Aanleg van een warmtepomp: Praktische richtlijnen en technische aandachtspunten

Published by Redactie on september 29, 2025 | Category warmtepomp

Het aanleggen van een warmtepomp is een essentieel onderdeel bij het overstappen naar een duurzamer verwarmingssysteem in een woning of gebouw. In tegenstelling tot een traditionele CV-ketel, werkt een warmtepomp op basis van een kringloopprincipe waarbij energie uit de omgeving (lucht, grondwater of bodem) wordt opgenomen en omgezet in verwarmingswarmte. Dit maakt het systeem efficiënter en minder afhankelijk van fossiele brandstoffen. Bij de aanleg van een warmtepomp zijn er echter verschillende technische, regeltechnische en praktische aandachtspunten die cruciaal zijn voor de prestaties en levensduur van het systeem.

In dit artikel geven we een overzicht van de belangrijkste stappen, tips en technische details die betrokken zijn bij de aanleg van een warmtepomp, gebaseerd op de praktijkgegevens en aanbevelingen die in de relevante sectoren worden gevolgd.

Wat is een warmtepomp en hoe werkt ze?

Een warmtepomp is een technische installatie die werkt volgens het principe van een koelkast, maar dan in omgekeerde richting. In plaats van warmte uit de kast af te voeren, haalt een warmtepomp warmte uit de omgeving (zoals lucht, grondwater of bodem) en voert deze toe aan het verwarmingssysteem van een woning of gebouw. Het proces bestaat uit vier stappen:

Warmteopname: Een ventilator of circulatiesysteem onttrekt warmte aan de omgeving.
Compressie: Het koelmiddel verdampt bij lage temperatuur en wordt samengeperst door een compressor, waardoor de temperatuur stijgt.
Warmteafgifte: De verwarmde damp geeft via een warmtewisselaar energie af aan het verwarmingssysteem (zoals radiatoren of vloerverwarming).
Expansie en herhaling: De druk en temperatuur dalen in een expansieklep, waarna de cyclus opnieuw begint.

De efficiëntie van een warmtepomp wordt bepaald door het ontwerp van het koelcircuit en de kwaliteit van de componenten. Modernere modellen gebruiken geavanceerde onderdelen die een stille werking, weinig trillingen en een lange levensduur garanderen.

Belangrijke aandachtspunten bij de aanleg van een warmtepomp

De aanleg van een warmtepomp vereist meer dan alleen het plaatsen van een toestel. Het betreft een geïntegreerd systeem dat goed moet worden gepland, geïnstalleerd en afgestemd op de specifieke omstandigheden van het gebouw. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste technische en praktische aspecten die bij de aanleg van een warmtepomp moeten worden meegenomen.

1. Toepassing van een terugslagklep

Bij het installeren van een warmtepomp is het vaak nodig om een terugslagklep (eenrichtingsklep) op te nemen, vooral in systemen waarin gelijktijdig verwarming, koeling en warmwaterproductie plaatsvinden. De terugslagklep voorkomt dat koud water uit een koelmodule in de warmtekring terechtkomt. Dit kan gebeuren wanneer de driewegklep niet 100% afdicht of wanneer leidingen dicht bij elkaar lopen en de temperatuur hierdoor wordt beïnvloed.

De terugslagklep wordt vaak aanbevolen in het schema van de fabrikant en dient op de juiste plek te worden geplaatst, zoals vermeld in de handleiding of installatiehandleiding.

2. Aanleg van bronleidingen en isolatie

De bronleidingen zijn een essentieel onderdeel van een warmtepompinstallatie, vooral bij water/water- of brinewater/water warmtepompen. De leidingen moeten nauwkeurig worden gelegd en goed geïsoleerd om verliezen aan warmte en druk te voorkomen. De leidingdiameters zijn vaak anders dan bij een CV-ketelinstallatie en moeten daarom zorgvuldig worden gekozen op basis van de verwachtingen van de warmteafgifte en het debiet.

Daarnaast is het belangrijk om de installatie goed te ontluchten. Het gebruik van ontluchters en expansievaten is daarom aan te raden. Het expansievat helpt bij het beheersen van de expansie van het medium in het systeem.

3. Energie- en vermogensanalyse

Voorafgaand aan de installatie is het noodzakelijk om een energie- en vermogensanalyse te maken van het gebouw. Dit betreft het bepalen van het benodigde vermogen, het type warmtepomp (lucht/water, water/water, of lucht/lucht), en de mogelijkheid tot passieve koeling of aanvullende verwarming. Deze analyse helpt bij het kiezen van de juiste warmtepomp en het ontwerpen van een efficiënte installatie.

4. Glycol toevoeging en anti-vriesbeveiliging

Bij water/water- en brinewater/water warmtepompen is het aan te raden om glycol toe te voegen aan het systeem. Glycol zorgt voor anti-vriesbeveiliging en voorkomt het bevriezen van het koelmiddel bij lage temperaturen. Het is belangrijk om de juiste concentratie glycol toe te voegen en de beveiligingstemperatuur te controleren. Dit voorkomt schade aan de installatie bij extreme wintertemperaturen.

5. Verdeler en vloerverwarming

Voor vloerverwarmingssystemen is het vaak nodig om een andere verdeler te gebruiken dan bij traditionele CV-systemen. Dit komt doordat de temperatuur van de afgifte bij een warmtepomp lager is dan bij een CV-ketel. De verdeler moet daarom worden afgestemd op de lage afgifte- en retourtemperaturen van een warmtepompinstallatie.

