Geothermische warmtepomp zonder zonnepanelen: is het rendabel en wat zijn de kosten?

Published by Redactie on september 30, 2025 | Category warmtepomp

Geothermische warmtepompen worden steeds vaker overwogen als duurzame en energiezuinige oplossing voor de verwarming van huizen en woningen. Deze systemen gebruiken de constante temperatuur van de grond of grondwater om warmte te genereren. Vooral in combinatie met zonnepanelen wordt dit systeem vaak gezien als de meest duurzame oplossing. Maar wat gebeurt er als je zonnepanelen niet in overweeg wil nemen? Is een geothermische warmtepomp zonder zonnepanelen rendabel, en wat zijn de kosten?

In dit artikel bespreken we de werking van een geothermische warmtepomp, de mogelijkheden en beperkingen zonder zonnepanelen, de kostenaanpassingen en de terugverdientijd. Ook geven we een overzicht van de technische vereisten en de invloed van de isolatie van het huis op de efficiëntie van het systeem.

Wat is een geothermische warmtepomp?

Een geothermische warmtepomp maakt gebruik van de constante temperatuur van de aarde om warmte te onttrekken en deze in huishoudelijk gebruik te brengen. In tegenstelling tot lucht-water warmtepompen, die afhankelijk zijn van de buitenluchttemperatuur, gebruiken geothermische systemen grond of grondwater als warmtebron. Dit maakt ze vooral geschikt voor regio's met extreme klimaten, waar lucht-water warmtepompen minder efficiënt kunnen werken.

Er zijn twee hoofdtypes van geothermische warmtepompen:

Grond-water warmtepompen: Deze systemen gebruiken warmte uit de grond via horizontale of verticale grondleidingen.
Water-water warmtepompen: Deze warmtepompen halen warmte direct uit grondwater via een put.

Beide systemen zijn in staat om de woning te verwarmen, warm water op te wekken en zelfs passief te koelen. Omdat de grond een constante temperatuur heeft – ongeveer 10 °C – is de efficiëntie van een geothermische warmtepomp in de winter hoger dan die van lucht-water systemen.

Werking van een geothermische warmtepomp

Het werkingsprincipe van een geothermische warmtepomp is vergelijkbaar met dat van een koelkast of airco, maar dan in omgekeerde richting. De warmtepomp onttrekt warmte uit de grond of grondwater via een grondleiding of grondwaterput. Deze warmte wordt vervolgens via een compressor omgezet in een hogere temperatuur en geleverd aan het verwarmingsnetwerk van het huis.

De cyclus verloopt als volgt:

Warmteonttrekking: De warmtepomp onttrekt warmte uit de grond of het grondwater via een grondleiding of grondwaterput.
Vermogenstransformatie: De warmte wordt via een compressor verwerkt tot een hogere temperatuur.
Verdeling: De warmte wordt via de verwarmingsinstallatie (radiatoren, vloerverwarming) in het huis verspreid.
Afkoeling en herhaling: Na het leveren van de warmte kiest de warmtepomp automatisch wanneer de volgende cyclus begint, afhankelijk van de behoefte aan verwarming.

Een geothermische warmtepomp kan ook passief gekoeld worden, vooral wanneer de temperatuur van de grond lager is dan die van de woning. Hierbij kan het systeem de binnenlucht afkoelen zonder extra energie te verbruiken.

Geothermische warmtepomp zonder zonnepanelen: is het rendabel?

Hoewel het gebruik van zonnepanelen in combinatie met een warmtepomp meestal het meest duurzame en rendabele scenario oplevert, is het volgens bronnen ook mogelijk om een geothermische warmtepomp zonder zonnepanelen in te richten. De rendabiliteit hangt echter af van een aantal factoren:

Elektriciteitsverbruik van de warmtepomp
Energiekosten
Isolatie van het huis
Vermogensomzettingsgraad (COP) van de warmtepomp

Een geothermische warmtepomp heeft een COP (Coefficient of Performance) die hoger ligt dan die van lucht-water warmtepompen, aangezien de grond een constante warmtebron biedt. Bij een COP van 4 betekent dit dat de warmtepomp voor elke 1 kWh elektriciteit 4 kWh warmte levert. Dit maakt het systeem al relatief energiezuinig, zelfs zonder zonnepanelen.

