COP en SCOP van een warmtepomp: wat betekenen deze getallen en hoe beïnvloeden ze de praktijk?

Published by Redactie on september 29, 2025 | Category warmtepomp

In de bouwsector en bij woningverbetering wordt de keuze voor een warmtepomp steeds relevanter, gezien de stijgende energiekosten en de wens tot duurzaamheid. Een warmtepomp is een efficiënte manier om een woning te verwarmen, maar om de keuze correct te maken, is het belangrijk om te begrijpen wat de COP (Coefficient of Performance) en de SCOP (Seasonal Coefficient of Performance) inhouden. Deze getallen geven inzicht in het rendement van de warmtepomp, maar ook in de praktische toepassing. Deze artikel biedt een gedetailleerde uitleg van de COP en SCOP, hun invloed op het energieverbruik, en hoe ze te gebruiken zijn bij de keuze van een warmtepomp.

Wat is de COP van een warmtepomp?

De COP is een maat voor het rendement van een warmtepomp in een specifieke situatie. Het is de verhouding tussen de hoeveelheid warmte die de warmtepomp afgeeft en de hoeveelheid elektriciteit die deze verbruikt. Bijvoorbeeld: als een warmtepomp 1 kWh elektriciteit verbruikt en hiermee 5 kWh warmte genereert, dan is de COP 5. Dit betekent dat voor elke 1 kWh die ingezet wordt, er 5 kWh warmte beschikbaar komt.

De COP wordt altijd bepaald bij specifieke omstandigheden. Voor een lucht-water warmtepomp is dit bijvoorbeeld een buitentemperatuur van 7°C en een afgegeven water temperatuur van 35°C. In andere situaties, zoals bij een buitentemperatuur van 2°C en een afgegeven water temperatuur van 35°C, kan de COP lager zijn, bijvoorbeeld 4.

Het is belangrijk om te begrijpen dat de COP een momentopname is. In de praktijk draait een warmtepomp niet altijd bij dezelfde omstandigheden. De buitentemperatuur varieert gedurende het jaar, net als de vereiste warmtehoeveelheid voor verwarming. Daarom geeft de COP van een warmtepomp beperkte informatie over het jaarlijks rendement, en is het niet geschikt als maatstaf om warmtepompen met elkaar te vergelijken.

COP en de invloed van omstandigheden

De COP van een warmtepomp is afhankelijk van meerdere factoren:

Warmtepomp type en technologie: Een warmtepomp die gebruikmaakt van invertercompressoren en elektronisch gestuurde expansieventielen, kan efficiënter werken en dus een hogere COP behalen.
Bron- en afvoertemperatuur: Hoe groter het temperatuurverschil tussen de bron (lucht of water) en het verwarmingsmedium (CV-water), hoe lager de COP. Dit is logisch, omdat het energieverbruik toeneemt bij hogere eindtemperaturen.
Omgevingsomstandigheden: Bij lage buitentemperaturen, zoals -10°C, is de COP doorgaans lager dan bij hogere temperaturen. Dit komt omdat de warmtepomp meer moeite heeft om warmte uit de koude buitenlucht te onttrekken.

De COP is dus een theoretische waarde die in de meest gunstige omstandigheden gemeten wordt. Fabrikanten geven vaak hun maximale COP in advertenties, maar dit is niet altijd representatief voor de werkelijke situatie in een woning. In de praktijk is het rendement lager, omdat de warmtepomp meestal draait bij variabele omstandigheden. Daarom is het essentieel om de COP niet als enige bepalende factor te gebruiken bij het kiezen van een warmtepomp.

COP vs. Integrated Value

Een belangrijk detail bij de COP is het verschil tussen vollast- en deellastcondities. Bij vollastdraaien draait de warmtepomp op zijn maximale vermogen, bijvoorbeeld bij zeer lage buitentemperaturen. In deze situatie kan de COP lager zijn. Bij deellastdraaien, zoals bij gemiddelde buitentemperaturen, is de COP vaak hoger.

