Gelijkwaardigheidsverklaringen voor warmtepompen: de rol van TNO en andere onafhankelijke instanties

Published by Redactie on september 30, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

Het gebruik van warmtepompen in het kader van duurzame verwarmingsoplossingen voor woningen en warmtenetten is in opkomst. Tegelijkertijd is het belang van betrouwbare en accuraat geproduceerde gelijkwaardigheidsverklaringen (GelVer) voor deze apparaten toenemend. Deze verklaringen worden uitgevoerd door onafhankelijke instanties zoals TNO en KIWA en zijn van essentieel belang bij het berekenen van energielabels zoals de EPC (Energieprestatie Coëfficiënt). In dit artikel wordt ingegaan op het functioneren van gelijkwaardigheidsverklaringen voor warmtepompen, de rol van TNO, eventuele beperkingen en de praktische impact op de markt. Op basis van de bronnen uit de contextdocumenten wordt een overzicht gegeven van de huidige situatie en de toekomstige ontwikkelingen in dit domein.

Wat is een gelijkwaardigheidsverklaring?

Een gelijkwaardigheidsverklaring is een document dat getuigt van de conformiteit van een technische installatie of bouwmateriaal met de wettelijke eisen, zoals deze zijn vastgelegd in bouw- en energievoorschriften. Voor warmtepompen wordt een GelVer uitgevoerd door een onafhankelijke en bevoegde instantie. In Nederland zijn TNO en KIWA bekende voorbeelden van dergelijke instanties.

De GelVer bevat onder andere technische specificaties van de warmtepomp, zoals het seizoensprestatiecoëfficiënt (SCOP), wat een maat is voor de efficiëntie van een warmtepomp gedurende het jaar. Deze getallen worden vervolgens gebruikt in berekeningsmodellen zoals voor energielabels (EPC, EPG, EPN). Het voordelen van deze verklaringen liggen in het feit dat ze de prestaties van warmtepompen objectief en accuraat beschrijven, wat essentieel is voor het bepalen van de energieprestatie van een woning.

De rol van TNO

TNO is een Nederlandse organisatie die zich bezighoudt met onderzoek en advies op het gebied van technologie en innovatie. Voor warmtepompen heeft TNO een cruciale rol gespeeld in het uitvoeren van gelijkwaardigheidsverklaringen. Het instituut voert tests uit in laboratoria en rapporteert de resultaten op basis van wettelijke normen. De gelijkwaardigheidsverklaringen die TNO opstelt zijn dus niet alleen onderbouwd met wetenschappelijk onderzoek, maar ook in lijn met de huidige normen voor energie-efficiëntie.

TNO’s onderzoek is bovendien onderdeel van groter wetenschappelijk werk, zoals het TNO-onderzoek uit 2022 dat bevestigde dat bepaalde soorten warmtepompen zoals de water-water-warmtepomp met PVT-zonpanelenbron (SCOP 5,6) aanzienlijk efficiënter zijn dan lucht-water-warmtepompen (SCOP 3,5-4). Deze bevindingen zijn belangrijk voor zowel consumenten als bouwprofessionals die op zoek zijn naar optimaal presterende verwarmingsoplossingen.

De betekenis van gelijkwaardigheidsverklaringen voor energielabels

Energielabels zoals de EPC (Energieprestatie Coëfficiënt), EPG (Energieprestatie Gebouw) en EPN (Energieprestatie Nieuwbouw) zijn afhankelijk van nauwkeurige technische data. Deze data wordt vaak opgenomen in berekeningsmodellen. Voor warmtepompen die nog niet in deze modellen zijn opgenomen, is een gelijkwaardigheidsverklaring vereist om hun efficiëntie accuraat in rekening te brengen.

Zonder een GelVer wordt de efficiëntie van een warmtepomp standaard verondersteld te zijn, wat in sommige gevallen leidt tot een ongunstige beoordeling van de energieprestatie van een woning. Voorbeelden uit de contextdocumenten tonen aan dat sommige warmtepompen met hoge efficiëntie (zoals water-water-pompen met PVT-panelen) geen gelijkwaardigheidsverklaring hebben. Dit heeft als gevolg dat hun actuele prestaties niet worden meegenomen in berekeningen voor energielabels, terwijl dit juist zou kunnen leiden tot verbeterde EPC-waarden.

De kosten en de praktische uitvoering van gelijkwaardigheidsverklaringen

Hoewel gelijkwaardigheidsverklaringen technisch en juridisch belangrijk zijn, is het proces van het opstellen van dergelijke verklaringen met kosten en administratieve inspanningen gepaard. Volgens de contextdocumenten kost het opstellen van een GelVer duizenden euro’s. Deze kosten zijn een obstakel voor kleinere fabrikanten of innovatieve producten die niet op grote schaal worden verkocht. Als gevolg daarvan kiezen veel fabrikanten ervoor om geen GelVer op te stellen, omdat de kosten de marktprijs van hun product negatief beïnvloeden.

Bovendien moet een GelVer per type warmtepomp worden uitgevoerd. Als een fabrikant meerdere varianten of modellen heeft, lopen de kosten snel op. Ook als fabrikanten regelmatig nieuwe producten op de markt brengen, is het financiële voordeel van het opstellen van een GelVer vaak beperkt.

