Hoe bepaal je de COP van een warmtepomp en wat zegt het over het rendement?

Published by Redactie on september 29, 2025 | Category warmtepomp

Een warmtepomp is tegenwoordig een van de meest populaire keuzes voor het verwarmen van woningen. Het rendement van zo’n systeem wordt vaak uitgedrukt in twee belangrijke parameters: COP (Coefficient of Performance) en SCOP (Seasonal Coefficient of Performance). De COP geeft een momentopname van de efficiëntie van de warmtepomp onder bepaalde omstandigheden, terwijl de SCOP het seizoensrendement weergeeft. Voor wie overweegt om een warmtepomp te installeren, is het belangrijk om te begrijpen hoe deze waarden worden bepaald en wat ze inhoudt voor het energieverbruik en het rendement van het systeem.

In dit artikel bespreken we de COP van warmtepompen, hoe deze wordt bepaald, welke factoren een rol spelen bij het rendement, en hoe je deze informatie kunt gebruiken bij het kiezen van een warmtepomp die past bij jouw situatie. Daarnaast leggen we uit waarom het COP-getal niet altijd voldoende is om warmtepompen met elkaar te vergelijken en waarom de SCOP vaak een beter beeld geeft van het werkelijke rendement over het hele stookseizoen.

Wat is de COP van een warmtepomp?

De COP (Coefficient of Performance) is een maat voor de efficiëntie van een warmtepomp in een specifieke situatie. Het wordt berekend door de hoeveelheid warmte (in kWh) die de warmtepomp levert, te delen door de hoeveelheid elektriciteit (in kWh) die het systeem daarvoor verbruikt. Hoe hoger de COP, hoe efficiënter de warmtepomp werkt. Bijvoorbeeld: als een warmtepomp 5 kWh warmte levert op basis van 1 kWh elektriciteit, dan is de COP 5. Dit betekent dat 4 kWh warmte uit een bron (zoals lucht of water) is onttrokken en 1 kWh elektriciteit is gebruikt om het systeem aan te drijven.

De COP wordt vaak gebruikt om het rendement van een warmtepomp te beschrijven. In het bovenstaande voorbeeld is het rendement 500%, wat betekent dat de warmtepomp vijf keer meer warmte levert dan het elektriciteitsverbruik. Dit is een uniek fenomeen in de verwarmingssector, omdat traditionele verwarmingssystemen, zoals een elektrische cv-ketel of radiatoren, een rendement van 100% hebben – ze leveren evenveel warmte als het elektriciteitsverbruik.

Hoe wordt de COP bepaald?

De COP van een warmtepomp is afhankelijk van meerdere factoren, die allemaal een directe invloed hebben op het rendement. Deze omvatten onder andere:

De temperatuur van de bron (lucht of water): Hoe warmer de bron is, hoe efficiënter de warmtepomp kan werken. Bij een lucht-water warmtepomp is de temperatuur van de buitenlucht van invloed. Bij hogere buitentemperaturen is de COP meestal hoger.
De benodigde binnentemperatuur en de aanvoertemperatuur van het CV-water: Als de gewenste temperatuur van het CV-water hoger is, moet de warmtepomp harder werken om de temperatuur op te krikken, wat leidt tot een lager rendement.
De aanwezigheid van een buffervat: Een buffervat kan het rendement verhogen door warmte op te slaan en het systeem te laten werken in een efficiënter regime.
Het warmteverlies van de woning: Hoe beter een woning is geïsoleerd, hoe minder warmte verloren gaat, wat het rendement van de warmtepomp positief beïnvloedt.

De COP wordt vaak gespecificeerd onder standaardomstandigheden. Bijvoorbeeld: de COP van een lucht-water warmtepomp wordt vaak gegeven bij een buitentemperatuur van +12 graden Celsius en een CV watertemperatuur van 30 graden Celsius. In de praktijk kan het echter voorkomen dat de warmtepomp werkt onder andere omstandigheden, zoals bij lage temperaturen of bij een hogere CV watertemperatuur, waardoor de COP lager wordt.

COP versus SCOP: waarom is de COP niet voldoende?