Daarnaast is er het begrip integrated value, wat een gewogen rendement geeft dat rekening houdt met praktische factoren zoals ontdooicycli. Een lucht-water warmtepomp kan bij lage temperaturen aanvriezen. Om dit ongemak te voorkomen, draait het systeem periodiek in omgekeerde richting om het buitendeel te ontdooien. Dit proces verhoogt het energieverbruik en daarmee verlaagt het daadwerkelijke rendement. Het integrated value geeft een eerlijker beeld van het werkelijke rendement in de praktijk, maar niet alle fabrikanten publiceren deze waarde.

Wat is de SCOP van een warmtepomp?

Om een beter beeld te krijgen van het jaarlijks rendement van een warmtepomp, is de SCOP ingevoerd. De SCOP staat voor Seasonal Coefficient of Performance en geeft het gemiddelde rendement van een warmtepomp gedurende het hele verwarmingsseizoen. In tegenstelling tot de COP, die een momentopname is, houdt de SCOP rekening met variabele omstandigheden, zoals de verandering in buitentemperatuur en de verwarmingsbehoeften van de gebruiker gedurende een jaar.

De SCOP wordt berekend op basis van een reeks realistische temperatuurwaarden, waarbij het rendement van de warmtepomp bij elke situatie gemeten wordt. Deze meetresultaten worden vervolgens gemiddeld om een seizoensrendement te bepalen. De SCOP is dus een theoretisch getal, maar het geeft een realistischer beeld van het jaarlijks rendement dan de COP.

SCOP in de praktijk

In Nederland en België, die behoren tot midden-Europa, is de SCOP berekend aan de hand van de temperatuurvariaties die typisch voor deze regio zijn. Hierbij worden drie klimaatzones in Europa onderscheiden: noord, midden en zuid. Voor Nederland zijn de temperatuurwaarden gekozen die het meest voorkomen gedurende het stookseizoen.

De SCOP is een beter instrument om warmtepompen met elkaar te vergelijken, omdat het het jaarlijks rendement beter weergeeft. Een warmtepomp met een hogere SCOP zal over het hele jaar gezien een efficiënter rendement leveren dan een warmtepomp met een lagere SCOP.

Het SCOP-getal is meestal te vinden in het energielabel of via het Fishe-dossier van een warmtepomp. Dit is belangrijk bij het vergelijken van verschillende modellen, omdat het een beter inzicht biedt in het daadwerkelijke energieverbruik.

COP en SCOP: wat betekent dit voor de praktijk?

In de praktijk is het belangrijk om te begrijpen dat de COP en SCOP slechts richtlijnen zijn. Ze geven een theoretisch beeld van het rendement van een warmtepomp, maar de werkelijkheid kan afwijken. Dit komt onder andere door de specifieke omstandigheden in de woning, zoals:

Vermogensbehoefte: Hoe groter de warmtebehoefte van een woning, hoe langer de warmtepomp draait, en hoe lager het rendement kan zijn.
Luchtdruk en vochtigheid: Deze factoren beïnvloeden het rendement van een lucht-water warmtepomp.
Vermogen van de woning: Een goed geïsoleerde woning vermindert de warmtebehoefte, waardoor de warmtepomp efficiënter kan draaien.
Type verwarmingsinstallatie: Bijvoorbeeld vloerverwarming werkt efficiënter dan radiatoren, omdat lager verwarmingswater voldoende is voor comfortabele verwarming.

Daarnaast hangt het rendement ook af van de kwaliteit van de installatie. Een professionele installateur kan ervoor zorgen dat de warmtepomp zo efficiënt mogelijk draait, wat het energieverbruik verlaagt en het rendement verbetert.

