Massaal gebruik van warmtepompen in Nederland: trends, voordelen en voorwaarden

Published by Redactie on september 30, 2025 | Category warmtepomp

In de afgelopen jaren is er in Nederland een duidelijke toename van het gebruik van warmtepompen waargenomen. Deze toename wordt aangestuurd door zowel maatschappelijke trends als overheidsbeleid gericht op duurzame energie. Warmtepompen worden steeds vaker geïnstalleerd als alternatief voor traditionele verwarmingsbronnen zoals gasketels. Zowel in nieuwbouwprojecten als bij renovaties zien we een toenemende voorkeur voor deze energiezuinige technologie. In dit artikel bespreken we de toegenomen populariteit van warmtepompen, de voordelen en uitdagingen van zelfinstallatie, de technische voorwaarden voor een installatie en de rol van Europese ervaring in de verduurzaming van de woningbouw.

De opmars van warmtepompen in Nederland

De opmars van warmtepompen in Nederland is niet een plotselinge ontwikkeling, maar een langere trend die zich al sinds het coronajaar versnelt. Volgens NVKL, een Nederlandse vereniging van professionals in de verwarmingssector, zijn de verkoopcijfers van warmtepompen sinds 2021 stabiel. De groei is vooral te verklaren door de toegenomen aandacht voor energiebesparing en duurzame oplossingen. Vooral in combinatie met de overstap naar het werken vanuit huis, zien we dat warmtepompen steeds vaker worden ingezet om specifieke ruimtes efficiënt te verwarmen of te koelen.

Een belangrijke oorzaak van de groei is ook het verhogen van de isolatieniveaus van huizen. Door betere isolatie wordt minder energie verloren gegaan, maar tegelijkertijd ontstaat er ook een grotere behoefte aan lokale koeling, bijvoorbeeld in werkkamers of kantoren. Dit heeft geleid tot een toegenomen aankoop van airco’s of hybride warmtepompen, die zowel verwarming als koeling kunnen leveren. Deze zogenaamde "massale opmars" wordt dus ook aangedreven door veranderingen in bouwpraktijk en bouwmaterialen.

NVKL benadrukt dat er geen sprake is van een toename in het aantal zomerse dagen, zoals vaak in de media wordt gesuggereerd. Het gemiddelde aantal zomerse dagen blijft rond de 25 per jaar, volgens KNMI. De toegenomen aankoop van warmtepompen is dus niet direct gekoppeld aan klimatologische veranderingen, maar aan andere factoren zoals de verandering in werkvorm, veranderingen in huisonderhoud en bouwpraktijk, en de groeiende aandacht voor energie-efficiëntie.

Voordelen van warmtepompen

Warmtepompen bieden verschillende voordelen, zowel voor het milieu als voor de huiseigenaar. De belangrijkste voordelen zijn:

Energie-efficiëntie: Warmtepompen halen de energie uit de lucht of bodem en zetten die om in warmte. Hierbij wordt slechts een fractie van de energie als elektriciteit verbruikt. Bijvoorbeeld: een warmtepomp verbruikt 1 kW elektriciteit en levert tot 5 kW warmte. Dit maakt warmtepompen erg efficiënt.
Duurzame energie: Omdat de energie uit de omgeving komt, is er geen verbranding nodig zoals bij een gasketel. Hierdoor ontstaat er geen CO2-uitstoot tijdens de verwarmingsproces.
Subsidiegevoelig: In Nederland zijn er meerdere subsidies beschikbaar voor het installeren van warmtepompen. Deze subsidies zijn echter niet beschikbaar als de warmtepomp zelf is geïnstalleerd.
Toekomstbestendig: Warmtepompen zijn compatibel met de toekomstige energievoorziening, ook als de elektriciteit uit duurzame bronnen komt.
Meervoudig gebruik: Veel warmtepompen zijn hybride modellen en kunnen zowel verwarmen als koelen, waardoor ze flexibel inzetbaar zijn.

