Vijf waarheden over de warmtepomp: alles wat u moet weten voor een duurzame renovatie

De warmtepomp wordt steeds vaker aangewend als duurzame verwarmingsoptie voor woningen. Zowel in nieuwbouw als in renovatieprojecten wordt aandacht besteed aan het opnemen van een warmtepomp in de energieopwekstructuur. Voor zowel de eigenaar van een woning als voor de professional in de bouwsector is het belangrijk om goed geïnformeerd te zijn over de werking, de voordelen, de beperkingen en de praktische toepassing van warmtepompen.

In dit artikel worden vijf kernwaarheden over de warmtepomp belicht, gebaseerd op feiten uit betrouwbare bronnen. Deze waarheden richten zich op de technische werking, geluidsproductie, energie-efficiëntie, installatiepraktijk en milieuimpact van warmtepompen. Het doel is om een duidelijk en feitelijk overzicht te geven van deze technologie, die steeds essentieelere betekenis krijgt in het kader van energietransitie en duurzame renovatie.

Wat is een warmtepomp en hoe werkt ze?

Een warmtepomp is een technologie die warmte uit de buitenlucht, bodem of grondwater opwekt en deze gebruikt voor de verwarming van een woning en het opwekken van warm tapwater. In tegenstelling tot een gasgestookte cv-ketel, gebruikt een warmtepomp elektriciteit om warmte te verhogen, wat de energie-efficiëntie sterk ten gunste stelt.

De werking van een warmtepomp kan vergelijken worden met die van een koelkast. In een koelkast wordt warmte uit het binnenste van de kast verwijderd en naar buiten afgevoerd. Bij een warmtepomp gebeurt het omgekeerde: warmte wordt uit de buitenlucht of bodem opgepompt, geconcentreerd met behulp van elektriciteit, en vervolgens gebruikt om de woning te verwarmen of warm water te maken.

Een warmtepomp zet zo 1 kWh elektriciteit om in 3 tot 5 kWh aan warmte, afhankelijk van de omstandigheden. Dit rendement maakt warmtepompen aantrekkelijk als duurzame alternatief voor conventionele verwarmingssystemen.

Er zijn twee hoofdtype warmtepompen:
- Volledig elektrische warmtepompen vervangen volledig de cv-ketel.
- Hybride warmtepompen werken samen met een traditionele cv-ketel en nemen een groot deel van de verwarming op, terwijl de ketel nog warm water opwekt.

Zowel hybride als volledig elektrische warmtepompen zijn geschikt voor nieuwbouw of renovatieprojecten, afhankelijk van de isolatiegraad van de woning.

Geluidsproductie en geluidsnormen

Een vaak genoemde bezorgdheid bij de installatie van een warmtepomp is de geluidsproductie, vooral van de buiteneenheid. De geluidsproductie van een warmtepomp wordt gemeten in dB(A) (Decibel A-gewogen). Dit is een maat voor het geluidsniveau dat mensen normaal horen.

De geluidsdrukniveaus van warmtepompen variëren, afhankelijk van het type en de grootte van de unit. Binnenunits zijn vrijwel geruisloos, met een geluidsdrukniveau rond de 30 dB(A), vergelijkbaar met zacht gefluister. Buiteneenheiden daarentegen kunnen geluidsniveaus hebben van 40 dB(A) tot 62 dB(A), wat gelijk is aan het geluid van vogeltjes tjilpen tot mensen die een normaal gesprek voeren.

De wettelijke normen voor geluid zijn duidelijk gedefinieerd. Op de grens met buurlanden mag het geluidsniveau overdag niet hoger zijn dan 45 dB(A) en ’s nachts niet hoger dan 40 dB(A). Dit is een zeer lage drempel, die vergelijkbaar is met het geluid van zacht gefluister in een stille kamer.

De installateur kan vooraf controleren of de geluidsproductie van de buitenunit binnen deze normen blijft. Daarbij speelt ook de locatie van de buitenunit een rol. Door de unit ver van de woning of buurgrenzen te plaatsen, kan geluidsoverlast worden voorkomen.

Bij warmtepompen die de bodem of PVT-panelen als bron gebruiken, is er geen buiteneenheid met ventilator, wat betekent dat deze systemen weinig tot geen geluid produceren. Dit maakt ze een aantrekkelijke optie in bebouwde omgevingen waar geluidsoverlast een probleem kan zijn.

Energie-efficiëntie en CO2-reductie

De energie-efficiëntie van warmtepompen is een van de belangrijkste argumenten voor hun toepassing in duurzame renovaties. Tijdens de werking van een warmtepomp wordt warmte opgepompt uit de omgeving, waarbij slechts een klein deel van de opgewekte warmte uit elektriciteit komt. Dit rendement, ook wel COP (Coefficient of Performance) genoemd, ligt meestal tussen 3 en 5. Dit betekent dat voor elke 1 kWh elektriciteit die wordt verbruikt, 3 tot 5 kWh aan warmte wordt opgewekt.

