Warmtepompinstallatie in bestaande woningen: Een praktijkvoorbeeld van Eef Klaassen

De energietransitie is voor velen een uitdaging, vooral bij bestaande woningen. Toch zijn er oplossingen die in de praktijk bewezen zijn en waardevolle inzichten geven in de toekomstige energievoorziening van de woningbouw. Eef Klaassen, woonachtig in Hengstdal, heeft in 2020 een warmtepompinstallatie geïnstalleerd in zijn woning. Zijn ervaring biedt een concreet voorbeeld van hoe het mogelijk is om zonder volledige verbouw van een oude woning van gas af te gaan en toch een warme en comfortabele woning te behouden. In deze artikel wordt Eefs ervaring beschreven, ingebed in het bredere kader van warmtepompen in bestaande woningen.

Inleiding

In de context van de energietransitie wordt er steeds vaker gesproken over het volledige afschaffen van gas in de woningbouw. De uitdaging ligt echter in het feit dat veel bestaande woningen niet zijn ontworpen om efficiënt met elektriciteit of alternatieve energiebronnen te werken. Toch zijn er oplossingen die in de praktijk aantonen dat het mogelijk is om te werken aan een duurzamere toekomst zonder volledige renovatie of herstructurering van de woningbouw. Eef Klaassen is daar een voorbeeld van. In zijn woning uit 1948 heeft hij een lucht-water warmtepomp geïnstalleerd zonder dat er grote bouwkundige veranderingen zijn doorgevoerd. Het resultaat is een woning die warm blijft, zelfs in koude winters, en waarbij het gebruik van gas wordt uitgezonderd.

Wat is een warmtepomp?

Een warmtepomp is een technologie die warmte uit de omgeving (zoals lucht of grond) opzuigt en deze gebruikt om een woning te verwarmen of om warm water te genereren. In het geval van Eef Klaassen is het een lucht-water warmtepomp, die warmte uit de buitenlucht opzuigt en via een circulatieketel in het huis gebruikt om het verwarmingsnetwerk aan te drijven.

Werking van een lucht-water warmtepomp

De installatie bestaat uit twee delen: 1. Een buitenunit, die de warmte uit de lucht opzuigt. 2. Een binnenunit, die bestaat uit een pomp, een boiler en een circulatieketel.

De warmtepomp gebruikt een koelmiddel dat op een lage temperatuur kan koken en verdampen. Door middel van compressie wordt de damp verhit en via een warmtewisselaar wordt deze warmte overgedragen aan het verwarmingswater.

Efficiëntie en CO2-reductie

Warmtepompen zijn efficiënter dan traditionele verwarmingssystemen zoals gasketels. Ze gebruiken elektriciteit om warmte op te zuigen en verhouden deze warmteproductie tegen de elektriciteitsverbruik. Bij een COP (Coefficient of Performance) van 4, zoals vaak het geval is in winters, betekent dat dat voor elk kWh elektriciteit er 4 kWh warmte wordt geleverd. Dit maakt warmtepompen een aantrekkelijke optie voor energiezuinige woningen.

Eefs woning en de installatie

Eefs woning is een tussenwoning uit 1948. In de loop van de jaren zijn de muren en het dak geïsoleerd, maar de radiatoren zijn gebleven zoals ze waren. Er is geen vloerverwarming aanwezig, en het huis is niet volledig geïsoleerd. Toch is het mogelijk geweest om een warmtepomp te installeren.

Geen grote bouwkundige veranderingen

Een van de belangrijkste aandachtspunten in Eefs ervaring is dat er geen grote bouwkundige veranderingen zijn doorgevoerd. De warmtepomp is geïnstalleerd zonder dat de bestaande verwarmingsinstallatie is aangepast. De radiatoren zijn gewoon gebleven zoals ze waren. Wel is er een 200-liter boiler geïnstalleerd in de kelder, en een buitenunit is in de achtertuin gemonteerd.

Aanvullende maatregelen

Een belangrijk aspect van Eefs project was het gebruik van ventilatoren en folie op de radiatoren. Deze maatregelen zijn gratis uitgevoerd door de “Energiefixers” van de gemeente Nijmegen. Deze aanpassingen zorgen ervoor dat de warmte die de warmtepomp produceert, efficiënt wordt afgegeven in de woning, zelfs bij lagere temperatuuropwekking. Dit is een cruciaal punt bij warmtepompen, want zij werken meestal efficiënter bij lagere temperatuur.

Resultaten en ervaring

Eef Klaassen heeft inmiddels meerdere winters meegemaakt met de warmtepompinstallatie. Zelfs in de koude winters is het binnenklimaat behouden gebleven. Volgens zijn ervaring is het comfort van de woning niet afgenomen, en heeft het gebruik van gas volledig verdwenen.

