CV-ketel of warmtepomp: welk systeem is kosteneffectiever in de winter?

In de huidige energie- en klimaatdiscussie staat de keuze tussen een CV-ketel op aardgas en een warmtepomp centraal. Beide systemen hebben hun voor- en nadelen, en de vraag die velen zich afvragen is: is een CV-ketel goedkoper dan een warmtepomp in de winter? In dit artikel analyseren we op basis van technische gegevens, energie- en kostenvergelijkingen, en ervaringen uit de praktijk of een CV-ketel op dit moment de efficiëntste en economischste keuze is. We laten zien welke factoren van invloed zijn op de keuze en hoe je de oplopende kosten van verwarming in de winter het beste kunt besturen.

Inleiding

De overgang van gas naar elektrische verwarmingsystemen is een van de kernpunten in het Nederlandse klimaatakkoord. Een warmtepomp wordt daarom vaak voorgesteld als een duurzame en kostenefficiënte opvolger van de CV-ketel. Toch blijven velen twijfelen: is een warmtepomp in de winter werkelijk goedkoper dan een CV-ketel, of zijn de hoge investerings- en onderhoudskosten niet te overzien? In deze analyse bekijken we de feiten op basis van de beschikbare bronnen, met een focus op energieverbruik, aanschafkosten, subsidies en het rendement van het systeem in de wintermaanden.

Aanschafkosten: CV-ketel versus warmtepomp

Een van de meest prominente verschillen tussen een CV-ketel en een warmtepomp is de aanschafkosten.

CV-ketel

Een traditionele CV-ketel op aardgas is relatief goedkoop. De kosten van een nieuw gasgestookte CV-ketel liggen meestal onder de €2.000. Bovendien is de installatie vaak eenvoudig en snel uit te voeren, zeker als de woning al is voorzien van gasleidingen en een bestaand verwarmingssysteem.

Warmtepomp

Aan de andere kant is een warmtepomp een aanzienlijk dure investering. De aanschafkosten van een volledig elektrische warmtepomp liggen tussen de €10.000 en €15.000, afhankelijk van de type (lucht-water, grond-water, of water-water) en de capaciteit. Deze kosten omvatten de warmtepomp zelf, de installatie, en eventueel ook aanpassingen aan het huis zoals het installeren van vloerverwarming of het isoleren van de woning.

Zoals uitgelegd in Source 1, is de warmtepomp nooit goedkoper dan een CV-ketel op aanschafniveau. Bovendien zijn er bijkomende kosten die vaak niet duidelijk worden gemaakt. Deze kunnen onder andere zijn:

• Verbetering van de isolatie
• Aanpassing van het bestaande verwarmingssysteem (bijvoorbeeld vervanging van radiatoren door vloerverwarming)
• Installatiekosten van de buitenunit
• Aanpassing van de elektriciteitsinstallatie

Daarom is de warmtepomp niet alleen een aanschaf, maar ook vaak een gehele verbouw. Deze verbouwingskosten verhogen de totale investering, waardoor de warmtepomp een aanzienlijk duurdere keuze wordt dan een CV-ketel.

Energieverbruik en efficiëntie: COP en SCOP

Een van de belangrijkste manieren om de efficiëntie van een warmtepomp te bepalen, is door te kijken naar de COP (Coefficient of Performance) en de SCOP (Seasonal Coefficient of Performance). Deze cijfers geven informatie over hoeveel warmte de warmtepomp kan genereren ten opzichte van de hoeveelheid elektriciteit die het verbruikt.

COP: wat is het?

De COP geeft aan hoeveel warmte in kWh de warmtepomp levert voor 1 kWh elektriciteit. Bijvoorbeeld: een COP van 4 betekent dat de warmtepomp 4 kWh warmte levert voor 1 kWh elektriciteit. Hoe hoger de COP, hoe efficiënter de warmtepomp.

SCOP: waarom is het belangrijker?

De SCOP is een betrouwbaarder maatstaf dan de COP, omdat het een gewogen gemiddelde is van het rendement over een heel jaar, rekening houdend met seizoensgebonden omstandigheden. Volgens Source 2, is een SCOP van 5,2 al ruimschoots voldoende om een warmtepomp goedkoper te maken dan een CV-ketel op gas.

Energieverbruik in de winter

In de winter, wanneer de buitentemperatuur dalen, kan de efficiëntie van een warmtepomp afnemen. Dit is vooral het geval bij lucht-water warmtepompen, waarbij de buitentemperatuur een grote invloed heeft op het rendement. Uit Source 1 blijkt dat warmtepompen in de winter minder goed presteren en verhogen de elektriciteitsrekening vaak meer dan verwacht.

Daarom is het belangrijk om te weten dat het rendement van een warmtepomp in de winter lager is dan in de zomer, en dus niet altijd de goedkope keuze is voor een korte periode. In de winter kan het elektriciteitsverbruik van de warmtepomp aanzienlijk stijgen, terwijl het gasverbruik van een CV-ketel op dat moment relatief stabiel is.

Kostenvergelijking: CV-ketel versus warmtepomp

Om de vraag te beantwoorden of een CV-ketel in de winter goedkoper is dan een warmtepomp, maken we gebruik van de gegevens uit Source 4. Deze source geeft een vergelijking tussen de energiekosten van een CV-ketel en een warmtepomp op basis van gas- en elektriciteitsverbruik.

