Warmtepompen vergelijken: COP, SCOP en SPF om het rendement te begrijpen

Het kiezen van een warmtepomp is een belangrijk besluit met langdurige gevolgen voor de energie-efficiëntie en kosten van een woning. Voor zowel particulieren als installateurs is het begrijpen van het rendement van warmtepompen essentieel. In dit artikel geven we een overzicht van de belangrijkste parameters die het rendement van een warmtepomp beschrijven, zoals COP, SCOP en SPF. Daarnaast bespreken we de invloed van verschillende factoren op het rendement en geven we een vergelijking van het rendement per type warmtepomp. Het doel is om een helder en feitelijk beeld te geven van hoe warmtepompen in termen van efficiëntie presteren.

Wat zijn COP, SCOP en SPF?

De efficiëntie van een warmtepomp wordt uitgedrukt in verschillende maatstaven, die elk een ander aspect van het rendement beschrijven. Deze waarden zijn belangrijk om te begrijpen bij het kiezen van een warmtepomp, zowel voor de installateur als voor de eindgebruiker.

COP: het theoretische rendement

COP staat voor Coefficient of Performance, oftewel de prestatiecoëfficiënt. Het is het theoretische rendement van een warmtepomp, gemeten onder constante omstandigheden. De COP-waarde wordt berekend door de hoeveelheid warmte die de warmtepomp levert (in kWh) te delen door de hoeveelheid elektriciteit die de warmtepomp verbruikt om die warmte op te wekken (ook in kWh).

Bijvoorbeeld: als een warmtepomp 4 kWh warmte levert en 1 kWh elektriciteit verbruikt, dan is de COP 4. Hoe hoger de COP-waarde, hoe efficiënter de warmtepomp werkt.

Belangrijk om te weten is dat de COP-waarden vaak worden gemeten onder ideale omstandigheden in laboratoriumomgevingen. In de praktijk kan het werkelijke rendement van een warmtepomp aanzienlijk afwijken van de aangegeven COP-waarde. Dit komt doordat de COP niet rekening houdt met variabele omstandigheden zoals seizoensgebonden temperatuurverschillen, warmteverliezen in het huis of het gebruik van een buffervat.

SCOP: het seizoensrendement

SCOP staat voor Seasonal Coefficient of Performance, oftewel het seizoensrendement. Het SCOP is een realistischer maatstaf dan de COP, omdat het rekening houdt met temperatuurschommelingen gedurende het hele jaar. Het geeft dus een beter beeld van het rendement van een warmtepomp in de praktijk.

De SCOP-waarde is doorgaans iets lager dan de COP-waarde. Dit komt doordat het rendement van een warmtepomp in de winter bij lagere buitentemperaturen lager uitvalt dan in de lente of herfst. De SCOP-waarde is dus een betrouwbaardere indicator van het echte rendement van een warmtepomp in een specifieke situatie.

SPF: het gemiddelde rendement per stookseizoen

SPF staat voor Seasonal Performance Factor, oftewel het gemiddelde rendement van een warmtepomp over het hele stookseizoen. Het SPF is een praktische maatstaf die pas na installatie van de warmtepomp berekend kan worden. Het geeft dus geen hulp bij het kiezen van een warmtepomp, maar helpt bij het evalueren van het daadwerkelijke rendement van een al geïnstalleerde warmtepomp.

Het SPF is vooral nuttig voor de eigenaar van een woning die wil weten hoe efficiënt zijn warmtepomp in de praktijk werkt. Het SPF kan gebruikt worden om de energiekosten te analyseren en eventuele verbeteringen in het rendement van de warmtepomp of het isolatiebeheer van het huis te signaleren.

COP, SCOP, SPF: wat is het verschil?

Hoewel COP, SCOP en SPF alle drie het rendement van een warmtepomp beschrijven, is er een belangrijk verschil tussen deze maatstaven:

• COP is een theoretische waarde die het rendement onder ideale omstandigheden uitdrukt.
• SCOP is een praktisch maatstaf dat het rendement onder variabele omstandigheden gedurende het hele jaar weergeeft.
• SPF is een daadwerkelijke meting van het rendement van een warmtepomp na installatie, gebaseerd op het stookseizoen.

Bij het kiezen van een warmtepomp is het belangrijk om zowel de COP als de SCOP in overweging te nemen. De COP geeft een goed overzicht van de maximale efficiëntie, maar de SCOP geeft een realistischere indicatie van het rendement in de praktijk. De SPF is daarentegen niet van toepassing bij het kiezen van een warmtepomp, omdat deze pas na installatie berekend kan worden.

Rendement per type warmtepomp

Het rendement van een warmtepomp is afhankelijk van het type warmtepomp. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de gemiddelde COP-waarden per type warmtepomp:

Uit deze tabel blijkt dat een geothermische warmtepomp het hoogste rendement haalt. Dit komt doordat deze warmtepompen hun warmte uit de aardbodem halen, wat minder gevoelig is voor temperatuurschommelingen. Geothermische warmtepompen zijn echter het duurste in aankoop, wat de keuze voor dit type warmtepomp beïnvloedt.

Lucht/water- en water/waterwarmtepompen hebben een vergelijkbaar rendement, terwijl lucht/luchtwarmtepompen iets lager presteren. Hybride warmtepompen combineren een warmtepomp met een traditionele verwarmingsbron en bieden een balans tussen rendement en kosten.

