Het energieplafond en huishoudens met warmtepomp: een ondoorzichtige situatie voor verduurzamingspioniers

Published by Redactie on september 29, 2025 | Category warmtepomp

De invoering van een energieplafond in Nederland werd bedoeld als een tijdelijke maatregel om energiekosten te stabiliseren in tijden van stijgende marktprijzen. Het plafond beperkt de maximale prijs voor gas en elektriciteit binnen bepaalde verbruikskaarten. Voor veel huishoudens is dit een opluchting, maar voor huishoudens met een warmtepomp, of huishoudens die verduurzaam zijn, is de impact van het plafond minder positief dan verwacht. Deze groep verbruikt relatief veel elektriciteit, maar geen of weinig gas, waardoor het plafond voor hen niet of nauwelijks van toepassing is.

In dit artikel bespreken we de gevolgen van het energieplafond voor huishoudens met een warmtepomp, de kritiek die deze maatregel heeft opgeleverd, en mogelijke oplossingen die voorgesteld zijn om het systeem eerlijker te maken. We bekijken ook de bredere context van het energieplafond, de voordelen en beperkingen ervan, en de implicaties voor verduurzamingsprojecten in Nederland.

Wat is het energieplafond?

Het energieplafond is een regeling waarbij de maximale prijs van energie wordt beperkt binnen bepaalde verbruikskaarten. Dit betreft zowel elektriciteit als gas. Het doel van het plafond is om huishoudens te beschermen tegen extreme energieprijzen. Voor elektriciteit is het plafond gesteld op maximaal 0,40 eurocent per kilowattuur (kWh) tot een verbruik van 2.400 kWh per jaar. Voor gas geldt een plafond van 1,45 euro per kubieke meter (m³) voor een verbruik van maximaal 1.200 m³ per jaar. Buiten deze grenzen gelden de marktprijzen.

Hoewel het plafond voor veel huishoudens leidt tot kostenbesparingen, blijken er bepaalde groepen minder te profiteren of zelfs nadeel te lijden. Eén van deze groepen is huishoudens met een warmtepomp, die vaak een veel hoger verbruik van elektriciteit hebben dan het gestelde plafond. Dit verschijnsel leidt tot kritiek vanuit experts en burgers die actief zijn in de verduurzamingsbeweging.

Huishoudens met warmtepomp: groen, maar niet gespaard

Verbruik is boven het plafond

Huishoudens met een warmtepomp gebruiken geen of weinig gas. In plaats daarvan is hun energieverbruik sterk gericht op elektriciteit, die de warmtepomp gebruikt om warm water te maken en ruimtes op te warmen. Deze huishoudens verbruiken doorgaans aanzienlijk meer elektriciteit dan het gestelde plafond. Volgens berekeningen verbruiken huishoudens met een warmtepomp gemiddeld tussen de 5.000 en 6.500 kWh per jaar, terwijl het plafond slechts 2.400 kWh bedraagt.

Geen voordelen uit het plafond

Bij een verbruik boven het plafond wordt de resterende hoeveelheid elektriciteit tegen het marktarief berekend. Het plafond maakt dus voor deze huishoudens weinig of geen kostenbesparing. De regering stelt dat het energieplafond slechts een tijdelijke maatregel is, maar voor huishoudens die verduurzaam zijn, is de maatregel nu al een bron van onvrede. Zij investeren in duurzame oplossingen, zoals warmtepompen en zonnepanelen, om hun energiekosten op de lange termijn te verlagen. Het huidige plafond biedt hen echter geen ondersteuning in die richting.

Onrechtvaardigheid volgens experts

Energieexpert Koen Kuijper stelt in meerdere bronnen dat het huidige energieplafond oneerlijk is voor huishoudens met een warmtepomp. Volgens hem zou het eerlijker zijn als huishoudens met een lager gasverbruik een hoger plafond voor elektriciteit kregen. Kuijper stelt voor om het elektriciteitsplafond bijvoorbeeld op te voeren tot 5.000 kWh in plaats van de huidige 2.400 kWh. Dit zou het plafond aanpassen aan de werkelijke verbruikskenmerken van huishoudens die volledig over zijn gegaan op elektriciteit.

Geen duidelijkheid over marktprijzen boven het plafond

Een ander probleem dat huishoudens met een warmtepomp tegenkomen is het gebrek aan duidelijkheid over de marktprijzen boven het plafond. Hoewel het plafond een beperkte prijsgarantie biedt, is het onbekend hoeveel huishoudens moeten betalen voor het verbruik dat boven het plafond valt. In een interview met Youri Kaspers, die een warmtepomp gebruikt, wordt duidelijk dat hij bang is dat hij tot 800 à 900 euro per maand aan energiekosten moet betalen. Zijn verbruik is zo hoog dat hij binnenkort volledig afhankelijk is van de marktprijzen, die recent fors zijn gestegen.