Hoewel de voordelen aantrekkelijk zijn, zijn er ook belangrijke voorwaarden en beperkingen bij het installeren van een warmtepomp.

Zelfinstallatie van een warmtepomp

Hoewel het technisch mogelijk is om een warmtepomp zelf te installeren, zijn er een aantal voorwaarden en beperkingen die belangrijk zijn om te overwegen.

1. Vergunningen en regelgeving

Als je een bodemwarmtepomp wilt installeren, is het vaak verplicht om een vergunning aan te vragen. Deze vergunning is nodig om ervoor te zorgen dat de installatie niet negatief invloed heeft op de ondergrond of de omgeving. Dit is vooral relevant bij geothermische warmtepompen, die een grotere impact kunnen hebben bij massale installatie. Ook voor zware pompen van 200 kW of meer kan er overlast ontstaan voor de omgeving, waardoor extra regulatie nodig is.

2. Technische voorwaarden

Voordat je een warmtepomp kunt installeren, is het belangrijk om de technische voorwaarden te controleren. Een aantal cruciale punten zijn:

Meterkastcapaciteit: Je meterkast moet voldoen aan de vereisten van de gekozen warmtepomp. Dit betekent dat er voldoende elektriciteit beschikbaar moet zijn en dat er een vrije 1 of 3 fase groep moet zijn. Niet elke meterkast is standaard uitgerust met deze groep, en het aanpassen van je meterkast kan ongeveer €500 kosten.
Ventilatiesysteem: Voor een optimale werking van de warmtepomp moet het ventilatiesysteem goed afgestemd zijn. Dit is vooral van belang bij hybride warmtepompen, die zowel verwarmen als koelen.
Isolatie: Als je woning slecht geïsoleerd is, kan een hybride warmtepomp een goede tussentijdse oplossing zijn. Echter, op de lange termijn is het verstandig om je woning goed te isoleren, wat het rendement van de warmtepomp aanzienlijk kan verhogen.

3. Materiaal- en gereedschapsvoorraad

Een zelfinstallatie vereist een goed voorbereid plan en een duidelijke voorraad aan materialen en gereedschap. Het is verstandig om van tevoren te bepalen welke gereedschappen je nodig hebt, om te voorkomen dat je onderweg ontdekt dat je een essentieel instrument mist. Voorbeelden van benodigdheden zijn:

Bouwplan en voorbereiding
Gereedschappen zoals sleutels, schroevendraaiers, lijm, isolatiemateriaal
Warmtepompapparatuur (binnen- en buitenunit)
Elektriciteitsaansluiting en kabels

Een goed voorbereid plan helpt bij het voorkomen van onderbrekingen en inefficiëntie tijdens de installatie.

Subsidies en overheidsbeleid

In Nederland zijn er meerdere subsidies beschikbaar voor het installeren van warmtepompen. Deze subsidies zijn bedoeld om de overgang naar duurzame verwarmingsmethoden te stimuleren. De belangrijkste subsidies zijn:

Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE): Deze subsidie is bedoeld voor particuliere huiseigenaren die een warmtepomp of andere duurzame energieinstallatie willen installeren. Eén van de eisen is echter dat de installatie niet zelf mag worden uitgevoerd. Dit betekent dat je de installatie aan een professioneel bedrijf moet uitschrijven om aanspraak te kunnen maken op subsidie.
Energieklimaatvergunning: Deze vergunning is nodig voor grote installaties of installaties die van invloed zijn op de energievoorziening van het huis.

Het is belangrijk om te weten dat zelfinstallatie geen toegang geeft tot deze subsidies. Dit betekent dat, ondanks de aantrekkelijkheid van het zelf installeren, het financieel gezien vaak gunstiger is om gebruik te maken van een professionele installateur.

