmodellen

1. Leasemodellen als oplossing

Ondanks de afname van aankopen, zijn er innovatieve modellen opkomend die de toegankelijkheid van warmtepompen vergroten. Zo worden er in Nederland modellen ontwikkeld waarbij consumenten een warmtepomp kunnen huren in plaats van aankopen. Deze modellen worden vaak aangeboden door energieleveranciers zoals Eneco en Greenchoice. Bij een huurmodel hoeft de consument geen grote investering te doen op voorhand. In plaats daarvan betaalt hij een maandelijkse huurprijs, meestal inclusief installatie, onderhoud en service. Na een bepaalde periode kan de consument kiezen om de warmtepomp over te nemen of om een nieuw contract af te sluiten.

De EHPA ziet in huurmodellen een mogelijkheid om de toegang tot warmtepompen te vergroten voor huishoudens met lagere inkomsten. In hun position paper "Bridging the affordability gap: Social leasing for heat pumps" benadrukken ze dat huurmodellen een betere betaalbaarheid kunnen garanderen en kunnen bijdragen aan de verduurzaming van de woningbouw. In Nederland zijn er echter geen overheidsgesubsidieerde huurmodellen, maar wel commerciële modellen die als startpunt kunnen dienen voor toekomstige beleidsontwikkelingen.

2. Advantages en beperkingen van huurmodellen

Een van de voordelen van een huurmodel is dat de consument geen grote aanschafkosten hoeft te maken. Dit is een belangrijke factor bij huishoudens met beperkte financiële middelen. Daarnaast zorgt het huurmodel voor een zekere maandelijkse kostenstructuur, wat het voor consumenten eenvoudiger maakt om te plannen. Bovendien wordt het onderhoud vaak inclusief, wat de klantvriendelijkheid vergroot.

Niettegenstaan de voordelen zijn er ook beperkingen. Zo is de overdracht van eigenaarschap van de warmtepomp pas mogelijk na een langere periode, wat voor sommige consumenten minder aantrekkelijk is. Daarnaast zijn huurmodellen nog relatief nieuw en niet breed geaccepteerd. De EHPA benadrukt dat deze modellen met de juiste overheidssteun effectiever kunnen worden afgestemd op huishoudens met een laag inkomen.

3. Commerciële versus sociale lease

De EHPA maakt onderscheid tussen commerciële leasemodellen en sociale leasemodellen. Commerciële modellen zoals die van Eneco of Greenchoice zijn bedoeld voor brede marktgroepen en worden niet per se gesubsidieerd door de overheid. Sociale lease daarentegen wordt vaak als nationaal beleid geïmplementeerd, waarbij overheidssteun centraal staat. De voordelen van sociale lease kunnen groter zijn, omdat subsidies de kosten verder kunnen verlagen en toegankelijker maken voor lage-inkomenshuishoudens.

Volgens Milagros Garcia, beleidsmedewerker bij de EHPA, zijn commerciële leasemodellen een waardevol startpunt voor beleid, maar moeten deze uitgebreider worden en in combinatie worden gebruikt met subsidies, leningen met lage rente en verlaagde btw-tarieven. Alleen zo kan de technologie betaalbaar worden gemaakt voor alle huishoudens.

Toekomstperspectieven en beleid

1. Noodzaak voor beleidsstabiliteit

De EHPA benadrukt in hun verklaring dat beleidsstabiliteit essentieel is voor de groei van de warmtepompmarkt. Consumenten en installateurs kunnen alleen investeren in warmtepompen als ze zeker weten dat subsidies en beleidsmaatregelen continu blijven. Het vertrouwen van consumenten in de duurzaamheidsmaatregelen is verder geweken door wisselvallige beleidslijnen en onzekerheid over de toekomstige verplichting van warmtepompen. Dit heeft tot gevolg dat consumenten terughoudend zijn met aankopen.

Volgens Paul Kenny, directeur van de EHPA, is het noodzakelijk dat de Europese Commissie en nationale regeringen de komende maanden resultaten boeken. Hij benadrukt dat warmtepompen centraal moeten worden gesteld in beleidsdocumenten zoals de aanstaande Clean Industrial Deal. Door Europees leiderschap te tonen op het gebied van schone technologie, kan de warmtepompsector opnieuw momentum krijgen.

2. Technologische en financiële innovatie

Buiten huurmodellen zijn er ook andere innovatieve oplossingen die de toegankelijkheid van warmtepompen kunnen vergroten. Denk bijvoorbeeld aan leningen met lage rente, verlaagde btw-tarieven en het gebruik van slimme technologie om energieverbruik te optimaliseren. Deze maatregelen kunnen de aanschafkosten verlagen en het energieverbruik verminderen, waardoor de terugverdientijd korter wordt. Dit maakt het voor consumenten aantrekkelijker om over te stappen op een warmtepomp.

3. Samenwerking tussen overheid en markt

Een van de kernvraagstukken is hoe de overheid en markt samen kunnen werken om de toegankelijkheid van warmtepompen te vergroten. De EHPA stelt dat overheidssteun essentieel is voor het stimuleren van de markt, maar dat particuliere innovatie ook een rol speelt. Commerciële huurmodellen zijn al een stap in de goede richting, maar deze moeten worden uitgebreid en verbeterd. Hierbij is het belangrijk om te zorgen dat huurmodellen toegankelijk zijn voor huishoudens met lage inkomsten en dat ze betere voorwaarden bieden voor zowel aangebieders als gebruikers.

Conclusie

De daling in warmtepompverkoop in 2024 toont aan dat de consument steeds vaker afgaat van aankoop. De belangrijkste oorzaken zijn de lage gasprijzen, minder overheidssteun, economische onzekerheid en wisselvallige beleidsmaatregelen. Deze ontwikkelingen hebben tot gevolg dat de afname van aankopen vooral zichtbaar is bij huishoudens met beperkte middelen. Echter, er zijn alternatieve modellen opkomend die de toegankelijkheid van warmtepompen kunnen vergroten, zoals huurmodellen en subsidies. Deze modellen kunnen een belangrijke rol spelen in de verduurzaming van de woningbouw, mits ze op een duurzame en betaalbare manier worden geïmplementeerd.

De toekomst van de warmtepompmarkt hangt sterk af van beleidsmaatregelen en innovatieve modellen. Consumenten zullen pas opnieuw bereid zijn om over te stappen als subsidies en subsidies blijven bestaan, de elektriciteitsprijs gunstiger wordt, en er duidelijkheid komt over de toekomstige verplichting van warmtepompen. De EHPA benadrukt dat het noodzakelijk is om beleid en markt samen te voegen in de strijd tegen klimaatverandering en voor een duurzame woningbouw.