Warmtepompen in extreme kou: ervaringen, prestaties en tips voor efficiënte verwarming

Published by Redactie on september 29, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

In de afgelopen jaren is de warmtepomp steeds vaker opgedoken als duurzame alternatief voor gasgestookte verwarmingssystemen. Vooral in het kader van de transitie naar een CO₂-neutrale woningbouwsector zijn warmtepompen een centraal onderwerp geworden. Toch blijft de vraag onbeantwoord: hoe presteren warmtepompen in extreme koudtijd, zoals we deze in Nederland regelmatig meemaken? Met temperaturen die soms onder nul vallen, is het voor veel huiseigenaren en installateurs belangrijk om te weten of warmtepompen betrouwbaar blijven functioneren en hoe ze hun efficiëntie behouden.

Deze artikel geeft een gedetailleerde overzicht van ervaringen met warmtepompen bij koude weersomstandigheden. We kijken naar technische principes, real-life voorbeelden van gebruikers en installateurs, de invloed van winters op het rendement van warmtepompen, en wat er gedaan kan worden om ervoor te zorgen dat de verwarmingsovergang naar warmtepomp zo soepel mogelijk verloopt.

Hoe werkt een warmtepomp bij lage temperaturen?

Een warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht, zelfs als die relatief koud is. Dit gebeurt door middel van een thermodynamisch proces waarbij de pomp warmte opzuigt uit de lucht en die vervolgens in het huis afgeeft. In technische termen werkt dit via een koudemiddel dat verdampt en condenseert, waarbij warmte opgenomen en afgegeven wordt.

Invloed van lage temperaturen op de efficiëntie

Bij koude weersomstandigheden, zoals temperaturen onder nul, is er minder warmte beschikbaar in de buitenlucht. Dit betekent dat de warmtepomp harder moet werken om hetzelfde resultaat te bereiken. Jasper Vis, duurzaamheidsadviseur, legt uit: "Wij vinden -10 heel erg koud, maar pas bij -273 zit je op het absolute nulpunt, dan zit er geen energie meer in de lucht. Dus als je het op die schaal bekijkt, valt er nog veel warmte uit die lucht te halen."

Een warmtepomp is echter minder efficiënt in extreme kou dan in normale winters. Frank Agtenberg, voorzitter van de Vereniging Warmtepompen, zegt: "Een warmtepomp haalt warmte uit de lucht, en de lucht die eruit komt is vervolgens veel kouder. Als het zoals vandaag -4 is, dan komt er dus lucht uit de pomp die -8 is."

De efficiëntie van een warmtepomp wordt vaak uitgedrukt in de COP (Coefficient of Performance). Bij hogere temperaturen ligt de COP hoger, wat betekent dat het apparaat energie-efficiënter werkt. Bij koudere temperaturen daalt de COP, wat impliceert dat het energieverbruik toeneemt. Jasper Vis benadrukt dat dit een feit is, maar dat het niet betekent dat het systeem onbruikbaar wordt: "Het rendement wordt iets lager, maar daar merk je verder niks van."

Praktijkervaringen: hoe presteert de warmtepomp in de winter?

Gebruikerservaringen

Er zijn verschillende getuigenissen van huiseigenaren die een warmtepomp hebben geïnstalleerd en die deze in de winter hebben getest. Marco, een bewoner die zijn warmtepomp geïnstalleerd heeft bij een nieuw aangelegd huis, zegt: "Wij zijn uiterst tevreden over het functioneren van de warmtepomp. Warm water voor de douche en het bad is altijd prima in orde. De geluidsproductie bij dit type warmtepomp is nihil."

Hij benadrukt ook dat de warmtepomp het comfort niet heeft ingeperkt en zelfs verbeterd heeft: "Het koelen van je woning op een warme zomerdag is erg prettig. Daar hebben we afgelopen zomer al flink van kunnen profiteren."

Toch zijn er ook situaties waarin het gebruik van een warmtepomp uitdagingen oplevert. Marco merkt op dat in het voorjaar het systeem soms minder effectief kan zijn. "Het enige minpunt is een warme dag in het voorjaar. Dan heb je vaak koele nachten maar is het overdag buiten al heerlijk warm. De temperatuursensor hangt buiten. Het koelen begint dus pas wanneer het ook ’s nachts warm genoeg is. Dus in het voorjaar kan het soms wel wat warmer worden in huis."

Installateurs en advies

Installateurs benadrukken dat het belangrijk is om de warmtepomp niet als een apparaat te beschouwen dat snel en krachtig verwarmt, maar als een systeem dat continu en efficiënt werkt. Jasper Vis legt uit: "Een warmtepomp is niet gemaakt om in een korte tijd het huis te verwarmen. Als je een weekend weg bent en je wilt het huis op een maandagochtend in twee uur warm stoken, ja, dat redt hij niet."