Hoewel de COP een nuttige maat is voor het momentopname rendement van een warmtepomp, is deze niet voldoende om warmtepompen met elkaar te vergelijken of het energieverbruik over een geheel stookseizoen te bepalen. Dit komt omdat de COP alleen een specifieke situatie weergeeft en niet meerekening houdt met de seizoensgebonden variaties in temperatuur en warmtebehoefte.

De SCOP (Seasonal Coefficient of Performance) geeft daarentegen een beter beeld van het rendement over een geheel stookseizoen. Het SCOP is gedefinieerd als het verhouding tussen de hoeveelheid warmte die de warmtepomp produceert gedurende het stookseizoen en de hoeveelheid elektriciteit die het systeem daarvoor verbruikt. Deze waarde is afhankelijk van vier factoren:

Het klimaat in jouw regio: In koele regio’s kan het rendement van de warmtepomp lager zijn.
De stooklijn: Dit is de benodigde CV watertemperatuur om de woning comfortabel te verwarmen bij strenge vorst.
Het maximale vermogen van de warmtepomp: Hoe dichter dit aansluit bij het benodigde vermogen, hoe efficiënter het systeem werkt.
De efficiëntie van de warmtepomp zelf: Verschillende modellen kunnen verschillend presteren onder identieke omstandigheden.

Het SCOP is dus een beter instrument om warmtepompen met elkaar te vergelijken en om het energieverbruik voor jouw specifieke situatie te berekenen. Het geeft een realistischer beeld van het rendement dan de COP, die slechts een momentopname van het systeem onder standaardomstandigheden weergeeft.

COP van een lucht-water warmtepomp versus aardwarmtepomp

Een lucht-water warmtepomp en een aardwarmtepomp (of grondwarmtepomp) werken beide met warmte die uit de omgeving wordt onttrokken, maar de COP van deze systemen kan aanzienlijk verschillen.

Een lucht-water warmtepomp onttrekt warmte uit de buitenlucht. Deze bron is afhankelijk van de buitentemperatuur, waardoor de COP van zo’n systeem kan variëren. Bij lage temperaturen kan de COP sterk dalen, omdat de warmtepomp harder moet werken om warmte uit koudere lucht te onttrekken.

Een aardwarmtepomp daarentegen onttrekt warmte uit de grond. De temperatuur van de grond is over het hele jaar relatief stabiel, wat betekent dat een aardwarmtepomp meestal een hogere en stabielere COP heeft dan een lucht-water warmtepomp. Een grondgebonden warmtepomp heeft vaak een COP die 0,5 tot 1 punt hoger is dan die van een lucht-water warmtepomp. Bij hogere buitentemperaturen is echter de lucht-water warmtepomp meestal efficiënter, omdat de warmte uit de lucht makkelijker te onttrekken is.

Hoe beïnvloedt de COP het energieverbruik?

De COP van een warmtepomp heeft directe invloed op het energieverbruik. Hoe hoger de COP, hoe minder elektriciteit het systeem nodig heeft om een bepaalde hoeveelheid warmte te leveren. Dit heeft meerdere voordelen:

Kortere terugverdientijd: Een warmtepomp met een hoge COP heeft een lagere elektriciteitskosten, waardoor de investering sneller terugverdiend kan worden.
Minder zonnepanelen nodig: Als je de elektriciteitskosten wilt compenseren met zonnepanelen, is een warmtepomp met een hoge COP gunstiger, omdat het minder stroom verbruikt.
Lager CO2-verbruik: Een efficiëntere warmtepomp draagt bij aan een lagere CO2-uitstoot, omdat minder elektriciteit nodig is.

Het is echter belangrijk om de COP in het juiste perspectief te plaatsen. Het COP-getal is afhankelijk van de omstandigheden waarin de warmtepomp werkt. In de praktijk varieert het rendement van een warmtepomp gedurende het hele stookseizoen, waardoor het COP-getal onder standaardomstandigheden niet altijd representatief is voor het werkelijke energieverbruik.

Hoe kun je de COP van je warmtepomp optimaliseren?

