Warmtepompen: Energievergelijking, Werking, Soorten en Voordelen

Published by Redactie on september 29, 2025 | Category warmtepomp

Het kiezen van een warmtepomp is voor veel woningeigenaren een belangrijke stap in de richting van duurzaamheid en energiebesparing. Een warmtepomp maakt het mogelijk om een woning te verwarmen zonder gebruik te maken van fossiele brandstoffen zoals gas of mazout. In Nederland en in Europa wordt er steeds meer aandacht besteed aan duurzame verwarmingssystemen, waardoor warmtepompen op de voorgrond treden. Dit artikel behandelt de werking van een warmtepomp, de verschillende soorten, het rendement, en hoe deze systemen zich energieverbruiksmatig verhouden tot traditionele verwarmingssystemen.

Wat is een warmtepomp?

Een warmtepomp is een verwarmingsinstallatie die warmte uit de omgeving opneemt en deze gebruikt om een woning of sanitair water te verwarmen. Het principe lijkt op dat van een koelkast, waarbij warmte uit de ene ruimte wordt overgebracht naar de andere. In het geval van een warmtepomp wordt de warmte uit de buitenlucht, de bodem of grondwater geëxtraheerd en in het huis afgestaan. Dit proces maakt gebruik van elektriciteit, maar de meeste energie die nodig is om de woning warm te houden komt uit de omgeving, niet uit het elektriciteitsnet.

Een warmtepomp bestaat uit drie belangrijke onderdelen: - De bron: Hieruit wordt de warmte opgehaald. De bron kan de buitenlucht, de bodem of grondwater zijn. - De warmtepomp zelf: Deze zorgt ervoor dat de opgehaalde warmte geconcentreerd en omgezet wordt in een bruikbare vorm. - Het afgiftesysteem: Dit is het systeem waarin de warmte terechtkomt, bijvoorbeeld via verwarmingsbuisjes in de vloer of via een ketel voor sanitair warm water.

Hoe werkt een warmtepomp?

De werking van een warmtepomp is gebaseerd op het principe van thermodynamica. Net zoals een koelkast warmte uit de binnenkant weghaalt en afgeeft aan de buitenomgeving, haalt een warmtepomp warmte uit de omgeving (buitenlucht, grond of water) en brengt deze in het huis. Het proces verloopt in meerdere stappen:

Opname van warmte: Een koelvloeistof in de warmtepomp neemt warmte op uit de bron. Deze vloeistof kookt bij een lage temperatuur en verdampt.
Compressie: De damp wordt door een compressor samengedrukt, waardoor de temperatuur sterk stijgt.
Afgifte van warmte: De warme damp geeft zijn energie af aan het afgiftesysteem, bijvoorbeeld de verwarmingsbuisjes of het sanitair water.
Afkoeling en circulatie: De koelvloeistof koelt af en keert terug naar de bron om opnieuw warmte op te nemen.

Het enige onderdeel dat elektriciteit verbruikt is de compressor. De rest van de energie komt uit de omgeving. Dit maakt een warmtepomp zeer efficiënt in vergelijking met traditionele verwarmingssystemen.

Energieverbruik en rendement van een warmtepomp

Om het rendement van een warmtepomp te beoordelen, wordt gebruikgemaakt van twee belangrijke indicatoren: de Coefficient of Performance (COP) en de Seasonal Coefficient of Performance (SCOP).

Coefficient of Performance (COP)

De COP geeft aan hoeveel warmte een warmtepomp levert per kWh elektriciteit die erin wordt gestoken. Bijvoorbeeld:

Geleverde warmte: 5 kWh
Elektriciteitsverbruik: 2 kWh
COP: 5 / 2 = 2,5

Dit betekent dat de warmtepomp voor elk kWh elektriciteit 2,5 kWh warmte kan leveren. Hoe hoger de COP, hoe efficiënter de warmtepomp werkt.

De COP is echter niet een vaste waarde. Het rendement van een warmtepomp hangt sterk af van de buitentemperatuur. In de winter, wanneer de bron (lucht, grond of water) minder warm is, moet de warmtepomp harder werken en is de COP lager. Om dit in rekening te brengen, wordt de SCOP gebruikt.

Seasonal Coefficient of Performance (SCOP)

De SCOP is het gemiddelde van de COP over de hele winterperiode. Het houdt rekening met de seizoensgebonden variaties in rendement. Een SCOP van 3 betekent dat de warmtepomp gemiddeld 3 kWh warmte levert per kWh elektriciteit die erin gaat.

Het SCOP varieert per land en klimaat. In zuidelijke landen zoals Spanje is de SCOP vaak hoger dan in noordelijke landen zoals Zweden. Dit komt doordat de bron in zuidelijke regio’s warmer is en dus minder energie nodig is om warmte op te wekken.