Omdat de elektriciteitskosten voor huishoudens in Nederland gemiddeld rond de € 0,25 tot € 0,30 per kWh liggen, kan de elektriciteitskosten voor verwarming met een geothermische warmtepomp toch aanzienlijk zijn. Dit maakt het gebruik van zonnepanelen aantrekkelijk, maar niet verplicht.

Een geothermische warmtepomp zonder zonnepanelen is dus rendabel in gevallen waar:

Het elektriciteitsnet in de buurt goedkoper is
De woning goed geïsoleerd is
De warmtepomp efficiënt werkt (hoge COP)
De elektriciteitskosten laag zijn

Kosten van een geothermische warmtepomp zonder zonnepanelen

De investering in een geothermische warmtepomp zonder zonnepanelen varieert afhankelijk van het type systeem (grond-water of water-water), de grootte van de woning, de benodigde vermogenscapaciteit en de aard van de grondinstallatie (horizontale of verticale grondleidingen).

Volgens de beschikbare informatie ligt de prijs van een geothermische warmtepomp met installatie tussen € 15.000 en € 25.000. De kostprijs van een geothermische warmtepomp hangt vooral af van de volgende factoren:

Type installatie: Horizontale grondleidingen zijn meestal goedkoper dan verticale grondleidingen, maar vereisen meer grondoppervlak.
Vermogen van de warmtepomp: Hoe groter het huis en hoe hoger de warmtebehoefte, hoe groter de investering.
Voorzieningen in het huis: Als er al een verwarmingssysteem aanwezig is (zoals radiatoren of vloerverwarming), kan de installatie gedeeltelijk afgestemd worden op bestaande infrastructuur.
Isolatie van het huis: Een goed geïsoleerd huis vergt minder vermogen van de warmtepomp, wat de investering kan beperken.

Het is belangrijk om rekening te houden met de terugverdientijd van het systeem. Omdat een geothermische warmtepomp zonder zonnepanelen ongeveer 3.000 tot 4.000 kWh per jaar verbruikt, hangt de terugverdientijd af van de elektriciteitskosten. Bij gemiddelde elektriciteitskosten van € 0,25 per kWh bedraagt het jaarlijkse elektriciteitsverbruik ongeveer € 750 à 1.000. Aangezien het investeringssom rond de € 20.000 ligt, zou de terugverdientijd ongeveer 20 jaar zijn. Dit is aanzienlijk langer dan bij een warmtepomp in combinatie met zonnepanelen (ongeveer 7 jaar).

Invloed van de isolatie van het huis

De isolatie van het huis speelt een belangrijke rol in de efficiëntie van een geothermische warmtepomp. Een goed geïsoleerde woning zorgt ervoor dat de warmte die de warmtepomp produceert, langer blijft hangen en minder verloren gaat. Hierdoor hoeft de warmtepomp minder vaak in te schakelen en werkt het systeem energiezuiniger.

Als de woning slecht is geïsoleerd, kan het elektriciteitsverbruik van de warmtepomp aanzienlijk stijgen. In dat geval is het verstandig om eerst investeringen in isolatie te doen voordat je een geothermische warmtepomp installeert. Dit kan de efficiëntie van het systeem verbeteren en de elektriciteitskosten beperken.

Volgens bronnen is een goede isolatie van de daken, muren, ramen en vloeren essentieel voor het succes van een warmtepompinstallatie. In de meeste gevallen is het verstandig om eerst isolatieprojecten uit te voeren voordat je overgaat tot een investering in een warmtepomp.

Passief koelen met een geothermische warmtepomp

Een van de voordelen van een geothermische warmtepomp is dat het ook passief kan worden gebruikt om de woning te koelen. Omdat de grond een constante temperatuur heeft (ongeveer 10 °C), kan het systeem de binnenlucht afkoelen zonder extra energie te verbruiken. Dit maakt het passief koelen met een geothermische warmtepomp een aantrekkelijke optie, vooral in warme regio’s of in zomermaanden.

De passieve koeling met een geothermische warmtepomp is echter beperkt. Volgens bronnen is het temperatuurverschil tussen binnen en buiten meestal slechts 2 tot 4 graden. Dit betekent dat het systeem niet in staat is om de woning zo’n aanzienlijke afkoeling te bieden als een conventionele airco. Echter, in combinatie met goede ventilatie en zonwering kan het systeem een aanzienlijke mate van comfort bieden.

