Geothermische warmtepomp en omgevingsvergunning: wat moet u weten als eigenaar

Published by Redactie on september 30, 2025 | Category warmtepomp

De geothermische warmtepomp wordt steeds populairder als duurzame verwarmingsoplossing. De technologie maakt gebruik van de constante temperatuur van de aarde om woningen te verwarmen en te koelen. Het principe is eenvoudig, maar de praktijk kan ingewikkeld zijn, vooral wat betreft de juridische kaders en de benodigde vergunningen. In dit artikel behandelen we de belangrijkste kwesties rondom de geothermische warmtepomp en de vereisten voor een omgevingsvergunning.

Wij baseren ons uitsluitend op informatie uit betrouwbare bronnen, zoals regelgevende instanties en gerespecteerde marktpartijen die verantwoordelijk zijn voor het uitzetten van wettelijke kaders en technische richtlijnen. Dit artikel richt zich vooral op huiseigenaren, projectontwikkelaars en installateurs die overwegen een geothermische warmtepomp in te zetten en willen weten of en hoe een omgevingsvergunning opgezet moet worden.

Wat is een geothermische warmtepomp?

Een geothermische warmtepomp maakt gebruik van de constante temperatuur van de aarde om warmte op te wekken. De technologie kent twee hoofdvormen: verticale bodemwarmtewisselaars en horizontale bodemwarmtewisselaars.

Verticale systemen bestaan uit buizen die tot wel 100 meter diep in de grond zijn geboord. Deze systemen zijn geschikt voor woningen met beperkte oppervlakte, zoals in bebouwde kom.
Horizontale systemen worden geïnstalleerd op een diepte van ongeveer 1 tot 2 meter. Ze zijn meestal geschikt voor woningen met voldoende terreinoppervlak.

De warmtepomp gebruikt een vloeistof die via deze buizen cirkelt. Deze vloeistof neemt warmte op uit de grond en transporteert deze naar het warmtepompapparaat, dat vervolgens de warmte gebruikt om het woningwater te verwarmen.

De installatie van een geothermische warmtepomp is echter geen eenvoudig proces. Het vereist aanzienlijke grondbewerkingen en moet vaak vergezeld gaan van juridische stappen, waaronder de aanvraag van een omgevingsvergunning.

Wanneer is een omgevingsvergunning nodig?

De omgevingsvergunning is een formele toestemming die nodig is voor bepaalde bouw-, installatie- of exploitatieactiviteiten die impact kunnen hebben op het milieu. Voor geothermische warmtepompen zijn er specifieke regelgevingen in het leven geroepen. De vereisten variëren per gemeente, maar er zijn enkele algemene richtlijnen die uit de beschikbare bronnen zijn afgeleid.

1. Boringen dieper dan 50 meter

Als er wordt geboord op een diepte groter dan 50 meter, is een omgevingsvergunning verplicht. Dit geldt voor verticale bodemwarmtewisselaars. De reden hiervoor is dat diepe boringen impact kunnen hebben op de ondergrond en het grondwater. Deze boringen vallen vaak onder de mijnbouwwet en moeten gecontroleerd worden door instanties zoals het Staatstoezicht op de Mijnen.

2. Gebruik van gevaarlijke stoffen

Als de bodemwarmtewisselaar een vloeistof bevat die gevaarlijke stoffen bevat (naar uitzondering van water-glycolmengsels), is er een vergunning nodig. Water-glycolmengsels zijn algemeen veilig en worden vaak gebruikt in geothermische systemen. Andere mengsels kunnen echter milieugerelaten risico’s opleveren, wat extra toezicht vereist.

3. Grondwater als warmtebron

Als de geothermische warmtepomp gebruikmaakt van grondwater via een pompput en retourput, is er een vergunning nodig volgens de Waterwet. Dit geldt omdat het gebruik van grondwater invloed kan hebben op de waterkwaliteit en -hoeveelheid. In deze gevallen moet een grondwaterheffing betaald worden, maar onder bepaalde voorwaarden kan er een vrijstelling zijn voor deel van het water dat wordt teruggevoerd in dezelfde watervoerende laag.

4. Geluidseisen

Buitenunits van warmtepompen moeten voldoen aan geluidseisen. De geluidsbelasting mag niet hoger zijn dan 40 dB op de erfgrens. Als het geluidsniveau hoger is dan deze norm, is een omgevingsvergunning vereist. Deze eisen zijn bedoeld om de omgeving niet te belasten met ongewenst geluid.

5. Afmetingen van buitenunits

Er zijn ook eisen inzake de afmetingen van buitenunits. Zo mag de unit niet hoger zijn dan 1 meter vanaf de grond, niet groter dan 2 m² en mag het apparaat niet hoger hangen dan 5 meter. Als deze afmetingen overschreden worden, is een vergunning nodig.

6. Historische en beschermden locaties

Als de warmtepomp wordt geïnstalleerd in een historisch pand of in een beschermd stadsgezicht, is extra aandacht nodig. In deze gevallen moet de visuele impact van de buitenunit worden beoordeeld. Als de unit goed zichtbaar is voor het publiek, is er mogelijk een vergunning nodig. In sommige gevallen kan de gemeente extra voorwaarden opleggen.

7. Meldingsplicht

Niet in alle gevallen is een volledige vergunning nodig, maar er kan een meldingsplicht gelden. De installatie van een warmtepomp moet gemeld worden bij de gemeente als:

De warmtepomp een totale drijfkracht van meer dan 5 kW heeft.
De installatie een verticale bodemwarmtewisselaar bevat met een boortraject tot 50 meter diep.

De meldingsplicht dient om de gemeente op de hoogte te houden van alle installaties en eventuele impacten. Het is belangrijk om te weten dat gemeenten in sommige gevallen extra voorwaarden kunnen stellen, ook bij melding.