Soorten warmtepompen

Er zijn verschillende soorten warmtepompen, die elk hun eigen voordelen en nadelen hebben. De keuze hangt af van factoren zoals het type woning, het energieverbruik, de isolatiegraad, en het budget.

1. Hybride warmtepomp

Een hybride warmtepomp combineert een warmtepomp met een traditionele cv-ketel. Deze combinatie maakt het mogelijk om in de winter, wanneer de warmtepomp minder efficiënt werkt, op de cv-ketel terug te vallen. Dit zorgt voor een stabiel verwarmingssysteem, ook in koude weersomstandigheden.

De hybride warmtepomp is een populaire keuze voor bestaande woningen waarbij een volledige omsturing naar een warmtepomp niet haalbaar is. De kosten liggen tussen € 5.000 en € 7.000. Het is belangrijk om bij een volgende aanschaf van een cv-ketel voor een HR-e ketel te kiezen, die niet meer op gas werkt, maar uitsluitend op de warmtepomp.

2. Lucht-water warmtepomp

De lucht-water warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht en gebruikt deze om het huis te verwarmen. Deze warmtepomp is relatief goedkoop in aankoop en installatie, maar heeft een lager rendement in koud weer. De COP kan in de winter tot onder de 2 dalen, wat betekent dat de warmtepomp minder efficiënt werkt.

3. Aarde-water warmtepomp

De aarde-water warmtepomp haalt warmte uit de bodem of grondwater. Omdat de temperatuur onder de grond minder sterk varieert dan de luchttemperatuur, heeft deze warmtepomp een hoger rendement. De COP ligt meestal boven de 4. De aardewarmtepomp is duurder in aankoop en installatie, maar heeft een langere levensduur en een beter rendement dan een lucht-water warmtepomp.

4. Water-water warmtepomp

De water-water warmtepomp haalt warmte uit het grondwater. Dit type is meestal alleen geschikt voor woningen met een eigen waterbron of dichtbij een waterkering. Het rendement is hoog, maar de installatie is complex en duur.

Energievergelijking: Warmtepomp vs. Traditionele verwarming

Hoewel een warmtepomp meer elektriciteit verbruikt dan een traditioneel verwarmingssysteem, kan het totaalbedrag aan energiekosten lager uitvallen. Dit komt doordat de meeste warmte uit de omgeving komt en niet uit het elektriciteitsnet.

Verbruik en kosten

Een warmtepomp verbruikt meer elektriciteit dan een cv-ketel, maar het rendement van een warmtepomp is zo hoog dat het totale energieverbruik vaak lager is. Bijvoorbeeld:

1 m³ aardgas levert 9,76 kWh warmte, waarvan er 8,7 kWh beschikbaar is na verbranding in een HR-ketel.
1 kWh elektriciteit levert bij een COP van 4, 4 kWh warmte.

Als de elektriciteitsprijs lager is dan de gasprijs, is het gebruik van een warmtepomp economisch voordeliger. In het huidige belastingplan is er een verlaging van 2 cent per kWh elektriciteit en een verhoging van 5 cent per m³ gas. Dit maakt een warmtepomp aantrekkelijker dan ooit.

Omslagpunt

Het omslagpunt is het COP-waarde waarbij de warmtepomp even efficiënt werkt als een gasketel. Bij een COP van 2,23 is het verbruik van een warmtepomp gelijk aan dat van een gasketel. In praktijk zit de COP van een warmtepomp meestal hoger, waardoor het gebruik van elektriciteit voordeliger is.

Factoren die het verbruik van een warmtepomp beïnvloeden

Het verbruik van een warmtepomp is niet alleen afhankelijk van het type apparaat, maar ook van een aantal andere factoren. Deze bepalen hoe efficiënt de warmtepomp werkt en hoeveel elektriciteit er nodig is.

1. Type warmtepomp

Zoals eerder aangegeven, heeft het type warmtepomp een grote invloed op het verbruik. Aarde- en water-water warmtepompen hebben in het algemeen een hoger rendement dan lucht-water warmtepompen.

2. Rendement van de warmtepomp

Het rendement wordt uitgedrukt in COP. Hoe hoger de COP, hoe efficiënter de warmtepomp werkt. Een COP van 4 betekent dat er 4 kWh warmte wordt geleverd per kWh elektriciteit. In de praktijk varieert de COP afhankelijk van de buitentemperatuur.

3. Energieverbruik in de woning

Het totale verbruik van de warmtepomp hangt ook af van het energieverbruik van de woning. Hoe beter de woning is geïsoleerd en hoe minder energie er verloren gaat, hoe minder de warmtepomp moet werken. Factoren die het verbruik bepalen zijn:

De oppervlakte van de woning
De isolatiegraad
Het aantal bewoners
Het gebruik van elektrische apparaten

4. Gebruik van de warmtepomp

Warmtepompen die gebruikt worden voor zowel verwarming als het opwekken van sanitair warm water verbruiken meer energie dan warmtepompen die alleen voor één doel worden gebruikt. Een hybride warmtepomp kan het verbruik verlagen door op momenten van minder rendement op de cv-ketel terug te vallen.