Alternatieven: hybride warmtepompen en warmtepompboilers

Naast geothermische warmtepompen zijn er ook andere types warmtepompen die geschikt zijn voor verwarming zonder zonnepanelen. De meest voorkomende alternatieven zijn:

1. Hybride warmtepompen

Een hybride warmtepomp is een combinatie van een warmtepomp en een gascondensatieketel. Dit systeem kiest automatisch de meest efficiënte verwarmingsmethode, afhankelijk van de buitentemperatuur en de warmtebehoefte van het huis. In de winter, wanneer de buitentemperatuur lager is en de warmtepomp minder efficiënt werkt, schakelt het systeem over naar de condensatieketel. Dit zorgt voor een hogere efficiëntie en minder energieverbruik.

De kosten van een hybride warmtepomp lopen tussen € 8.000 en € 15.000, afhankelijk van het merk en het vermogen. De voordelen van een hybride warmtepomp zijn:

Flexibiliteit: Het systeem kan zowel op warmtepomp als op gas werken.
Efficiëntie: Het systeem kiest automatisch de meest efficiënte methode.
Lage elektriciteitskosten: In combinatie met een goed geïsoleerd huis is het systeem energiezuinig.

2. Warmtepompboilers

Een warmtepompboiler is een specifieke toepassing van een warmtepomp, die alleen gebruikt wordt voor het opwekken van sanitair warm water. Deze boilers kunnen in combinatie met een bestaande cv-ketel worden gebruikt of als vervanging van een gasboiler. De voordelen zijn:

Laag elektriciteitsverbruik
Vriendelijke prijs: Een warmtepompboiler kost tussen € 3.000 en € 5.000.
Energiezuinig: De warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht en gebruikt deze om het water te verwarmen.

Een warmtepompboiler is ideaal voor woningen met een hoge warmwaterbehoefte, zoals gezinnen met veel kinderen. Het is ook geschikt voor renovatieprojecten of nieuwbouw.

Technische eisen en installatie

De installatie van een geothermische warmtepomp zonder zonnepanelen vereist een aantal technische voorbereidingen. Deze omvatten:

Grondinstallatie: Voor een grond-water warmtepomp is een grondleiding nodig. De leidingen moeten op een diepte van minimaal 1,5 meter in de grond worden gelegd. Voor verticale systemen zijn boorgaten nodig.
Waterinstallatie: Voor een water-water warmtepomp is een grondwaterput nodig. Dit vereist een permit van de gemeente en een waterrecht.
Elektriciteitsaansluiting: Een geothermische warmtepomp vereist een driefasenstroomaansluiting. Dit betekent dat de elektriciteitsaansluiting in het huis moet worden aangepast.
Verwarmingssysteem: Het verwarmingssysteem moet compatibel zijn met een warmtepomp. Radiatoren of vloerverwarming zijn de meest gebruikte systemen.

De installatie moet altijd door een erkende installateur worden uitgevoerd. Een ervaren professional kan het systeem aanpassen aan de specifieke omstandigheden van het huis en zorgen voor een optimale werking.

Conclusie

Een geothermische warmtepomp zonder zonnepanelen is een rendabele en duurzame oplossing voor de verwarming van huizen, mits de woning goed is geïsoleerd en het systeem efficiënt werkt. De investering is aanzienlijk (€ 15.000 tot € 25.000), maar de elektriciteitskosten zijn relatief laag vanwege de hoge COP van de warmtepomp.

Hoewel een geothermische warmtepomp zonder zonnepanelen niet zo duurzaam is als een systeem in combinatie met zonnepanelen, is het toch een energiezuinige en betrouwbare oplossing. Daarnaast biedt het systeem ook de mogelijkheid tot passieve koeling, wat het extra aantrekkelijk maakt in warme regio’s.

Alternatieven zoals hybride warmtepompen en warmtepompboilers zijn ook geschikt voor verwarming zonder zonnepanelen. Het kiezen van het juiste systeem hangt af van de specifieke omstandigheden van het huis, de warmtebehoefte en de elektriciteitskosten.

Een grondige voorbereiding, goede isolatie en een professionele installatie zijn essentieel voor de efficiëntie en de duurzaamheid van het systeem. Door een warmtepompinstallateur te raadplegen en een maatwerkoplossing te kiezen, kan een geothermische warmtepomp zonder zonnepanelen een waardevolle investering worden voor iedereen die op zoek is naar een duurzame verwarmingsoplossing.