Het probleem is dat huishoudens met een warmtepomp hun investeringen in verduurzaming niet terugzien. Ze investeren in duurzame oplossingen, maar de maatregelen van de regering lijken hun inspanningen te straffen in plaats van te belonen.

Voorbeelden uit de praktijk

Independer heeft in een berekening voor vier huishoudens uitgewerkt wat het energieplafond voor hen betekent. Eén van deze huishoudens is een woning met een warmtepomp die 6.772 kWh per jaar verbruikt. Dit is ruim boven het plafond van 2.400 kWh. Voor deze huishoudens geldt dat de marktprijzen voor de meeste verbruikseenheden van toepassing zijn. De berekening laat zien dat deze huishoudens niet of nauwelijks profiteren van het plafond, terwijl hun energiekosten sterk stijgen buiten de gestelde grenzen.

Kritiek op het energieplafond

Vergeten groepen

Volgens de bronnen lijkt het kabinet bepaalde groepen te zijn vergeten bij het opstellen van het energieplafond. Huishoudens met stadsverwarming en huishoudens met een warmtepomp vallen buiten de bedoelde doelgroep van de maatregel. Voor stadsverwarming is er bijvoorbeeld geen plafond ingebouwd, terwijl huishoudens met deze vorm van verwarming vaak een hoger elektriciteitsverbruik hebben. Ook hier is er sprake van ongelijke behandeling.

Tijdelijke maatregel, maar structureel effect

De regering stelt dat het energieplafond slechts een tijdelijke maatregel is, terwijl huishoudens met een warmtepomp in de praktijk langere tijd onder de huidige regels vallen. Dit creëert onzekerheid, zowel qua kosten als qua toekomstige beleid. Huishoudens die verduurzaam zijn, hebben meestal investeringen gedaan die op lange termijn kosten moeten besparen. Het energieplafond zorgt echter voor een tegengesteld effect, waardoor het vertrouwen in duurzame investeringen kan afnemen.

Onduidelijke communicatie

Er wordt kritiek uitgebracht op de manier waarop het energieplafond is geïntroduceerd en uitgelegd. Veel huishoudens, vooral met een warmtepomp, begrijpen niet precies wat het plafond betekent voor hun energiekosten. De regering heeft ook geen duidelijke uitleg gegeven over wat er gebeurt met verbruik boven het plafond. Dit leidt tot onrust en onzekerheid, met als gevolg dat huishoudens zich gedwongen zien hun energiegebruik te beperken of hun investeringen in verduurzaming op te schorten.

Mogelijke oplossingen en verbeteringen

Aanpassing van het energieplafond

Een mogelijke oplossing is het aanpassen van het energieplafond aan de verbruikskenmerken van huishoudens met een warmtepomp. Dit kan bijvoorbeeld door het verhogen van het elektriciteitsplafond tot een niveau dat past bij het gemiddelde verbruik van deze groep. Energieexpert Koen Kuijper stelt voor om het plafond op te voeren tot 5.000 kWh in plaats van 2.400 kWh. Dit zou het plafond eerlijker maken en het gebruik van warmtepompen en andere duurzame energiebronnen aanmoedigen.

Specifieke maatregelen voor verduurzamingspioniers

Buiten het energieplafond kunnen er ook specifieke maatregelen worden genomen om huishoudens te ondersteunen die al zijn verduurzaamd of investeren in duurzame oplossingen. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van subsidieverlengingen, belastingvoordelen of directe ondersteuning bij hoge energiekosten. Door deze maatregelen kan de regering signaleren dat ze het beleid van verduurzaming serieus neemt, ook in tijden van energiecrisis.

Transparantie en duidelijkheid

Een belangrijke verbetering zou zijn het creëren van meer transparantie en duidelijkheid over het energieplafond. Huishoudens moeten precies weten wat het plafond voor hen betekent, welke verbruikskaarten toepasbaar zijn, en wat de marktprijzen zijn buiten het plafond. Dit kan via duidelijke uitleg van de regering, via energieleveranciers of via onafhankelijke informatieportalen.

Conclusie

Het energieplafond is bedoeld als een tijdelijke maatregel om huishoudens te beschermen tegen stijgende energieprijzen. In de praktijk blijkt echter dat bepaalde groepen, zoals huishoudens met een warmtepomp, nauwelijks profiteren van deze maatregel. Deze huishoudens verbruiken vaak aanzienlijk meer elektriciteit dan het gestelde plafond, waardoor ze afhankelijk zijn van de stijgende marktprijzen. De regering heeft deze groepen in de praktijk vergeten, wat heeft geleid tot kritiek vanuit experts en burgers.

Het energieplafond zou eerlijker kunnen worden gemaakt door aanpassingen aan te brengen in de verbruikskaarten, met name voor huishoudens die volledig op elektriciteit werken. Daarnaast is het belangrijk om meer duidelijkheid te scheppen over de regeling, zowel qua toepassing als qua kosten. Huishoudens die verduurzaam zijn, moeten worden gesteund in hun inspanningen, niet gestraft door beleid dat niet aansluit bij hun situatie.