Factoren die het rendement van een warmtepomp beïnvloeden

Het rendement van een warmtepomp is niet statisch, maar varieert afhankelijk van verschillende factoren. Hieronder geven we een overzicht van de belangrijkste factoren die het rendement beïnvloeden:

1. Type warmtepomp

Het type warmtepomp is een van de belangrijkste factoren die het rendement bepalen. Zoals al duidelijk uit de tabel is te zien, presteren geothermische warmtepompen beter dan lucht/water- of lucht/luchtwarmtepompen. Dit komt doordat de aardbodem een stabielere warmtebron is dan de lucht, die sterk varieert in temperatuur gedurende het jaar.

2. Isolatiegraad van de woning

De isolatiegraad van een woning beïnvloedt het rendement van een warmtepomp aanzienlijk. Een goed geïsoleerde woning verliest minder warmte, waardoor de warmtepomp minder vaak hoeft te werken om de gewenste binnentemperatuur te behouden. Dit zorgt voor een hoger rendement en lagere energiekosten.

3. Temperatuurverschillen

Het temperatuurverschil tussen de bron (buiten) en het afgiftesysteem (binnen) beïnvloedt ook het rendement. Hoe groter het temperatuurverschil, hoe lager het rendement van de warmtepomp. Dit komt doordat de warmtepomp extra energie moet verbruiken om het temperatuurverschil op te vullen.

4. Buffervat

Het gebruik van een buffervat kan het rendement van een warmtepomp verbeteren. Een buffervat helpt om warmte op te slaan en de warmtepomp minder vaak te laten werken, wat leidt tot een efficiënter gebruik van energie.

5. Warmteverlies in de woning

Het warmteverlies van een woning is een essentiële factor bij het bepalen van het rendement van een warmtepomp. Woningen met hoge warmteverliezen vereisen een hoger rendement om de gewenste binnentemperatuur te behouden. Een warmtepomp met een hogere SCOP is daarom meestal beter aangewezen voor woningen met een slechte isolatie.

Het rendement van een warmtepomp optimaliseren

Het rendement van een warmtepomp kan verbeterd worden door een aantal maatregelen te nemen. Deze maatregelen horen zowel bij de installatie als bij het gebruik van de warmtepomp.

1. Correcte instellingen

Het correct instellen van de warmtepomp is essentieel om het rendement te optimaliseren. Dit omvat het afstemmen van de watertemperaturen, het instellen van tijdschema’s en het gebruik van slimme regelingen. Een goed ingestelde warmtepomp werkt efficiënter en verbruikt minder energie.

2. Regelmatig onderhoud

Regelmatig onderhoud is belangrijk om ervoor te zorgen dat de warmtepomp optimaal blijft presteren. Dit omvat het reinigen van filters, het controleren van de systeemdrukken en het testen van de werking van de pomp. Een goed onderhouden warmtepomp heeft een hoger rendement en een langere levensduur.

3. Subsidies en financiële voorwaarden

Een warmtepomp met een hogere SCOP komt vaak in aanmerking voor subsidies, zoals de ISDE-subsidie in Nederland. Dit kan leiden tot een lagere aanschafprijs en dus een snellere terugverdientijd. Het is daarom belangrijk om subsidies en andere financiële voorwaarden in overweging te nemen bij het kiezen van een warmtepomp.

4. Energiezuinige woning

Een warmtepomp met een hogere SCOP draagt bij aan een energiezakelijke woning. Dit komt doordat een efficiëntere warmtepomp minder energie verbruikt en dus lagere energiekosten genereert. In combinatie met een goed geïsoleerde woning kan dit leiden tot aanzienlijke besparingen op de energierekening.

Energieklasse en rendement

Het rendement van een warmtepomp heeft ook een invloed op de energieklasse van een woning. Een warmtepomp met een hogere SCOP draagt bij aan een hogere energieklasse, wat voordeel heeft bij het verkopen van een woning en bij het behalen van een beter energielabel.

Het berekenen van de energieklasse is belangrijk voor de eindgebruiker, omdat dit invloed heeft op de energiekosten en de koopwaarde van de woning. Het is daarom belangrijk om bij de keuze van een warmtepomp ook rekening te houden met de invloed op de energieklasse.

Conclusie

Het rendement van een warmtepomp is een belangrijke factor bij het kiezen van een verwarmingsoplossing. Door de COP, SCOP en SPF te begrijpen, kan een eenduidigere vergelijking gemaakt worden tussen verschillende warmtepompen. Het rendement is echter niet alleen afhankelijk van de technische specificaties van de warmtepomp, maar ook van externe factoren zoals de isolatiegraad van de woning, het temperatuurverschil en het gebruik van een buffervat.

Bij het kiezen van een warmtepomp is het daarom essentieel om niet alleen rekening te houden met de COP-waarde, maar ook met de SCOP en eventuele subsidies. Een warmtepomp met een hogere SCOP kan leiden tot lagere energiekosten en een betere energieklasse, wat op lange termijn aanzienlijke besparingen oplevert.

Voor installateurs is het belangrijk om deze parameters goed te begrijpen en te kunnen uitleggen aan klanten. Dit helpt bij het geven van een objectief advies en bij het kiezen van de meest efficiënte warmtepomp voor een specifieke situatie.

Bronnen

1. Warmtepomp rendement
2. SCOP vs. COP van warmtepompen