Energieverbruik

• CV-ketel op gas: 1.010 m³ gas + 180 kWh elektriciteit per jaar
• Warmtepomp: 3.200 kWh elektriciteit per jaar

Kosten

• Gas: €1,80 per m³
• Elektriciteit: €0,40 per kWh

Op basis van deze gegevens kunnen we de jaarlijkse energiekosten berekenen:

• CV-ketel:
  Gas: 1.010 × €1,80 = €1.818
  Elektriciteit: 180 × €0,40 = €72
  Totaal energiekosten CV-ketel: €1.890

• Warmtepomp:
  Elektriciteit: 3.200 × €0,40 = €1.280
  Totaal energiekosten warmtepomp: €1.280

Conclusie uit de berekening

Op basis van deze cijfers is het energieverbruik van een warmtepomp inderdaad goedkoper dan dat van een CV-ketel. Echter, dit vergelijkt alleen het jaarlijks energieverbruik en niet de aanschafkosten. De warmtepomp kost ongeveer €12.000 inclusief installatie, terwijl een CV-ketel onder de €2.000 komt.

Terugverdientijd van een warmtepomp

Een warmtepomp kan zijn aanschafkosten terugverdienen door het jaarlijks lagere energieverbruik. De terugverdientijd hangt af van het verschil in energiekosten tussen een CV-ketel en een warmtepomp.

Terugverdientijd berekenen

• Aanschafkosten warmtepomp: €12.000
• Jaarlijks besparing: €1.890 (CV-ketel) – €1.280 (warmtepomp) = €610

De terugverdientijd is dan:

• €12.000 / €610 ≈ 19,67 jaar

Invloed van zonnepanelen

Als een huishouden zonnepanelen heeft, kan de terugverdientijd aanzienlijk verkort worden. Dit komt doordat de elektriciteit die wordt gebruikt voor de warmtepomp gedeeltelijk of volledig uit eigen productie komt. In dat geval is het aandeel aan elektriciteitskosten voor de warmtepomp lager, waardoor het energieverbruik effectiever wordt.

Voor- en nadelen op een rij

CV-ketel

Voordeel: - Goedkope aanschaf - Goedkoop in gebruik (gas is goedkoper dan elektriciteit) - Eenvoudige installatie en onderhoud

Nadeel: - Verbranding van aardgas leidt tot CO₂-uitstoot - Beperkte duurzaamheid - Energieafhankelijkheid van aardgas

Warmtepomp

Voordeel: - Laag energieverbruik (hoge COP/SCOP) - Milieuvriendelijker (CO₂-uitstoot kan tot 50% dalen) - Dubbele functie: verwarmen en koelen - Subsidies beschikbaar

Nadeel: - Hoge aanschaf- en installatiekosten - Bijkomende kosten voor isolatie en verbouw - Lager rendement in de winter - Verhoogde elektriciteitsrekening in koude maanden

Keuze maken op basis van situatie

De keuze tussen een CV-ketel en een warmtepomp hangt af van meerdere factoren, waaronder:

• Budget: Wie budgettair beperkt is, kan beter kiezen voor een CV-ketel.
• Energieverbruik: Wie een laag energieverbruik wil, kan profiteren van een warmtepomp.
• Duurzaamheid: Voor wie duurzaamheid belangrijk is, is een warmtepomp de betere keuze.
• Winterverbruik: In koude winters kan een CV-ketel economisch beter zijn.
• Subsidies: Subsidies voor warmtepompen kunnen de aanschafkosten verlagen.
• Verbouw: Een warmtepomp vereist vaak verbouw, wat extra kosten en tijd kost.

Conclusie

De vraag of een CV-ketel goedkoper is dan een warmtepomp in de winter is afhankelijk van meerdere factoren. Op basis van de energiekosten is de warmtepomp in de winter goedkoper dan een CV-ketel. Echter, de hoge aanschaf- en installatiekosten van een warmtepomp maken het systeem op korte termijn een minder aantrekkelijke keuze voor velen.

In de winter verbruikt een CV-ketel op gas minder elektriciteit en is het gasverbruik goedkoper. Een warmtepomp presteert in koude maanden minder efficiënt, wat leidt tot hogere elektriciteitsverbruik en dus ook hogere kosten. Daarom is een CV-ketel in de winter een economisch betere keuze, mits het huis niet volledig geïsoleerd is en geen zonnepanelen heeft.

Op lange termijn kan een warmtepomp zijn aanschafkosten terugverdienen doordat het energieverbruik lager is. Echter, de terugverdientijd is in de orde van twintig jaar, wat voor velen nog steeds een aanzienlijke investering is. Voor wie wil profiteren van subsidies en zonnepanelen kan de warmtepomp een aantrekkelijke optie zijn, maar voor wie budgettair beperkt is, is een CV-ketel de betere keuze in de winter.

Bronnen

1. Klimaatlobby betrapt: warmtepomp veel duurder dan beloofd
2. Warmtepomp: COP, SCOP en rendement
3. Warmtepomp vs. de alternatieven: wat is het verschil?
4. De warmtepomp
5. CV-ketel of warmtepomp: welke keuze is goed voor jou?