5. Buitentemperatuur

De buitentemperatuur heeft een grote invloed op het rendement van een warmtepomp. Hoe warmer de bron (lucht, grond of water), hoe efficiënter de warmtepomp werkt. In koude weersomstandigheden moet de warmtepomp harder werken en is het verbruik hoger.

Tips om het verbruik van een warmtepomp te optimaliseren

Hoewel een warmtepomp al vrij efficiënt is, zijn er een aantal maatregelen die je kunt nemen om het verbruik verder te verminderen:

Goede isolatie van de woning: Een goed geïsoleerde woning verliest minder warmte, waardoor de warmtepomp minder vaak hoeft te werken.
Gebruik van zonnepanelen: Zonnepanelen leveren duurzame elektriciteit die je kunt gebruiken om de warmtepomp te voeden.
Regelbaar afgiftesysteem: Een regelbaar afgiftesysteem zorgt ervoor dat de warmte op het juiste moment en in de juiste hoeveelheid wordt afgestaan.
Regelmatig onderhoud: Een goed onderhouden warmtepomp werkt efficiënter en verbruikt minder energie.
Kies voor een warmtepomp met een hoge COP: Een warmtepomp met een hogere COP levert meer warmte per kWh elektriciteit.

Voordelen van een warmtepomp

Bij het overwegen van een warmtepomp zijn er een aantal voordelen die je in overweging moet nemen:

1. Lage energiekosten

Hoewel een warmtepomp meer elektriciteit verbruikt dan een traditionele verwarming, is het rendement zo hoog dat het totale verbruik vaak lager uitvalt. In combinatie met zonnepanelen of groene stroom is het gebruik van een warmtepomp zeer energie-efficiënt.

2. Milieuvriendelijk

Een warmtepomp stoot geen CO2 uit bij het verbranden van fossiele brandstoffen. De warmte komt uit de omgeving en wordt geleverd met elektriciteit, die steeds duurzamer wordt. In combinatie met zonnepanelen of windenergie is het gebruik van een warmtepomp volledig duurzaam.

3. Verschillende functies

Veel warmtepompen hebben een koelfunctie en kunnen bovendien sanitair water opwarmen. Dit maakt ze flexibel in gebruik en verminderd het aantal benodigde installaties in de woning.

4. Lage onderhoudskosten

In vergelijking met traditionele verwarmingssystemen hebben warmtepompen lage onderhoudskosten. Ze hebben geen verbrandingsmotor of ketel, wat betekent dat er minder slijtage is en minder onderhoud nodig is.

5. Subsidies en belastingvoordeel

Er zijn subsidies en belastingvoordeel beschikbaar voor de aankoop van een warmtepomp. Deze worden vaak aangeboden door de overheid om de overgang naar duurzame energie te stimuleren.

Is een warmtepomp voor jou interessant?

De keuze voor een warmtepomp hangt af van een aantal factoren. Eerst en vooral het type woning. In een goed geïsoleerde woning werkt een warmtepomp efficiënter dan in een slecht geïsoleerde woning. Daarnaast speelt het budget een rol. Een warmtepomp is duur in aankoop, maar biedt in de loop van de tijd een snelle terugverdientijd doordat de energiekosten lager zijn.

Als je overweegt om over te stappen op een warmtepomp, is het verstandig om meerdere offertes te vergelijken en advies in te winnen bij lokale specialisten. Door het juiste type warmtepomp te kiezen en de woning goed te isoleren, kun je aanzienlijk besparen op je energierekening en bijdragen aan een duurzamere toekomst.

Conclusie

Een warmtepomp is een duurzame en efficiënte oplossing voor de verwarming van een woning. Het principe is eenvoudig, maar de technologie is complex en maakt gebruik van een hoge mate van thermodynamica. Het rendement van een warmtepomp wordt uitgedrukt in COP en SCOP, waarbij een hogere waarde betekent dat de warmtepomp efficiënter werkt.

Er zijn verschillende soorten warmtepompen beschikbaar, variërend van de hybride warmtepomp tot de aarde-water warmtepomp. De keuze hangt af van factoren zoals het type woning, het budget, en de klimaatomstandigheden. Hoewel een warmtepomp meer elektriciteit verbruikt dan een traditionele verwarming, is het totale energieverbruik vaak lager, vooral in combinatie met zonnepanelen of groene elektriciteit.

Voordelen van een warmtepomp zijn onder andere lage energiekosten, milieuvriendelijkheid, en lage onderhoudskosten. Het is belangrijk om de woning goed te isoleren en de warmtepomp juist te kiezen om het rendement te maximaliseren. Met de huidige belastingvoordelen en subsidies is het gebruik van een warmtepomp een aantrekkelijke keuze voor wie op zoek is naar duurzame verwarming.