De procedure voor het aanvragen van een omgevingsvergunning

De procedure voor het aanvragen van een omgevingsvergunning kan variëren per gemeente, maar er zijn algemene stappen die meestal gevolgd worden:

1. Informatie verzamelen

Voor de aanvraag is het belangrijk om alle benodigde informatie bijeen te brengen, zoals:

Een technische beschrijving van de warmtepompinstallatie.
Een kaart met de locatie en het bereik van de boringen.
Een milieuevaluatie van de impact van de installatie.
Een bouwplan inclusief afmetingen en materiaalkeuze.
Bewijs van grondbezit of toestemming voor het grondoppervlak.

2. Melding of vergunning aanvragen

Op basis van de grootte en complexiteit van de installatie kan de gemeente eisen dat een melding of een volledige vergunning wordt aangevraagd. In de praktijk betekent dit vaak een formulier indienen bij de gemeente, eventueel met bijlagen.

3. Toezicht door externe instanties

Bij het gebruik van verticale boringen of grondwater, is er ook toezicht door externe instanties zoals het Staatstoezicht op de Mijnen of het Rijkswaterstaat. Deze instanties controleren of de installatie voldoet aan de wettelijke regels en milieuvoorwaarden.

4. Feedback en aanpassingen

Na de aanvraag kan de gemeente of externe instantie feedback geven. In sommige gevallen is een aanpassing van het plan nodig. Het is belangrijk om tijdens de aanvraagprocedure goed in contact te blijven met de betrokken partijen.

Subsidies en financiële ondersteuning

Het installeren van een geothermische warmtepomp is een aanzienlijke investering. Gelukkig zijn er subsidies beschikbaar die het project voor een huiseigenaar of projectontwikkelaar aantrekkelijker maken.

1. Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE)

Een geothermische warmtepomp kan in aanmerking komen voor de ISDE-subsidie, mits het systeem een energielabel van minstens A++ heeft. De subsidie bedraagt gemiddeld tussen € 3.750 en € 5.100, afhankelijk van het model en de prijs. Dit maakt de geothermische oplossing financieel haalbaar voor veel huiseigenaren.

2. Grondwaterheffing en vrijstellingen

Bij het gebruik van grondwater zijn er heffingen, maar in sommige gevallen is een vrijstelling mogelijk als een deel van het opgepompte water wordt teruggevoerd in dezelfde watervoerende laag. Dit betekent dat de heffing voor een deel of volledig kan worden beperkt.

Aandachtspunten bij de keuze voor een geothermische warmtepomp

Een geothermische warmtepomp is een duurzame en efficiënte oplossing, maar het is ook een ingewikkelde investering. Er zijn een aantal aandachtspunten die vooraf beoordeeld moeten worden:

1. Locatie en ondergrond

De keuze voor een geothermische warmtepomp hangt sterk af van de locatie en de ondergrond. In sommige gebieden is het niet mogelijk om diep te boren vanwege milieu- of juridische beperkingen. Het is daarom verstandig om een grondonderzoek uit te voeren voordat er wordt geboord.

2. Terreinbeschikbaarheid

Verticale systemen zijn geschikt voor woningen in bebouwde kom, maar horizontale systemen vereisen voldoende terreinoppervlak. Voor woningen in stedelijke gebieden is een verticale oplossing vaak de enige haalbare optie.

3. Kosten en rendement

De installatie van een geothermische warmtepomp is kostbaar. De kosten variëren afhankelijk van het type systeem, de diepte van de boringen en de omvang van de installatie. Het rendement is echter hoog, waardoor de investering op langere termijn vaak terugkomt.

4. Juridische en milieuaspecten

Voor de installatie zijn juridische stappen nodig, zoals de aanvraag van een omgevingsvergunning. Het is belangrijk om deze stappen zorgvuldig te plannen om onverwachte problemen te voorkomen. Ook de milieuimpact moet worden beoordeeld, vooral bij het gebruik van grondwater.

Vraag advies aan een professional

De installatie van een geothermische warmtepomp vereist niet alleen technische kennis, maar ook een goed begrip van de juridische en milieuaspecten. Het is daarom verstandig om hulp in te schakelen van een erkende installateur of energieadviseur.

Een vakman kan u helpen met:

De keuze van het juiste type warmtepomp.
De voorbereiding van de benodigde documenten voor een vergunning.
Het opstellen van een technische beschrijving en milieuevaluatie.
De ondersteuning bij de aanvraagprocedure en eventuele juridische stappen.
Het zoeken naar subsidies en financiële ondersteuning.

Het is verstandig om vrijblijvend offertes aan te vragen en advies te ontvangen van meerdere partijen om de beste oplossing voor uw situatie te vinden.

Conclusie

De geothermische warmtepomp is een duurzame en efficiënte oplossing voor het verwarmen en koelen van woningen. De technologie is technisch robuust en biedt langdurige besparing op energiekosten. Echter, de installatie van een geothermische warmtepomp vereist aandacht voor juridische, technische en milieuaspecten.

De aanvraag van een omgevingsvergunning is vaak nodig, vooral bij diepe boringen, het gebruik van grondwater of het installeren van een buitenunit die bepaalde normen overschrijdt. Het is belangrijk om rekening te houden met de regelgeving van de gemeente en eventuele toezichtinstanties.

Ondanks de complexiteit en de kosten is een geothermische warmtepomp een aantrekkelijke investering, vooral met het beschikbaar zijn van subsidies en het hoge rendement van het systeem. Door goed voorbereid te zijn en professioneel advies in te schakelen, is het mogelijk om een succesvolle en duurzame installatie te realiseren.