Frank Agtenberg van de Vereniging Warmtepompen benadrukt dat het systeem bedoeld is om het huis warm te houden, niet om het steeds opnieuw te verwarmen: "Maar een warmtepomp is niet bedoeld om je huis steeds opnieuw te verwarmen, het is erop gericht om het warm te houden."

Hybride oplossingen

Er zijn ook huiseigenaren die kiezen voor een hybride oplossing, waarbij een warmtepomp wordt aangevuld met een andere verwarmingsbron, zoals een pelletkachel of een elektrische boiler. Deze oplossing kan nuttig zijn in situaties waarin de warmtepomp niet voldoende aan de verwarmingseis kan voldoen. In een discussie op een forum zegt iemand: "Het laatste dat u zegt ‘is eigen ervaring’. U heeft de zonneboiler wellicht op de gok gekocht gehad niet wetende dat het een besparing van maar 10 tot 15 m³ per maand op zou leveren niet op wegen tegen de kosten dit mond door gebruik van u uit in feiten."

Hoewel het gebruik van een hybridesysteem niet altijd nodig is, kan het in bepaalde omstandigheden zorgdragen voor een betere warmtevoorziening, vooral bij extreme koudtijd.

Invloed van winters op warmtepompen in de industrie

Ook in de industrie wordt gebruikgemaakt van warmtepompen, vooral in processen waarbij veel warmte nodig is. Bijvoorbeeld in de melkverwerkende industrie wordt een warmtepomp gebruikt om de melk te pasteuriseren. In dit geval werkt de warmtepomp in combinatie met een stoomketel en andere energiebronnen. Dit is vaak nodig omdat de verwarmingseis in industriële processen aanzienlijk hoger is dan in een woning.

Een voorbeeld is Vreugdenhill, een melkverwerkend bedrijf dat gebruik maakt van een warmtepomp voor het pasteurisatieproces. Volgens Jeroen Boot, representant van Vreugdenhill: "We hebben nu een stukje van het proces aangepakt. Het pasteuriseren van de melk, en daar hebben we nu een warmtepomp voor ingezet die dan de warmte maakt voor het pasteurisatieproces."

In deze industriële toepassing is het gebruik van een warmtepomp efficiënter dan het gebruik van een gasgestookte stoomketel. Het bedrijf benadrukt dat het gebruik van een warmtepomp een aanzienlijke vermindering van gasverbruik oplevert. In dit geval is de warmtepomp geïntegreerd in een complex systeem dat ook koude en warmte omzet. Dit maakt het mogelijk om energie op te slaan in waterreservoirs en deze opnieuw te gebruiken in het proces.

De investering in een warmtepomp in de industrie is echter aanzienlijk. Het bedrijf Vreugdenhill benadrukt dat deze investering ongeveer 1,5 miljoen euro kost. Deze investering is echter verdedigd door het feit dat het systeem langdurig energie bespaart en het CO₂-voetafdruk van het bedrijf vermindert.

Kritische reflectie op de prestaties van warmtepompen in de winter

Positieve ervaringen

Er zijn veel positieve ervaringen met warmtepompen in koude weersomstandigheden. Huiseigenaren zoals Marco en Jasper Vis benadrukken dat warmtepompen prima werken, ook in de winter. Het enige nadeel is dat het rendement iets lager is in koude weersomstandigheden, maar dat dit niet per se leidt tot onvoldoende verwarming.

Moeilijkheden en kritiek

Toch zijn er ook klachten. Een gebruiker op een forum zegt: "Kost een vermogen" en meldt dat hij te maken heeft met lage efficiëntie en ijsvorming op de warmtepomp. Dit is een bekend probleem bij luchtwarmtepompen in koudtijd, waarbij ijs op de warmtewisselaar kan vormen. Dit proces, ook wel defrosting genoemd, kan het rendement verder verlagen en leiden tot een tijdelijke onderbreking van de verwarming.

Installateurs adviseren om regelmatig te controleren of de warmtepomp goed is onderhouden en of het systeem correct is afgesteld. Jasper Vis zegt: "Installateurs adviseren om niet te vertrouwen op korte-termijn resultaten. Je moet kijken naar het hele jaar, dan is hij nog veel efficiënter."

Invloed van technische specificaties

De efficiëntie van een warmtepomp in de winter hangt ook af van de technische specificaties van het apparaat. Huiseigenaren die een warmtepomp van 7,2 kW hebben geïnstalleerd, zoals beschreven in een van de bronnen, melden dat ze prima warmte hebben, ook bij temperaturen van -5°C.