Hoewel de COP grotendeels afhankelijk is van de technische eigenschappen van de warmtepomp en de omgeving waarin het systeem werkt, zijn er een aantal maatregelen die je kunt nemen om het rendement van je warmtepomp te optimaliseren:

Goede isolatie van de woning: Een beter geïsoleerde woning vermindert het warmteverlies, waardoor de warmtepomp minder hard hoeft te werken om de gewenste temperatuur te behouden.
Gebruik van vloerverwarming in plaats van radiatoren: Vloerverwarming werkt efficiënter bij lagere aanvoertemperaturen, wat het rendement van de warmtepomp verhoogt.
Toepassing van invertercompressoren en elektronisch gestuurde expansieventielen: Deze technologieën helpen om het systeem aan te passen aan de warmtebehoefte van de woning, wat het rendement verhoogt.
Installatie van een buffervat: Een buffervat helpt om warmte op te slaan en het systeem te laten werken in een efficiënter regime.
Regelmatige onderhoud en inspectie: Een goed onderhouden warmtepomp werkt efficiënter en heeft een hoger rendement dan een systeem dat onderhoud ontbeert.

Door deze maatregelen te nemen, kun je ervoor zorgen dat je warmtepomp zo efficiënt mogelijk werkt, wat leidt tot een hogere COP en lager energieverbruik.

COP en SCOP: hoe kun je deze gebruiken bij het kiezen van een warmtepomp?

Als je overweegt om een warmtepomp te installeren, is het belangrijk om zowel de COP als de SCOP te bekijken. De COP geeft een momentopname van het rendement onder standaardomstandigheden, terwijl de SCOP een beter beeld geeft van het rendement over het hele stookseizoen.

Voor het kiezen van een warmtepomp kun je als volgt te werk gaan:

Bereken eerst het energieverbruik van jouw woning: Dit geeft een indicatie van hoeveel warmte je nodig hebt en welke warmtepomp past bij jouw situatie.
Kies vervolgens de warmtepomp met de beste SCOP voor jouw regio en jouw woning: Een warmtepomp met een hoge SCOP is meestal het beste rendementverhouding.
Zoek naar een installateur die ervaring heeft met warmtepompen en jou kan helpen bij het optimaliseren van het systeem.

Het is aan te raden om meerdere warmtepompen te vergelijken op basis van hun SCOP en andere technische kenmerken. Zo kun je ervoor zorgen dat je een warmtepomp kiest die efficiënt werkt en goed aansluit bij de behoeften van jouw woning.

COP versus rendement van traditionele verwarmingssystemen

Het rendement van een warmtepomp is vaak aanzienlijk hoger dan dat van traditionele verwarmingssystemen. Terwijl een elektrische cv-ketel of radiatoren een rendement van 100% hebben, is het rendement van een warmtepomp vaak 400% of hoger, afhankelijk van de COP. Dit betekent dat de warmtepomp vijf keer meer warmte levert dan het elektriciteitsverbruik.

Het rendement van een gascondensatieketel ligt rond de 95%, wat betekent dat er slechts 5% verlies is. De etha-factor, een maat die het primair verbruik van verschillende verwarmingssystemen met elkaar vergelijkt, is een betere indicator om warmtepompen en traditionele verwarmingssystemen met elkaar te vergelijken. Deze factor houdt rekening met het feit dat elektriciteit vaak wordt opgewekt met fossiele brandstoffen, wat het primair verbruik van een warmtepomp verhoogt.

Conclusie

De COP is een belangrijke maat voor het rendement van een warmtepomp, maar het geeft slechts een momentopname van het systeem onder standaardomstandigheden. Voor een realistisch beeld van het rendement over het hele stookseizoen is het SCOP een betere indicator. Het SCOP houdt rekening met de seizoensgebonden variaties in temperatuur en warmtebehoefte, waardoor het een beter beeld geeft van het energieverbruik.

Bij het kiezen van een warmtepomp is het belangrijk om zowel de COP als de SCOP te bekijken, maar ook rekening te houden met de specifieke omstandigheden van jouw woning en jouw regio. Door de COP te optimaliseren, bijvoorbeeld door goede isolatie, het gebruik van vloerverwarming en regelmatig onderhoud, kun je ervoor zorgen dat je warmtepomp efficiënt werkt en zo min mogelijk elektriciteit verbruikt.

Een warmtepomp met een hoge COP en SCOP heeft een kortere terugverdientijd, verbruikt minder elektriciteit en draagt bij aan een lagere CO2-uitstoot. Het is dus een verstandige keuze voor wie op zoek is naar een duurzamere en efficiëntere verwarmingssysteem.

Bronnen

en
coop