Warmtepompen als alternatief voor gas: voor- en nadelen in de praktijk

Published by Redactie on september 30, 2025 | Category warmtepomp

De wissel van een gasgestookte cv-ketel naar een warmtepomp is in de afgelopen jaren steeds relevanter geworden. Niet alleen door klimaatmaatregelen en het kabinetbeleid, maar ook door de groeiende bewustwording rondom duurzame energie en het afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen. In dit artikel bespreken we de technische, praktische en politieke aspecten van warmtepompen als alternatief voor gas. De nadruk ligt op feiten en ervaringen zoals deze worden genoemd in recente publicaties en praktijkvoorbeelden uit de sector.

Wat is een warmtepomp?

Een warmtepomp is een technische oplossing die warmte uit de omgeving – zoals de lucht, grond of grondwater – opwekt en gebruikt voor verwarming van huizen, warm tapwater en eventueel koeling. Deze technologie is energiezuinig omdat het slechts een fractie elektriciteit nodig heeft om warmte op te wekken.

Volgens Gerard Boekelo van Hoebée B.V., die in een recente demonstratie een warmtepomp presenteerde, is het systeem opgebouwd uit een pomp die warmte uit de bodem haalt. Dit gebeurt via boringen van tot wel 120 meter diep. De warmte wordt via een vloeistof die door buizen wordt gepompt, opgevangen en gebruikt voor verwarming. Het proces is energie-efficiënt: voor elke vier kilowatt verwarmingsenergie is slechts één kilowatt elektriciteit nodig. Deze elektriciteit gaat bovendien niet verloren, zoals dat bij een gasgestookte ketel wel het geval is.

Daarnaast is het mogelijk om warmtepompen in combinatie met zonnepanelen te gebruiken. Mocht een woning voldoen aan de EPC-normen (goede isolatie, ventilatie en dubbel glas), dan is het mogelijk om een nul-op-de-meter situatie te creëren: het huis produceert zoveel energie als het verbruikt.

Voordelen van een warmtepomp

1. Duurzaamheid en CO2-reductie

Warmtepompen zijn als alternatief voor gasgestookte verwarmingssystemen een belangrijk instrument in het kader van duurzame energie. Aangezien ze geen fossiele brandstoffen gebruiken, is hun CO2-uitstoot vrijwel nihil. Dit is een aantrekkelijk argument voor zowel particulieren als overheid in de strijd tegen klimaatverandering.

2. Comfort en efficiëntie

Een warmtepomp biedt, volgens Boekelo, een hoger comfortniveau dan een traditionele cv-ketel. In tegenstelling tot een ketel die vaak aan/uit schakelt, levert een warmtepomp een constante warmtestroom. Dit zorgt voor een gelijkmatige temperatuur in de woning, zonder plotselinge warmtepieken of -valleien. Bovendien functioneert de warmtepomp ook als een koelmachine in de zomer, waardoor het een all-round oplossing is voor verwarming en koeling.

3. Ook geschikt voor warm tapwater

Een warmtepomp is niet alleen geschikt voor het verwarmen van de woning, maar ook voor het opwekken van warm tapwater. In combinatie met een ingebouwde boiler of losse boiler, levert het systeem een royale hoeveelheid warm water voor douchen, baden en afwassen. De temperatuur van het water is op een hoge niveau, wat vergelijkbaar is met de warmte die een cv-ketel levert.

Nadelen en uitdagingen

1. Hoog aankoop- en installatiekost

Hoewel de technologie efficiënt is, is de initiële investering vaak aanzienlijk. Volgens publicaties in Wyniasweek is het kostenevenwicht voor het gemiddelde particulier niet altijd duidelijk. De aankoop en installatie van een warmtepomp kunnen duizenden euro’s kosten, afhankelijk van het type, de grootte van het huis en de vereisten voor isolatie en elektriciteitsaanleg. Deze kosten zijn vaak niet direct terug te verdienen via energieterugverdientijd, vooral als het huis niet volledig geïsoleerd is.

2. Afhankelijkheid van elektriciteitsnet

Een warmtepomp draait volledig op elektriciteit. Hierdoor is het afhankelijk van de beschikbaarheid en kwaliteit van het elektriciteitsnet. In regio’s met een overbelast netwerk kan dit een probleem worden. Bovendien is het niet duidelijk of de huidige productiecapaciteit voor elektriciteit voldoende is om het extra vraagvolume van warmtepompen te dekken, zeker als de verplichte overgang naar elektrische verwarmingsystemen wordt ingevoerd.

3. Controversies rondom dwang en kostenefficiëntie

De verplichting om vanaf 2026 nieuwe cv-ketels op gas te vervangen door warmtepompen is niet voor iedereen even welkom. Volgens een enquête van peil.nl zijn 64 procent van de Nederlanders tegen deze maatregel, terwijl slechts 22 procent er voor is. Ook binnen het CDA, de partij die deze wetgeving heeft voorgesteld, steunt minder dan een derde van de kiezers het plan. Deze ontevredenheid komt grotendeels voort uit zorgen over de hoge kosten, de dwang om de installatie te vervangen, en de vraag of de CO2-besparing daadwerkelijk meetbaar is.

4. Koelgaslekkage en broeikasgasrisico’s

Een minder bekend aspect is het feit dat warmtepompen koelgassen gebruiken, die sterkere broeikasgassen zijn dan CO2. Hoewel de CO2-uitstoot van een warmtepomp laag is, kan het lekken van deze koelgassen het klimaatprobleem juist verergen. Dit is een belangrijk punt dat vaak niet in de discussie terechtkomt, maar dat technisch gezien niet kan worden genegeerd.