De keuze van een warmtepomp met voldoende vermogen is hier essentieel. Een te zwakke warmtepomp kan in koude omstandigheden niet voldoen aan de verwarmingseis van het huis, wat leidt tot ongemak en extra energiekosten.

Tips voor huiseigenaren die overwegen om een warmtepomp te installeren

1. Voldoende isolatie

Een van de belangrijkste voorwaarden voor het efficiënt functioneren van een warmtepomp is voldoende isolatie van het huis. Huiseigenaren die hun woning goed geïsoleerd hebben, merken dat de warmtepomp minder hard hoeft te werken, wat leidt tot een hoger rendement en lagere energiekosten.

2. Correcte regeling

Een nauwkeurige regeling van de warmtepomp is essentieel voor comfort en efficiëntie. Jasper Vis benadrukt dat hij zelf de meeste regelingen heeft aangepast, terwijl de installateur slechts beperkte hulp heeft geboden. Een correct ingestelde regeling zorgt ervoor dat de warmtepomp efficiënt werkt en het huis comfortabel blijft.

3. Regelmatig onderhoud

Regelmatig onderhoud van de warmtepomp is belangrijk om ervoor te zorgen dat het apparaat optimaal functioneert. Dit omvat het reinigen van de warmtewisselaar, het controleren van het koudemiddel en het controleren van de elektrische componenten.

4. Gebruik van een hybridesysteem

In sommige gevallen is het verstandig om een hybridesysteem te kiezen. Dit betekent dat de warmtepomp wordt aangevuld met een andere verwarmingsbron, zoals een pelletkachel of een elektrische boiler. Dit is vooral nuttig in situaties waarin de warmtepomp niet voldoende aan de verwarmingseis kan voldoen.

5. Goede installateur

De keuze van een ervaren installateur is cruciaal voor de prestaties van de warmtepomp. Jasper Vis benadrukt dat hij meer dan een jaar heeft gedaan om de juiste installateur en warmtepomp te kiezen. Een ervaren installateur zorgt ervoor dat het systeem correct is aangelegd en dat het optimaal functioneert.

Invloed van winters op de energiekosten

De efficiëntie van een warmtepomp in de winter heeft een directe invloed op de energiekosten. In koude weersomstandigheden moet de warmtepomp harder werken, wat leidt tot hogere elektriciteitsverbruik. Jasper Vis benadrukt dat dit een feit is, maar dat het niet betekent dat het systeem onbruikbaar is. "Je moet kijken naar het hele jaar, dan is hij nog veel efficiënter," zegt hij.

Huiseigenaren die overgestapt zijn op een warmtepomp melden dat de energiekosten in de winter iets hoger zijn dan in de zomer. Toch is het totale energieverbruik voor het hele jaar vaak lager dan bij een gasgestookte verwarming.

Besparing op gas

Een van de belangrijkste voordelen van een warmtepomp is dat het geen gas gebruikt. Huiseigenaren die overgestapt zijn van gas naar elektriciteit melden dat ze aanzienlijk besparen op gasverbruik. In een van de bronnen wordt gemeld dat een huiseigenaar 130 m³ gas bespaart per jaar door het gebruik van een warmtepompboiler.

Toekomstvisie en conclusie

Verduurzaming in de industrie

De toepassing van warmtepompen in de industrie benadrukt het potentieel van deze technologie voor verduurzaming. In de melkverwerkende industrie bijvoorbeeld leidt het gebruik van warmtepompen tot een aanzienlijke vermindering van het gasverbruik. Dit maakt het mogelijk om CO₂-neutrale productieprocessen te realiseren.

De rol van de overheid

De rol van de overheid in de transitie naar warmtepompen is ook belangrijk. In een van de bronnen wordt gemeld dat de hulp van RVO essentieel was voor een investering in een warmtepomp in een industriële omgeving. Dit benadrukt dat subsidies en overheidssteun kunnen helpen bij het overleggen van het gasverbruik en de verduurzaming van energieprocessen.

Conclusie

Warmtepompen zijn een betrouwbare en efficiënte oplossing voor verwarming, ook in koude weersomstandigheden. Hoewel de efficiëntie iets lager is in extreme kou, blijft de warmtepomp een duurzame en kostenefficiënte oplossing. De ervaringen van huiseigenaren en installateurs benadrukken dat de warmtepomp goed werkt, vooral wanneer het systeem goed is afgesteld en goed is geïsoleerd.

De keuze van een warmtepomp vereist een zorgvuldige evaluatie van de energiebehoeften, de isolatiegraad van het huis en de technische specificaties van het apparaat. Met de juiste keuze en onderhoud is een warmtepomp een betrouwbare oplossing voor verwarming in de winter.