COP en SCOP: een vergelijking

Om het verschil tussen COP en SCOP duidelijk te maken, is het nuttig om een vergelijking te maken tussen beide getallen. Een warmtepomp met een COP van 5 bij 7°C buitentemperatuur en 35°C afvoertemperatuur kan bijvoorbeeld een SCOP van 3.8 hebben. Dit betekent dat het jaarlijks rendement gemiddeld lager is dan de COP in ideale omstandigheden. Dit verschil is te verklaren door de variabele omstandigheden gedurende het stookseizoen.

De SCOP is dus een betrouwbaarder maatstaf om warmtepompen te vergelijken. Het geeft een realistischer beeld van het energieverbruik en het daadwerkelijke rendement. Daarom is het aan te raden om bij de aankoop van een warmtepomp ook rekening te houden met de SCOP.

COP en SCOP in de keuze van een warmtepomp

Bij het kiezen van een warmtepomp zijn COP en SCOP belangrijke parameters, maar ze moeten niet de enige bepalende factoren zijn. Andere aspecten zoals het type warmtepomp, de grootte van de woning, de verwarmingsinstallatie en de kwaliteit van de isolatie spelen ook een rol. Daarnaast is het aan te raden om een professionele installateur te raadplegen, die een energiebesparing berekening kan uitvoeren op basis van de specifieke omstandigheden in de woning.

Aanbevolen COP en SCOP-waarden

Er zijn geen vastgestelde minimale COP- of SCOP-waarden voor warmtepompen, maar er zijn richtlijnen op basis van de praktijk. Voor een lucht-water warmtepomp is een COP van 4 tot 5 en een SCOP van 3.5 tot 4.5 algemeen te hanteren als redelijk rendement. Voor geothermische warmtepompen, die een constantere bron hebben (aarde), zijn de COP en SCOP-waarden vaak hoger.

In de praktijk is het aan te raden om te kiezen voor een warmtepomp met een SCOP van minimaal 3.5. Dit betekent dat de warmtepomp over het hele jaar gezien minstens 3.5 kWh warmte produceert per 1 kWh elektriciteit. Een hogere SCOP betekent een lager energieverbruik en dus lagere stroomkosten.

COP en SCOP: praktische voorbeelden

Een lucht-water warmtepomp met een COP van 4.5 bij 7°C buitentemperatuur en 35°C afvoertemperatuur kan bijvoorbeeld een SCOP van 3.8 hebben. Dit betekent dat de warmtepomp in de praktijk, rekening houdend met variabele omstandigheden, een efficiëntie van 3.8 kWh warmte per 1 kWh elektriciteit levert. Over het hele jaar gezien is dit een redelijk rendement.

Een warmtepomp met een COP van 3.5 en een SCOP van 3.0 is minder efficiënt. Dit betekent dat het energieverbruik hoger is en de terugverdientijd langer. In zo’n geval is het aan te raden om een warmtepomp met een hogere SCOP te kiezen.

COP en SCOP: conclusie

De COP en SCOP zijn belangrijke parameters bij het bepalen van het rendement van een warmtepomp. De COP geeft het rendement in een specifieke situatie, terwijl de SCOP het gemiddelde rendement over het hele verwarmingsseizoen weergeeft. Beide getallen zijn nuttig bij de keuze van een warmtepomp, maar ze moeten wel correct geïnterpreteerd worden.

Het is belangrijk om te begrijpen dat de COP vaak opgenomen wordt in ideale omstandigheden, terwijl de SCOP een realistischer beeld geeft van het jaarlijks rendement. Daarom is het aan te raden om bij het kiezen van een warmtepomp ook rekening te houden met de SCOP.

Bij de aankoop van een warmtepomp is het essentieel om rekening te houden met de specifieke omstandigheden in de woning, zoals het isolatie-niveau, de grootte van de woning en de verwarmingsinstallatie. Het is aan te raden om een professionele installateur te raadplegen, die een energiebesparing berekening kan uitvoeren en een aanbeveling kan doen op basis van de praktijk.