Praktische stappen bij de overgang naar een warmtepomp

Als je overweegt om je woning te veranderen van een gasgestookte cv naar een warmtepomp, zijn er een aantal stappen die je als woningeigenaar kunt ondernemen:

1. Evaluatie van de huidige situatie

Het is belangrijk om eerst te bepalen of je woning geschikt is voor een warmtepomp. Dit hangt af van factoren als de isolatie, de grootte van de woning, het type radiatoren en het elektriciteitsverbruik. Een professionele inspectie is hierbij aan te raden.

2. Hybride warmtepomp als tussentijdse oplossing

Voor wie zijn woning nog niet volledig kan isoleren of die financieel niet in staat is tot een volledige overgang, is een hybride warmtepomp een aantrekkelijke tussenoplossing. Deze combinatie van elektrische warmtepomp en een gasgestookte ketel zorgt ervoor dat je in ieder geval kunt profiteren van de efficiëntie van de warmtepomp, terwijl de ketel als back-up dienst doet wanneer nodig.

3. Optie voor zonnepanelen

Zonnepanelen zijn een aantrekkelijke aanvulling op een warmtepomp. In combinatie met een goed geïsoleerde woning en een warmtepomp kunnen ze helpen bij het bereiken van een nul-op-de-meter situatie. Dit is vooral interessant voor woningeigenaren die willen profiteren van de duurzame energievoorziening en eventueel subsidies kunnen opstrijken.

De rol van de overheid en beleid

De overgang naar warmtepompen is niet alleen een keuze van particulieren, maar ook een beleidskeuze van de overheid. In Nederland is het idee om de gasgestookte cv te verbannen en warmtepompen verplicht te maken al sinds 2017 onderwerp van discussie. In eerste instantie was de planningsdatum voor dit verbod 1 januari 2021, maar deze werd pas echt ingevoerd in het kabinet Rutte IV, met de voorbije 1 januari 2026 als ingangsdatum.

CDA’er Hugo de Jonge, minister van Woningbouw, is een van de belangrijkste pleitbezorgers van dit beleid. Zijn visie is gebaseerd op klimaatdoelstellingen en het verminderen van de afhankelijkheid van aardgas. Echter, zijn aanpak, die vaak dwingend is, heeft veel kritiek opgeleverd. De afwezigheid van vrije keuze en de onzekerheid over de technische en financiële haalbaarheid van de maatregel zijn vooral in de praktijk gevoelde obstakels.

In Duitsland is de discussie over verplichte warmtepompen eveneens controversieel geweest. Hoewel de Groenen een dergelijk beleid voorstelden, heeft de regeringscrisis in 2021 geleid tot een afzwakking van het plan. De Duitse ervaring toont aan dat er een sterke voorkeur is voor klimaatmaatregelen, mits die betaalbaar, technisch haalbaar en zonder dwang zijn.

De rol van de installatie- en productie-industrie

De overgang naar warmtepompen heeft ook een directe impact op de installatie- en productie-industrie. Producenten en installateurs hebben hier veel te winnen, aangezien warmtepompen vaak duurder zijn en complexer zijn dan een klassieke cv-ketel. Dit leidt tot grotere inkomsten en mogelijkheden voor innovatie.

In Nederland is Nathan één van de meest toonaangevende producenten van warmtepompen. Zij leveren een breed scala aan modellen en technologieën en werken samen met bedrijven als Hoebée B.V., die demonstraties organiseren om potentiële kopers te informeren. Tijdens deze demonstraties laten ze technische details zien en geven ze praktische tips over de installatie en het gebruik van warmtepompen.

De toekomst van warmtepompen

Als alternatief voor gasgestookte verwarmingssystemen lijken warmtepompen een steeds aantrekkelijker oplossing. Zowel vanuit technisch, financieel als milieu-oogpunt is het een interessante technologie. Toch blijven er uitdagingen: de hoge kosten, de afhankelijkheid van elektriciteit en de vraag naar vrije keuze.

Toekomstige ontwikkelingen zullen waarschijnlijk gericht zijn op het verlagen van de kosten, het verbeteren van de efficiëntie en het creëren van een energieopslagcapaciteit die het netwerk kan ondersteunen. Daarnaast is het belangrijk dat de overheid en de particulieren samenwerken om een overgang te realiseren die zowel duurzaam als betaalbaar is.

Conclusie

De overstap naar warmtepompen is een complexe, maar veelbelovende oplossing voor het verminderen van de afhankelijkheid van aardgas en het verlagen van CO2-uitstoot. De technologie biedt voordelen in termen van duurzaamheid, efficiëntie en comfort, maar vereist tegelijkertijd een aanzienlijke investering en een goed geïsoleerde woning.

Hoewel de verplichte overgang vanaf 2026 controversieel is, is het duidelijk dat er een groeiende beweging is richting duurzame verwarming. Het is belangrijk dat deze overgang niet alleen technisch haalbaar is, maar ook financieel toegankelijk en sociaal verantwoord.

Voor woningeigenaren die overwegen om hun cv-ketel te vervangen, is het verstandig om goed onderzoek te doen naar de beschikbare opties, subsidies en technische eisen. Een hybride warmtepomp kan een goede tussentijdse oplossing zijn, terwijl langere termijnplannen kunnen uitkomen op volledige elektrische verwarming.

Bronnen

gas
dagblad