Geen gemis van gas

Een van de belangrijkste conclusies die Eef Klaassen trekt is dat het verlangen naar gas volledig is verdwenen. Hoewel de gasmeter op het moment nog aanwezig is (voor de zekerheid), is het plan om deze definitief weg te laten nemen. De woning blijft warm, en het energieverbruik is behoorlijk gestabiliseerd.

De rol van de gemeente en externe partijen

Een belangrijk onderdeel van Eefs project is de betrokkenheid van de gemeente Nijmegen via de “Energiefixers”. Deze initiatieven van lokale overheden spelen een steeds grotere rol in de energietransitie. Ze geven niet alleen technische ondersteuning, maar ook praktische hulp bij het verbeteren van de warmteafgifte van bestaande verwarmingsinstallaties.

De aanpassingen die zijn doorgevoerd – zoals het plaatsen van ventilatoren en folie op de radiatoren – zijn gratis en hebben een significante invloed gehad op het comfort van de woning. Dit toont aan dat kleine en relatief goedkope maatregelen grote effecten kunnen hebben bij het optimaliseren van een warmtepompsysteem in bestaande woningen.

Technische aspecten van de installatie

Installatie van de warmtepomp

De warmtepompinstallatie in Eefs woning is relatief eenvoudig gebleken. Aangezien het systeem compatibel is met bestaande verwarmingsinstallaties, kon het geïnstalleerd worden zonder het verwarmingsnetwerk te vervangen. De buitenunit is in de achtertuin geplaatst, wat de installatie visueel discreet maakt.

Kostprijs en terugverdientijd

Hoewel Eefs ervaringsverhaal geen specifieke cijfers noemt over de investering, is het in de praktijk gebruikelijk dat een warmtepompinstallatie in een bestaande woning een investering kost van circa €10.000 tot €20.000. De terugverdientijd hangt af van het energieverbruik voorheen, de warmtebehoefte van de woning en de elektriciteitsprijzen. In de praktijk kan de terugverdientijd variëren tussen 5 en 15 jaar, afhankelijk van de energieopbrengst en de besparingen.

Kritisch kijk op de energietransitie

Hoewel Eefs ervaring positief is, is het belangrijk om kritisch te reflecteren op de bredere discussie rondom de energietransitie. In Nederland is er een sterke focus op het volledige afschaffen van gas. Echter, zoals Eef zelf aangeeft, is het belangrijk om geen maatregel uitsluiten en om het energielandschap in alle kleuren te zien.

Alternatieve energiebronnen

Naast warmtepompen zijn er ook andere technologieën in ontwikkeling, zoals waterstof (H2) als energiedrager. Nederland beschikt al over een uitgebreide gasinfrastructuur, die in theorie ook gebruikt kan worden voor waterstof. Dit maakt het land een gunstige plek voor de productie en opslag van waterstof. Grootschalige opslag is mogelijk in zoutcavernes, en er zijn al experimenten met waterstofauto’s die actieradii van 1000 km behalen.

De rol van innovatie en samenwerking

Innovatie en samenwerking tussen bedrijven, waterschappen en kenniscentra spelen een cruciale rol. Bedrijven zoals Akzo, VDL, en ook waterschappen experimenteren met waterstof voor duurzame mobiliteit. Dit onderstrept het belang van een diversificatie van de energiebronnen in de toekomst.

Conclusie

Eefs ervaring met een warmtepompinstallatie in zijn woning uit 1948 biedt een waardevolle aanvulling op de bredere discussie over de energietransitie. Zijn voorbeeld toont aan dat het mogelijk is om van gas af te gaan zonder dat er volledige verbouwingen zijn doorgevoerd. Door kleine aanpassingen, zoals het optimaliseren van de warmteafgifte van de radiatoren, en het gebruik van een warmtepomp, is het mogelijk om een warme en comfortabele woning te behouden.

De rol van lokale initiatieven, zoals de Energiefixers, is niet te onderschatten. Zij maken het voor veel eigenaren toegankelijker om duurzame maatregelen door te voeren. Ook is het belangrijk om kritisch te kijken naar de bredere energiediscussie. Het uitsluiten van alternatieve oplossingen, zoals waterstof, kan de energietransitie vertragen. Een duurzame toekomst vereist een brede aanpak waarin verschillende technologieën en strategieën een rol spelen.

Eefs ervaring benadrukt het potentieel van warmtepompen in bestaande woningen, en biedt een praktisch voorbeeld voor andere woningeigenaren die overwegen om van gas af te gaan. Het is een verhaal van realiteit, moed, en duurzaamheid in de woningbouw.

Bronnen

1. CV-ketel eruit, warmtepomp erin – Ervaringsverhaal van Eef Klaassen
2. Mas-Xpress – Niet beschikbare informatie
3. Thijs Hertzinger – Hertzinger Green Connect B.V.
4. Nederland als waterstofland