In vergelijking met een gasgestookte cv-ketel, die 1 kWh gas verbruikt om 1 kWh warmte te genereren, is de warmtepomp dus aanzienlijk efficiënter. Deze efficiëntie leidt tot een aanzienlijke reductie in CO2-uitstoot. Volgens een bron zijn de CO2-uitstoot van een warmtepompverwarmingssysteem met 30% tot 65% lager dan dat van een traditionele gascv-ketel.

Bij gebruik van volledig duurzame elektriciteit, zoals opgewekt uit zon of wind, kan de CO2-uitstoot van een warmtepomp zelfs nul worden. Dit maakt warmtepompen niet alleen energie-efficiënter, maar ook een essentieel onderdeel van de energietransitie.

Natuurlijk is het belangrijk om hier ook realistisch over te zijn. De productie en distributie van elektriciteit is niet volledig duurzaam, en er zijn ook grondstoffen nodig voor het bouwen van een warmtepomp. Toch is de netto milieuwinst van een warmtepomp aanzienlijk, zeker in combinatie met verbeteringen in isolatie en het gebruik van duurzame energiebronnen.

Installatie en praktische toepassing

De installatie van een warmtepomp is niet simpelweg een kwestie van het plaatsen van een binnen- en buitendeel. Het vereist een gedetailleerde planning en een professionele installatie, waarbij rekening moet worden gehouden met de specificaties van de woning, de isolatiegraad, de afgiftesystemen en de elektriciteitsaansluiting.

De installatietijd kan variëren afhankelijk van het type woning. Bij nieuwbouw kan de installatie van een warmtepomp gepland worden in combinatie met andere bouwactiviteiten, waardoor het proces efficiënter verloopt. Bij renovatieprojecten daarentegen moet vaak gekeken worden naar de aanpassing van bestaande afgiftesystemen of de installatie van nieuwe.

Een belangrijk punt bij de installatie is ook de keuze van de juiste warmtepomp voor de woning. Hierbij kan een professional, zoals een Daikin installateur, advies geven op basis van de specifieke omstandigheden van de woning. Door de juiste warmtepomp te kiezen, kan de efficiëntie en het comfort van het systeem worden maximaliseerd.

Daarnaast is het belangrijk om rekening te houden met de toekomstige energievoorziening. Het stroomverbruik van een warmtepomp is hoger dan dat van een gascv-ketel, maar het rendement is zo hoog dat de netto energiekosten lager kunnen zijn. Dit maakt het verstandig om rekening te houden met de mogelijkheid van een zonnestroominstallatie of andere duurzame energiebronnen bij de installatie van een warmtepomp.

Milieuwinst versus milieuverbruik

Hoewel een warmtepomp aanzienlijk minder CO2-uitstoot produceert dan een gascv-ketel, is het niet zonder milieuverbruik. De productie van een warmtepomp vereist grondstoffen zoals metalen, plastic en elektronica. Ook het vervoer en de installatie van de warmtepomp kosten energie en ressources.

Daarnaast is het niet waar dat alle elektriciteit volledig duurzaam is. De efficiëntie van een warmtepomp is hoog, maar de impact van het type elektriciteit dat wordt gebruikt is niet verwaarloosbaar. In landen waar nog veel elektriciteit wordt opgewekt uit fossiele brandstoffen, is de milieuwinst van een warmtepomp minder groot dan in landen met een sterke duurzame energieproductie.

Toch is de netto milieuwinst van een warmtepomp over het algemeen positief, zeker op lange termijn. De CO2-reductie tijdens de levensduur van de warmtepomp overtreft het milieuverbruik tijdens productie en transport. Dit maakt warmtepompen een belangrijk onderdeel van de energietransitie en duurzame renovatie.

Conclusie

Warmtepompen zijn een essentieel onderdeel van de toekomstige verwarmingssystemen voor woningen. Ze bieden een efficiënt en duurzamer alternatief voor gascv-ketels, met een aanzienlijke reductie in CO2-uitstoot. De geluidsproductie is in de meeste gevallen verdraaglijk en kan goed beheerst worden door slimme installatie en keuze van het type warmtepomp.

De energie-efficiëntie van warmtepompen maakt ze aantrekkelijk voor zowel nieuwbouw als renovatieprojecten. De installatie vereist wel een zorgvuldige planning en professionele uitvoering. Daarnaast is het belangrijk om rekening te houden met de toekomstige energievoorziening en de combinatie met duurzame energiebronnen.

Ondanks het milieuverbruik tijdens productie en transport blijft de netto milieuwinst van warmtepompen aanzienlijk. Met behulp van subsidies en een strategische aanpak in de renovatie en bouwsector kan de overgang naar warmtepompen versneld worden, wat bijdraagt aan een duurzamere toekomst voor woningen.

Bronnen

1. Daikin Altherma 3 R-F warmtepomp
2. Milieucentraal: Warmtepomp duurzaam elektrisch verwarmen
3. Climate Gate: De vijf belangrijkste verhalen over klimaatverandering in de media