6. Openverdeler / evenwichtsfles

Bij een mix van hoog- en laagtemperatuursystemen in één woning (zoals vloerverwarming en radiatoren) is het aan te raden om een openverdeler of evenwichtsfles te gebruiken. Deze zorgt voor een balans in het systeem en voorkomt onverhoopte temperatuurverschillen.

7. Eerste opstart en inbedrijfstelling

Bij de eerste opstart van een warmtepomp is het belangrijk om verschillende parameters te controleren. De zuiggastemperatuur moet bijvoorbeeld stabiliseren tussen 4 en 12 graden. Als deze meteen onder 0°C komt, moet het apparaat worden uitgeschakeld, de bronleidingen worden ontlucht of gecontroleerd op voldoende flow, en eventueel glycol worden toegevoegd.

Tijdens de compressorbeweging moet worden gecontroleerd of de bron in/bron uit een goede delta T heeft (4 tot 5 °C verschil). De heetgastemperatuur moet minstens 25 K hoger zijn dan de aanvoertemperatuur, en de vloeistoftemperatuur moet ongeveer gelijk zijn aan de retourtemperatuur.

De oververhitting (de temperatuurverschil tussen zuiggas en verdampertemperatuur) moet ook binnen bepaalde grenzen blijven (2 tot 8 °C). Als al deze parameters goed zijn, kan het systeem verder worden afgesteld via het warmtepompmenu (parameters aanpassen, stooklijn, accessoires aanmelden).

Praktische tips voor de installatie

Bij de praktische aanleg van een warmtepomp zijn er een aantal aanbevelingen die het proces vergemakkelijken en de prestaties verbeteren.

1. Aansluiting op kWh-meter

Het is verstandig om een kWh-meter aan te sluiten op de voeding van de warmtepomp. Dit maakt het mogelijk om het energieverbruik van het systeem apart te volgen en te optimaliseren. Het kan ook helpen bij het bepalen van de COP (Coefficient of Performance) van de warmtepomp, wat een maat is voor de efficiëntie.

2. Gebruik van een kwaliteitsinstallateur

Aangezien de aanleg van een warmtepomp technisch complex kan zijn, is het verstandig om een gecertificeerde installateur in te schakelen. Deze monteurs zijn op de hoogte van de regelgeving, veiligheidsnormen en technische eisen en zorgen ervoor dat het systeem optimaal functioneert.

3. Inclusie van nazorg en demonstratie

Na de installatie is het aan te raden om een demonstratie te krijgen van het gebruik van de warmtepomp. Daarnaast is het verstandig om een nazorgcontract af te sluiten, zodat eventuele problemen snel worden opgelost en de levensduur van het systeem wordt verlengd.

4. Kies de juiste warmtepomp voor je situatie

Niet alle warmtepompen zijn even geschikt voor elke situatie. Het is belangrijk om de juiste warmtepomp te kiezen op basis van de specifieke omstandigheden van het gebouw. Bijvoorbeeld:

Lucht/water-warmtepompen zijn geschikt voor de meeste woningen en kunnen worden gebruikt voor verwarming en warmwaterproductie.
Water/water-warmtepompen zijn vaak geïntegreerd en geschikt voor grotere systemen.
Lucht/lucht-warmtepompen zijn een hybride oplossing, maar zijn niet in aanmerking genomen voor subsidies zoals ISDE.

Het is verstandig om drie tot vier offertes te vragen van verschillende installateurs om de beste oplossing te kiezen.

Aanvullende toepassingen en mogelijkheden

Een warmtepomp kan ook worden gebruikt voor het verwarmen van een zwembad. Hierbij is het belangrijk om te controleren of de warmtewisselaar geschikt is voor lage temperaturen (max. 45°C primair). Een veel voorkomende fout is het gebruik van een warmtewisselaar die 90°C primair nodig heeft, omdat deze bij 45°C vaak weinig of geen vermogen meer afgeeft.

Daarnaast is een warmtepomp geschikt voor passieve koeling, wat een extra voordelen biedt in de zomermaanden. Hierbij is het belangrijk om te zorgen voor voldoende ventilatie en koelcapaciteit.

Veiligheid en regelgeving

Bij de aanleg van een warmtepomp moet rekening worden gehouden met de huidige regelgeving en veiligheidsnormen. Dit betreft zowel de installatie als de aansluiting op het elektriciteitsnet. Het is verstandig om te controleren of de installatie voldoet aan de stroomcapaciteit van het huis en of extra aansluiting nodig is.

Daarnaast is het belangrijk om te zorgen voor voldoende ventilatie in de ruimte waar de warmtepomp is geïnstalleerd, zodat oververhitting wordt voorkomen en de luchtvochtigheid op een acceptabel niveau blijft.

Conclusie

De aanleg van een warmtepomp is een complexe, maar verstandige investering in duurzame verwarming. Het vereist zorgvuldig plannen, kiezen van het juiste type warmtepomp, technische aandacht voor het koelcircuit, en het gebruik van kwaliteitsinstallateurs. Door aandacht te besteden aan technische details zoals het gebruik van terugslagkleppen, glycol toevoeging, isolatie en correcte aansluiting van de bronleidingen, kan de efficiëntie en levensduur van het systeem worden vergroot.

Bij de keuze van een warmtepomp is het verstandig om de situatie van het gebouw en de verwachtingen van de gebruiker nauwkeurig te analyseren. Hierbij kunnen experts en installateurs een belangrijke rol spelen. De aanleg van een warmtepomp is niet alleen een technische uitdaging, maar ook een kans om tot een duurzamer en comfortabeler woning te komen.