Europese ervaring met warmtepompen

De Europese Unie heeft al langer een sterke focus op energie-efficiëntie en duurzame verwarming. In Scandinavië en Duitsland is meer dan 60% van de nieuwe woningen uitgerust met een warmtepomp, en in Zwitserland ligt dit percentage zelfs op 80%. Europese huiseigenaren hebben al jaren geleden het potentieel van warmtepompen herkend, en dit heeft geleid tot aanzienlijke besparingen op de verwarmingskosten.

Een van de belangrijkste voordelen van Europese ervaring is dat er duidelijke energie-efficiëntienormen zijn vastgesteld. Deze normen zorgen ervoor dat warmtepompen hoogwaardig zijn en voldoen aan strikte eisen. Enkele voorbeelden van deze normen zijn:

Minimale energie-efficiëntieklasse A+++: Dit betekent dat de warmtepomp erg efficiënt werkt.
Seizoensgebonden prestatiecoëfficiënt (SCOP) van minstens 4,0: Dit is een maat voor de efficiëntie van de warmtepomp gedurende het hele jaar.
Verplichte Keymark-certificering: Dit is een kwaliteitscertificaat dat aantoont dat de warmtepomp voldoet aan Europese normen.
Voldoet aan EU-richtlijnen voor ecologisch ontwerp: Warmtepompen moeten voldoen aan milieuvriendelijke productieprocessen en duurzame materialen.

Hoewel deze normen in Nederland nog niet op alle punten worden toegepast, is er een duidelijke trend zichtbaar richting het nemen van Europese voorbeelden. In Oekraïne is bijvoorbeeld een warmtepompmodel beschikbaar geworden dat de beste Europese technologieën combineert. Deze warmtepomp, bekend onder de naam Mycond BeeSmart All-in-One, toont aan dat Europese normen en technologieën ook buiten de EU steeds belangrijker worden.

Uitdagingen en aandachtspunten

Hoewel warmtepompen veel voordelen bieden, zijn er ook enkele uitdagingen en aandachtspunten die niet onderschat mogen worden.

1. Energieverbruik en elektriciteitsafhankelijkheid

Hoewel warmtepompen energie-efficiënt zijn, zijn ze afhankelijk van elektriciteit. Als de elektriciteit niet uit duurzame bronnen komt, kan dit de milieubelasting niet volledig verminderen. Het is daarom belangrijk om ervoor te zorgen dat de elektriciteit die wordt gebruikt voor de warmtepomp uit duurzame bronnen komt.

2. Koelvraag en oververhitting

Een andere uitdaging is de toegenomen koelvraag, die voortkomt uit de betere isolatie van huizen. Hoewel warmtepompen ook kunnen koelen, kan het in sommige gevallen lastig zijn om de koelcapaciteit aan te houden, vooral in de zomer. Het is daarom belangrijk om passieve koeltechnieken zoals buitenzonwering, dakoverstekken, en zonwerend glas in te zetten.

3. Regelgeving en vergunningen

De regelgeving rond warmtepompen is nog niet volledig doorzichtig. Vooral bij geothermische warmtepompen is er nog onduidelijkheid over de regels voor vergunningen en milieuimpact. Het is daarom verstandig om vooraf te informeren bij de gemeente of een professionele installateur om te voorkomen dat er onverwachte problemen ontstaan.

Conclusie

De opmars van warmtepompen in Nederland is een belangrijk onderdeel van de verduurzaming van de woningbouw. Zowel voor particuliere huiseigenaren als voor bouwbedrijven is het installeren van een warmtepomp een aantrekkelijke optie, vooral gezien de voordelen op energie-efficiëntie en milieu. Echter, de installatie van een warmtepomp vereist aandacht voor technische voorwaarden, regelgeving en subsidiebeleid.

Zelfinstallatie is technisch mogelijk, maar heeft beperkingen, zoals het verlies van toegang tot subsidies. Daarnaast is het belangrijk om ervoor te zorgen dat de warmtepomp compatibel is met de isolatie, het ventilatiesysteem en de elektriciteitsaansluiting van het huis. Met behulp van Europese ervaring en normen kan Nederland verder op weg naar een duurzamere en efficiëntere verwarming.