Hierdoor ontstaat een situatie waarin alleen grote merken met hoge marktaandeel een GelVer opstellen. Kleinere of innovatieve producten blijven vaak zonder officiële verklaring, ook als zij technisch gezien beter presteren dan bestaande modellen. Dit heeft weer invloed op de keuzes van consumenten en bouwprofessionals, die vaak afhankelijk zijn van deze verklaringen om de efficiëntie van een warmtepomp te beoordelen.

De rol van lobby en regelgeving

Het opstellen en gebruik van gelijkwaardigheidsverklaringen is niet alleen een technische of administratieve kwestie, maar ook een politieke. Zowel fabrikanten als milieugroepen lobbieren voor veranderingen in de huidige regelgeving rondom GelVer. Fabrikanten pleiten bijvoorbeeld voor goedkoperere methoden of Europese standaarden die gelden voor meerdere landen. Dit zou het proces van het opstellen van GelVer efficiënter maken en de kosten voor fabrikanten verminderen.

Milieugroepen daarentegen lobbieren voor strengere eisen aan gelijkwaardigheidsverklaringen, zodat alleen de meest efficiënte producten op de markt worden gebracht. De balans tussen economische haalbaarheid en duurzaamheid is hierin belangrijk, aangezien het doel van GelVer is om het energieverbruik van woningen te verbeteren.

De praktijk: warmtepompen zonder gelijkwaardigheidsverklaring

Ondanks de technische vooruitgang en het gebruik van innovatieve warmtepompen, blijft het aantal producten zonder gelijkwaardigheidsverklaring aanzienlijk. In de contextdocumenten wordt uitgebreid ingegaan op het verschil tussen water-water-warmtepompen met PVT-zonpanelen en lucht-water-warmtepompen met ventilatorbron. De eerste categorie is aanzienlijk efficiënter, maar veel modellen zijn zonder GelVer op de markt.

Hierdoor is het voor consumenten en installateurs lastig om deze producten formeel te gebruiken in energieberekeningen of energielabels. In sommige gevallen zijn er echter uitzonderingen. Bijvoorbeeld in Nijmegen-Oost wordt aandacht besteed aan de voordelen van water-water-warmtepompen met stille PVT-panelen en zonder bodembron. Deze oplossing is volgens praktijkonderzoek en consumentengegevens efficiënter dan lucht-water-warmtepompen, maar is vaak zonder gelijkwaardigheidsverklaring op de markt.

Hoewel deze warmtepompen in de praktijk goed presteren, zijn ze formeel lastiger aan te schaffen of te gebruiken in woningen die energielabels moeten behalen. Dit is een kwestie die beter gecoördineerd zou moeten worden tussen fabrikanten, overheden en instanties zoals TNO.

De toekomst van gelijkwaardigheidsverklaringen

De toekomstige ontwikkelingen op het gebied van gelijkwaardigheidsverklaringen zijn van groot belang voor het duurzaam verhuren en verkopen van woningen. Met de komst van strengere normen en het gebruik van innovatieve technologieën, is het noodzakelijk dat ook deze verklaringen sneller en goedkoper kunnen worden opgesteld. Bovendien is het wenselijk dat het proces transparanter wordt, zodat consumenten en bouwprofessionals beter kunnen inschatten welke producten het meest efficiënt zijn.

In de contextdocumenten wordt aandacht besteed aan een mogelijke oplossing: het combineren van centrale warmtepompen met individuele systemen per woning. Deze aanpak maakt het mogelijk om flexibiliteit te behouden, terwijl het energieverbruik op hetzelfde moment wordt gereduceerd. Voor dergelijke systemen zijn gelijkwaardigheidsverklaringen van beide componenten nodig om de totale energieprestatie accuraat te kunnen berekenen.

De rol van TNO en andere onafhankelijke instanties is hierin essentieel. Zij zorgen voor de technische onderbouwing en accuraatheid van de verklaringen, waardoor consumenten vertrouwen kunnen stellen in de efficiëntie van de warmtepompen die ze aanschaffen.

Conclusie

Gelijkwaardigheidsverklaringen voor warmtepompen spelen een cruciale rol in het bepalen van de energieprestatie van woningen. Deze verklaringen worden uitgevoerd door onafhankelijke instanties zoals TNO en KIWA en zijn essentieel voor het berekenen van energielabels zoals de EPC. Hoewel de technologie van warmtepompen razendsnel vooruitgaat, blijft het opstellen van GelVer kostbaar en administratief complex. Dit heeft gevolgen voor de beschikbaarheid van innovatieve producten en de efficiëntie van de markt.

TNO speelt een belangrijke rol in het onderzoek en testen van warmtepompen. De bevindingen van TNO en andere organisaties zijn essentieel voor het begrijpen van het werkelijke rendement van verschillende warmtepompsoorten. Tegelijkertijd is er ruimte voor verbeteringen in het systeem, zoals goedkopere testmethoden, Europese normen en transparantere procedures.

Voor consumenten en bouwprofessionals is het belangrijk om zich te richten op verklaringen en technische data die objectief en accuraat zijn. Door te werken met erkende deskundigen en betrouwbare instanties, kunnen de energieprestaties van woningen worden verbeterd en het gebruik van duurzame verwarmingsoplossingen worden bevorderd. In de toekomst is het wenselijk dat het proces van het opstellen van GelVer efficiënter en toegankelijker wordt, zodat zowel consumenten als fabrikanten profiteren.